Wat ok noch tau Advent tauhörn deit

vun Rudi Witzke




Pommersche Gaus mit Placken. Foto Ewig Lender/Wikimedia Commons

Wenn Martinsdag vörbi weer, müßten uns Gäus denn schon in Ängsten leven, dat Mudder all ehr Lüüd, groten Kinner, Swiegerkinner un Frünnen tosamenreep. De Plücker un Plückerinnen wöörn noch maal erinnert: Dat gifft twei Oorten vun Feddern. Dat sünd de Deckfeddern un de Ünnerfeddern orrer Dunen. De Schwungfeddern un Stüürfeddern köönt wi för Bettenstoppen nich bruken. Vun de Deckfeddern wöör later de "Fahnen" up beide Sieden vun'n Kiel afreten. För mien Mudder weer dat en unmööglich Saak, Gäus to bräuhen. Wat een Betten bruukt orrer nicht, de Gäusfeddern wöörn nütt.


Gäus warrn plückt. Foto Rieger, gaensevater.de


De ole Lene plückt en Gaus, maalt vun Anna Ancher 1890

In ehr afgrepen Kookbauk harr se en Upsatz ut en Blatt. De wöör meist ok noch vörlest:

"Een bi uns veelfach sick utbreiden gruselig Bruuk, de afschafft warden müßt, is dat Ruppen vun de Gäus und de Aanten bi levigen Liev; denn dat is en gräsige Quäälkraam, de mit de Derten anstellt ward. Dat is wohrhaft nawiest, dat de Schaden, den de Wadervagels dörch dit unsinnige Daun lieden, veel grötter is as de Winst an Feddern.

Denn dörch dat to fräuhe Afruppen vun de noch nich ganz afstorven Feddern warden de Gäus kahl maakt. De Luft kümmt direktemang an de Huut. Nu verkäuhlen sik de Derten lichter un mütten dorüm to veel Nohren un Fett verbruken, üm de fehlende Warmnis to ersetten. Dat ward jüm de nödige Krafft nahmen, de se för dat Wassen bruken. Se warden dorüm nich so wuchtig, levern keen gauden saftigen Braden un kriegt ok swacke Nakamen.
In Vörpommern und Rügen, wo, as alle Welt weit, de schönsten Gäus tücht warden, ruppt een nich levig Derten."


Mullwåårp. Foto Michael David/Wikimedia commons

För mienen Vadder weer an'n Gäusschlachtdag Mullwåårpsjagd ansett. Hei sette sik nich in de Runn vun de Gäusplückerinnen un Gäusplücker. Hei müßt up Jagd gahn.

Hei harr en Middel gegen de Mullwåårps. Hei kennte an ehr Huckel, wo de Maat körtens west sien müßt. Hei wählte denn na sien Jagd-Wiesheit een vun de Huckels ut. Dor wöör hei stief as en Wäschepahl, den Spaden harr hei halfhooch to'n Stich un Wurf parat. Hei stünn un stünn, un vun uns güng nüms in sien Neegde. Bi de meisten Stah-Jagden harr hei Spood.


Noch'n Mullwåårp. Foto Stefan Didam-Schmallenberg/wikimedia commons

De Mullwåårp buddelte un wull maal de wiede Welt rüken, seihn kann hei ja nich.
Denn müßt de Spaden daalsusen. — Jüst dor föhl Vadder in, dat hei bi de Plückers maal nafragen müßt, wo wiet se kamen weern. Denn hei harr an dissen Dag en ganz besünner Upgaav. Hei müßt, so still dat güng, een Gaus na de anner in den Gäusheven schicken. Hei weer för das stille Schlachten un levenswarme Levern vun de Gaus an den negsten Plücker taustännig. Swiegen verswünn hei. Ehm weer dat Slachten towedder.
Ach ja, sien Mullwåårp! Na, den leet hei denn lopen laten un na den negsten jåågt.

Vun fräuhen Morgen bit laat in de Nacht wöör plückt. Wenn een Hunger kreeg, kunn hei von de "blodplättars", de de Schweden na uns in de binah 200jöhrige Besatzungstiet von 1648 bis 1815 bröcht harrn, wat äten. Dat weer dat frische Blaut ut de Gäus, dat in Töllers upfungen wöör. Dat gelierte. Mit Peper un Salt bestreugste dat, denn kunnst dat in gaude Bodder braden.


blodplättar. Foto Lapplännig/Wikimedia Commons

Dat kann een nu äkeln, "all dat Blaut"! Dor keem aver keen Druppen dorneven. De blodplättars stammten ut de Tiet, wo uns Vörfahren noch keen Supermärkte harrn. Allens, wat smecken dää, dat wöör verputzt. Letzt heff ik upschreven, dat de franzööschen Fiensmecker in ehr Fischsupp de lütten Fisch mit Kaldunen kaken un äten. Dat kann een äkeln.

Mien Mudder hett ehr beiden Söhns mit ehr Fruuns, as se noch up kregel Olendeil weer, för dissen wichtigen Dag tosamenhålt. Mien Bauder müßt Vadders Upgaav övernehmen. Dat weer woll so en Oort harvstlich Oorndank! Noch eenmaal in't Leven! —

Natüürlich hebbt uns blodplättars best smeckt. De inheiradten Swiegerdöchter brukten nich dorvun to äten. Een piert doch nüms mit so wat, wenn sülven Smack an hett. Afgeven ist gaud, upäten maakt satter.

Hüüt bekiek ik mi de ruppte Gaus in't Internet. Ik bün mien Mudder hüüt dankbåår, dat se uns in vele Situatschonen liehrt hett, woans man mit dat Leven trecht kümmt. Damaals hett mi dat beten nervt. Wat geev ik avers hüüt, wenn ik dat in swattes Wassdauk bunnen Heft harr, na dat ik hüüt noch en slacht Swien verarbeiden kunn. Ja, ik weit, kannst Bäuker köpen:

Hennrik Hoffmann hett so ein Bauk schreven. De hett bestimmt dat Bauk vun sien Oma nich verloren.

1927 müßt mien Mudder sik an dat Bett von ehr süke Mudder seten: Oma dikteerte penibel, wat een bi dat Verarbeiden vun en Swien daun mutt. Dat swatte Bauk leeg jümmer parat — un is nu verswunnen. Mudder brukte bi dat letzte Swien nich miehr natokieken. De fragte ehr Söhns af, un de müßten herseggen: "Der Tollatsch ist eine Art Kloß oder Blutwurst, der in Vorpommern gern bei Schlachtfesten als Süßigkeit gereicht wird. Es besteht zu einem großen Teil aus Mehl, Zucker, Lebkuchengewürz, Semmelbrösel, Mandeln und Rosinen, aber auch Griebenschmalz und Schweineblut. Die so erhaltene Masse wird abschließend in in der Wurstsuppe gegart. Auf ausgebreitetem Weizenstroh trocknet der Tollatsch ab."


Tollatsch. Foto Skâpperôd/wikimedia commons

As wi jungen Lüüd 1946 und 1947 jung un munter tosamen weern, passeerte wat Besünneres. De Buur Kräuger II harr, wieldat de SED de Buurn noch keen LPGs updwungen harr, Verlööf för en Huusschlachten kregen. Dor hebbt wi Eva, de Dochter vun'n Buurn, belatschert, ehr Mudder schull uns Verlööf geven, Tollatschen to maken. Dat dää Tante Mieke, de Buursfruu, denn ok. Daag later sliekerten wi hen na Kräuger II. Wenn uns Pierd satt weern, harr Eva Tollatschen upsneden, noch maal mit Zucker bestreugt und braadt.

Na de Wenn — över veertig Johr later — harrn wi wi uns verafredt, bi Eva tosamentokamen. De harr dat Wahnhuus vun de Buurnsteed dörch de willen DDR-Tieden behollen kunnt. Eva besorgte bi en Slachter in Grimmen en ornlich Fuhr Tollatschen. Un —— de wöörn braadt.

As wi Kinner weern, hett Mudder in de Adventstiet Tollatschen braadt. Nu hett Eva dormit Sluß maakt.

Dree Saken brukte de schwedsche Vörpommer egens, denn is Advent: Gäusruppen, blodplättar und Tollatschen braden. — Un över allens Respekt för alle Derten. — Nu hebbt wi Penny, Sky un Aldi. Un wo blievt de Derten?


11.12.2011


na baven