Kuurnaust

vun Behrend Böckmann

Vörnåhm harr'k mi, bi Fritz Reuter nå Wür' tau säuken, dei sik ut dat Franzöösch in uns Plattdüütsch inschläken harrn, un heff so ganz näbenbi inne "Stromtid" mitkrägen, woans dunnemals Afstakers un Fakstakers, dei Bistakers un Laders mit'n Ledderwågen dei Aust infohrt hemm'. Un up einmål güng mi't dörch den Sinn, woans dat wäst is, as ik in mien Kinnertiet mit Vadder up't Feld taun Anmeigen von't Kuurn mösst.

Ümmer üm Jakobi, den 24. Heumånd, güng dei Kuurnaust los. Dat keem nich ganz genau up den Dach so hen, œwer dat lech anne Bläud von'n Hollerbusch orrer dei von'n Schlähduurn un den Wacholler. Dornå wier dei Roggen so väl Dåch vör orrer nå Jakabi riep, as dei witte Fleider (Holunner) vör Johanni (24. Braakmånd), orrer soväl Dach, as dei Wacholder för orrer nå Johanni bläuht; wiederhen hett'n keeken, wurväl Dåch dei Schlähduurn vör Sankt Georg (25. Ostermånd) bläuht hett, denn soväl Dåch vör Jakobi künn ok dei Aust losgåhn. Up alle Fäll is Jakobi œwer son'n Dach, wo't losgåhn künn.

Drei Dåch vör Jakobi harr mien Vadder sienen Geburtsdach, un sien Geschenk wier oft dei riepe Roggen. Wenn hei 'n Oor up sien Hand schlöch un dei iersten Küürn keemen licht rut, denn wier't so wiet. Nu noch por Küürn dörchbieten, üm tau seihn, dat's utwassen sünd. Sei möösten binnen witt sein; denn wier dei Stunn' för't Anmeigen kåmen. Dei lange Kuurnseiss wür ünnern Kräkenbom, dei in'n Hoff stünn, hort, denn dorünner stünn dei Stein mit den inlåten Dengelamboss, un in ein Twäl von'n Bom harr dei Dengelhåmer sien stännig Flach funnen. Inne Klüterkåmer wür noch'n niegen Seißenstrieker söcht — un an'n annern Morgen, wenn't Wäder dornåh wier, güng dat denn los.

Vadder lecht sik as'n Schnitter in't Tüch. Dat Schwad wier so breit, dat dor dei beiden Rappen mit den taun Loppenmaschin' ümbuuchten Grasmeiher gaut lopen künnen. Œwer bet dat so wiet wier, mösst nich blot 'n Schwad breit dat Kuurn mit dei Seiss meiht warden, sonnern dei Kuurnschwaden mössten ok tau Garwen upbunnen warden. Mit'n höltern Hark wür son'n Deil, dei 'n Garw utmåken künn, tausåmen råkt un mit den Harkenrüch taurecht stött't. Ein Hand vull Halmen wür taun Binnen glatt sträken, mit dat ünnerste Enn' inne linke Hand nåhmen, denn mit beide Hänn' dei Hupen upnåhmen, ünnerwarts dei Oorn vonne Binnerhalmen fåt't, knasch œwern Dumen so üm dat Enn' dreiht un ünnerstäken, dat dat dreihte Band nich wedder uptrieseln künn. Dat wier dei ganze Kunst, 'n Garw tau binnen. Noch bäder keem dat, wenn bi korten Gasten un Hawer dei Binner schränkt warden mösst. Denn würn tauierst twei Ennen mit dei Ooren schränkt un denn mit den "Schrank" dei Garw bunnen.

Taun Fieråbend wür ierst blåsen, wenn dei Kuurnschlach fardig anmeiht wier. Denn güng't nå Hus, wo dei Dierten up Fauder täuwten orrer dei Rinner noch börnt warden mössten. Dornåh keem dei Grasmeiher anne Reich. Dei langen Metzen mit dei välen Klingen mössten noch mål up'n Schliepstein aftreckt warden. Dortau höll Vadder dei Metzenklingen mit väl Gefäuhl an den natten Schliepstein, den ik mit'n Kurbel dreihen mösst. Nu wür an den Meihbalken von'n Grasmeiher fingeriert, denn dor mösst noch dat Lattenrost för dei Loppenaflåch anbuucht warden. Tau glieken Tiet harr Größing 'n Pann Bråttüffeln un 'n Pott Melksupp tau Füer, dormit noch bi Hellen äten warden künn. Mit Blick nå buten — blifft dat dröch? Is Åbendrot an'n Häben, bruucht dei Voss orrer lött hei't sien? — fangt dei korte Nacht an, un an 'n annern Morgen güng't denn rut. Dormit keinein schlappt måkt un nich vör Hunger ümföllt, harr Mudder por Schnäden schmeert un in'n Linnendauk inschlågen un as Drinken 'n grote Kann' vull Mukefuck mitnåhmen.

Äten un Drinken wür so in'n Knick aflecht, dat dei Sünn nich rankeem. Un denn güng't al los. Uns beiden Rappen würn an'n Grasmeiher ansält, Vadder stech up sienen Grasmeiherthron, nähm dei Tögel in dei ein un un dei Pietsch inne anner Hand, sett den rechten Faut up den Häbel, mit den hei dei Loppenaflåch hochhollen mœt, dormit dei Halms sik taun "Garw" sammeln.

"Hü", dei Pier trecken an, dat lange Metz in'n Grasmeiherbalken fangt an tau schnattern, un schon licht dei ierste Hümpel dor. Dissen grippt Mudder sik, ik den neechsten, un so ümmer ümschichtig. Dor, wo dei Pier mit den Grasmeiher gåhn, dor up dat afrüümt Schwad, wo gistern anmeiht worden is, dorhen warden dei upbunnen Garwen henlecht. Un so geiht dat bet taun letzten Halm. Un dat güng ganz fix un gaut, denn, so säd Vadder, dat Kuurn harr sik nich lecht un dordörch wier nicks von ünnen dörchwussen.

In'n Bauk œwer Landmaschinen ut dei dörtiger Johren heff ik läst, dat mit dei Loppenaflåch soväl meiht warden kann, wortau eis — so as inne Stromtied bi Reuter beschräben — teihn bet föfteihn Grotknechten mit Grotdierns, Lüttknechten mit Lüttdierns orrer ok Schnitterslüd nödig wiern. Un ik seih hüt dei Schnitters up Biller von Liebermann, Renoir, van Gogh un anner Målerslüd vör mi, dei vör mihr as hunnert Johren dat ganze grote Kuurnfeld so meiht hemm', as ik dat vör bummelig föftig Johr mit mienen Vadder anmeiht heff.

Anmarken will ik noch, dat dat tau mien Kinnertied all Meihbinner geef. So as dei Nåmen dat all hergifft, dat wier'n Maschinen, dei künnen meih'n un dat Kuurn in sülbigen Mumang taun Garw binnen. Dei iersten Meihbinners — mirstendeils künnen blot Grotbuern sei sik hollen — würn von'n Pier treckt, späder keemen's achtern Trecker. Beläwen künn'k as Kind noch, dat man son'n Meihbinner gägen bäten Geld utleihnen künn. Blot dat Binnergorn, dei groten Rullen mit Sachsband ut Popier orrer Hanf möst'n sülben besorgen.

Wat bleef, wier dat Upsetten vonne Garwen tau Hocken, dormit dat Kuurn drögen künn. Wi hemm' ümmer Langhocken sett; annerurts hett dat ok Rundhocken gäben. Bi't Hocken keem't dorup an, dat dei iersten twei Por Garwen so tau ståhn keemen, dat dei annern denn von beid Sieden licht antausetten wiern. Mudder harr ünner jeden Arm 'n Garw, ik ok, un denn würn's aneinannder as'n Dack upstellt. Dei Lütt, mien Brauder, künn noch dörch son'n Hock krupen orrer sik dorin verstäken. Stünnen all' Hocken utricht in Reigen, mösst blot noch dei Sünn ehren deil daun, dat'n dat Kuurn infohrn künn. Männigmål is ok Schietwäder wäst, denn füng dat Kuurn an uttauwassen un dei Hocken würn wedder uteinannerschmäten un von Niegen noch eis hockt. — Ierst wenn't Kuurn so dröch wier, dat dat nich mihr muffelig un kämig warden künn, wür't infohrt.

Un as ik nu bi Fritzing Reuter wiederläs von den Austwågen, von't Ståken up't Fauder, von't Afståken inne Schün un't Ståken in't Fack, dor is allens wedder dor: Woans ut den Kastenwågen dei Ledderwågen wür, dat Låden von Heu un Kuurn, dei Ståkfork mit den langen Stäl, dei Döschplatz...

Up uns Buernstäd von runne sösstig Morgen Acker un Wischen wür dat Kuurn nich infackt. In't Hus geef dat tworsten 'n Schündäl twischen dei Wåhnung un den Stall, man künn ok mit Pier un Wågen ok dörchfohrn, œwer up'n Bœn wür blot dat Heu infakt. Dor wier ik dei Fackståker, mösst dat Heu gaut ünnern Dåken ünnerbringen, mien Brauder as Bistaker mi dat tauståken, wat Vadder em mit dei Ståkfork dörch't Ståklock na båben gäben harr. Dat Kuurn keem bi uns nich mihr in't Fack, as dat öltlings up dei Gäuder so wier, üm dat denn in'n Winter tau döschen, sonnern wür up'n Döschplatz inne Miet packt. Dei Döschflägel hüng noch inne Schündäl anne Wand, œwer brukt wür hei nich mihr. Tau mien Kinnertied harr dei Döschmaschin' ehr daun dormit.

Fangen wi nu mit dat Infohrn an un buugen ut den Kasten- einen Ledderwågen.
Dortau mœt'n weiten, dat son'n Ackerwågen ut drei wichtige Deils tausåmenbucht ward: dat is ierstens dei Vörwågen mit'n Ass un Rœ', den Dreihschemel för't Lenken, den Assbalken mit Tampen för den Upbu von Kasten orrer Leddern un dei Diessel för't Ansälen vonne Pier.
Tweitens is dat dei Achterwagen mit'n Ass un Rœ', dei grötter sünd as dei von'n Vörwågen, ok einen Assbalken mit Tampen un den Langbom, dei œwer'n Spannnågel mit'n Vörwågen verbunnen ward.
Drüddens harr dei Wågen as Upbu den Kasten orrer Leddern. Up den Ünnerbœn würn Siedenplanken dörch dei Tampen hollen un dörch't Krett vörn un achtern faststellt. Förn Kutscher wür dat Kutscherbrett in'n Kasten œwer dei Vörass mang dei Tampen buucht. Mösst mål anhollen warden, taun Bispill üm fix'n Zigarr' bi'n Kopman ruttauhålen, wür dei Lien an'n Tampen anbunnen. Bi'n Ledderwågen wier't lütt bäten anners. Man künn em dörch'n Achterwågen mit'n längern Langbaum länger måken, wenn man denn dei Leddern dornåh harr. Blot man harr kein Krett as Stütt. Anne Städ von't Krett würn up dei Assen Rungiesen mit'n Rungholt upsett, un dormit dei Leddern anne Tampen fasthåkt. Taun Austwågen hürte ok noch dei Wäsbom mit'n Reep, üm dei Lådung tau hollen.

Wier dei Kasten- taun Ledderwågen ümrüst un dat Kuurn dröch nauch, künn dat Infohrn losgåhn. Unkel Koch wier dei Låder, hei stünn up'n Wågen up packt dei Garwen mit dei Oorn nå binnen so lang inne Hœcht, bet Vadder mit sien Ståkfork Mäuh harr, em dei Garwen so rup tautaugäben, dat hei's noch afnähmen künn.
Denn mösst båben taupackt warden, dat heit, dat noch por Garwen ünnern Wäsbom keemen, dormit dat ganze Hollfast kreech. Unkel Koch lecht den Wäsbom ornlich hen, Vadder tüdert em mit 'n Reep vörn un achters fast un ierst denn künn hei sachtens von't hoge Fauder dålrutschen. As Unkel Koch nich mihr dor båben ståhn wull, wier't an mi, Fauder för Fauder tau låden. Un wat geef dat för Schell', wenn'n nich fix nauch dei Garwen afnähm orrer gor'n Buk packt harr, dei nich mihr tau hollen wier. Dat wier gråd so, as harr'n dat Fauder ümschmäten.

Dormit kein Oor buten bleef, wür nå't Infohrn mit'n höltern Hark, späder mit'n Hungerhark, dei dei Pier treckten, noch nåharkt. Ok dat Nåharkte keem mit up den utmåkten Döschplatz achtert Hus, wo dei Kuurnmiet upsett wür. Von buten nå binnen mit dei Oorn tau dei Midd hen wür'n dei Garwen ümmer inne Runn' packt. Un wedder mœt ik an dei Af-, Bi- un Fackståkers ut dei Stromtied denken: Vadder is dei Afståker up't Fauder, mien Brauder as Biståker nimmt dei Garwen von Vadder an un schmitt sei mi as Packer, den Fackståker, tau. Son'n Miet mösst taun Enn' as'n groten Immenrump utseihn un so packt sien, dat kein Wåder rinlopen künn. So as dei Miet inne Hœch güng, würn dei hölten Leddern ansett, ierst dei kort un denn dei von fief Meter. Un vonwägen, von son'n Miet mål rünnerrutschen, dat wier verbåden. Tauletzt wür dei Hawer infohrt. Un wenn hei ok inne Miet lech, denn künn dei Wannerdöschkasten kåmen. Dei oll Döschapparat in'n Kåten an't Hus wier blot noch taun Ankieken dor, döschen künn'n mit em nich mihr, blot dei Göpel, dörch den hei andräben wür, disse Göpel wier noch in'n Schuss. Un einmål inne Wäk mössten dei Pier ok ehr Runnen mit'n Göpel måken, üm Stroh tau Hackels för ehr eigen Pierfauder tau schnieden.

Ein Peergöpel — ein Aart Möhlenwark, blot dei Ass warrt dör Muskelkraft dreiht

An'n Döschdach — männigmål sünd't ok twei worden — güng dat ümmer hild tau. Größing harr inne Kœk mit Fräuhstück un Meddachäten ehr Daun, denn all, dei bi't Döschen helpen, kriegen ok wat tau äten. Un helpen mössten schon por Lüd, denn Vadder un Mudder künnen dat mit uns twei Jungs nich allein henkriegen, dor künn' dei Döschkasten noch so dicht anne Miet ståhn.

Bäten wieder af von den Döschkasten stünn up'n Schlöp dei Dieselmotor mit son'n grote Schwungschief, œwer dei mit'n Transmisschonsreimen nu dei Döschkasten in Bewägung sett wür: dei Trummel, dei dat Kuurn rutschlöcht, dei Säf för Kaff un Küürns, dei Rüddelrosten för't Stroh.

Un so seech dat denn ut, wenn dei Maschin' leep: Twei Mann up'e Miet as Biståker un Afståker. Dat güng ok ganz gaut, wenn dei Miet hœger as dei Döschkasten wier, œwer denn, wenn von ünnen nå båben ståkt warden möst, keem't mihrstendeils leger. Dat wiern mien Brauder un ik.

Up'n Döschkasten stünnen Mudder un Oma Balzereit, dei ut Ostpreußen keem un mit Landarbeit ümgåhn künn. Sei hett mit'n Kœkenmetz dei Garwen, dei Mudder ehr up'n Disch taugäben hett, upschnäden un inlecht. Ünnen stünn Vadder bi dei Kuurnsäck. Hei hett dei vullen afnåhmen un niege anbröcht. Un denn wier Unkel Koch noch dor. Hei hett sik üm't Kaff un't Stroh sorcht, dormit dei Döschkasten sik nich taumölen däd. Un denn — wat hett't blot stööft! Grote Freu keem up, wenn Größing in Anmarsch wier un reep: "Nu kåmt man ierst wat äten!"