Rode Grütt. Bild: Wikimedia Commons, © Soebe

Rode Grütt

vun Jürgen Brake


Jao, Anna, ek dau diän Haut wägg, män ek maut doch äis maol diäm Jungen vertellen …

… Ek si dao nit gään hengaohn. Ek si iäm in däi Tied jao ümmer leiwer ut'n Wiägg gaohn. Nit, wieldat häi Nazi was. Näi, dat wären jao daomaols däi mäiërsten. Dao harr ek mi an wiënnt. Jäiden Sunndagg en andern Fiërdagg un Opmasch met Musik un Fahnen un Fähnkes met Hakenkrüüz un brune Büchsen un brune Kappen. Dao harr ek mi jao all lang an wiënnt.

Un dat säi inne Wäiertschopp för mi saggt harren: "Na, Fritz, hiässe op't verkahrte Piärd satt?", dat was jao ouk all lang vörbi. Ek heww nicks saggt van Üöwertüügung un dat ne Pattei wat anners es as ne Piärrewedde. Näi, ek heww bi mi dacht: "Wachet es, ink wett dat Spässkesmaken ouk noch vergaohn…" Ek heww dann min Bäier leiwer te Huse drunken. Jao, un nu was jao Krieg, all siet väier Jaohre, dao wären däi mäiërsten wol ouk wat äänzthafteger wouën.

Näi, met iähm was dat noch wat anners. Häi was min Schaulfrönd wiäst. Sin Vadder, däi harr wat anne Fäute, bi däi was dat nit sou as bi us op usem Kuotten: Taum Stiärwen te viëll, un taum Liäwen …, jao, so iäwen genaug. Män — vi wären Frönne!

Un dat häi dann 33 Nazi wouërn was, dat was noch nit maol dat Schlimmste wiäst. Näi, män bu häi sik dao bi däi Brunen nao buowen boxet hiät, dat was wuoll ouk in sine nigge Pattei en Täiken för ne besunners starke Führungskraft. Et moche iähm wuol wat dran liën, dat häi bi däi wat wouë. Mannich äin van däi "ollen Kämpers" harr dat Grüggeln kritt. Häi was dann ouk "Ortsbauernführer" wouën, un inne "Kreisleitung" sat häi nu wuoll ouk. Jao, min Schaulfrönd Willem was en annern Kääl wouën…

Un ne houge Müüër harr häi sik üm sin Huoff trecken laoten, konn me nit drüöwer kieken, näänewou. Saoch nu bolle ut as ne Buorg.

Un an düëse Buorgmüüër gongk ek nu längs. Un däi Schwäit leip mi in min Kragen rin. Män was dat blous, wieldat dat son waamen Dach was?

As ek binaohe bi däi Paorte was, haorde ek van binnen son Singsangk:

"Rode Grütt! Rode Grütt!
Rode Grütt! Rode Grütt!"

Un ümmer wiër datselwe:

Rode Grütt. Bild: Wikimedia Commons, © Soebe

"Rode Grütt! Rode Grütt!
Rode Grütt! Rode Grütt!"

As ek üm't Eck gongk, saoch ek en Kääl van sou üm däi 40 Jaohr in Arwetstüüch un schwatte Kappe vüör däi Niëndüör op äin Bäin rümhüppen un ümmer wiër singen:

"Rode Grütt!"

Dat was Äänzken, Willem sin jüngeren Brouër.

"Dach, Äänzken", sagg ek, "heww di all lang nit mäh seihn."

Hä dräägede sik tau mi üm un sin Gesichte löchede. Nu danzde häi üm mi rüm: "Kampmanns Fitti, Kampmanns Fitti!"

Fitti harren säi in mine Blagentied för mi saggt. Vandage hett'ek "Fritz". Män Äänzken was "Äänzken" bliën.

"Fitti, Fitti!"

"Äänzken, siëg äs, bou es inke Willem?", sagg ek. Män häi käik mi an un sung födder: "Fitti, Fitti!" Män dann gongk ne Bewiägung üöwwer sin Gesichte un häi kam näöger an mi ran un sagg (un me konn dat knapp verstaohn): "Vanmiddag … rode Grütt." Un nu fongk häi wiër met sin anner Leed an:

"Rode Grütt! Rode Grütt!
Rode Grütt! Rode Grütt!"

"Un Willem?", fraogede ek.

Häi kam wiër näöger un flisperde: "Ouk Rode Grütt!"

"Däi Buër es in't Kantouër." Däi Däiërne was ächter mi ut däi Niëndüör kuommen.

"In't Kantouër", dachte ek, "oha!"

"Danke ouk!", sagg ek un gongk düör däi Niëndüör, ek wuss jao diän Wiägg üöwwer däi Diälle int Hus rin.

Dao was ouk däi Düör met däi twäi Schillers: "Kontor" un "Der Ortsbauernführer" un dat harr dat Teken vam "Reichsnährstand": en Adler met Hakenkrüüz, Aohre un Schwäiët un däi Wäör: "Blut und Boden". Wann ek dat laus — un dat laus me faken in däi Tied —, dann dacht'ek ümmer: "Keine Ahnung van Buërigge! Vi bruket op usem Land en Plaug un kein Schwäiët! Un vi bruket kein Spiëtt, män faken, wann däi Wiesche hängig es, ne Hääpe."

Ek kloppde an. "Rinn!", kam dat van binnen. Däi butte Stemme — dat moche Willem sin!

Ek makede däi Düör uoppen. Da sat häi vüör'm uoppenen Finster — en Kääl as en Kläierschapp, däi Hänne oppen Schriewdisch stütt, Tiedung oppem Disch, un käik mi üöwer sine Brille an, as härr'ek iähm oppen Faut triën. Dat was Willem, däi Küönig op sin Huoff, däi Küönig im Duorp!

"Dach, Willem!", sagg ek.

"Büss du dat, Fritz?", gaff häi retur. "Hiäs di all lang nit mäh seihn laoten."

Düör't Finster haor me: "Rode Grütt! Rode Grütt!"

Ek kürde mi wat in'en Baort van "viëll te dauhn" un "nit stören".

Häi: "Wat wosse dann?"

Nu mochte ek wuoll daomet rut un wuss' nit, bu ek iähm dat bibrengen soll, dat häi bi en Amtsformelar fieve grade sin laoten söll'. Et was mi uselich in min naten Kragen. Un ümmer wiër "Rode Grütt, rode Grütt" düör't uoppene Finster. Et was tem Dullwääen!

Sachte fongk ek an: "Du kenns doch den Werner."

"Wat för'n Werner?"

"Usen Werner."

"Inken Werner? Jao siëker. Wat sall ek inken Werner nit kennen? Vi sitt doch tesamen inne Schaule wiäst."

"Jao, wat nu usen Werner es, däi es jao all lang verhieraot, dao im Kuohllenpott, dat wäisse jao wuoll. Un häi hiät ouk en Jungen un däi es nu ouk all säss Jaohr olt un maut nu nao'e Schaule hen."

"Jao, dat es wuoll sou, wann häi säss Jaohr olt es." Häi fünterde un ek dreigede un wunn mi. Ek woll jao üöwerhoups nit hengaohn sin. Ach, wann mine Anna mi män nit sou tausatt härre!

"Jao", sagg ek, "däi Päiter, däi es nu säss Jaohr olt! Däi was lessten Summer bi us. Fief Wiäken. Häi es en nett Käälken…"

"Ach, dat Jüngsken heww ek bi ink seihn. Dat was diäm Werner sin Junge? Ek harr all dacht: Nu hiät Fritz jao ouk endleck sien Stammholler, hiät jao ümmer äin hewwen wollt."

"Ach, wat, Stammholler! Of nu Junge odder Wecht, dat wär' us egaol wiäst. Män et hiät nit sollen sin…"

"Wat es nu met diäm Käälken? Well häi nit inne Schaule gaohn?"

"Häi draff jao nit!"

"Wat?"

"Tauminnest nit te Huse."

"Wat es dat dann?"Kinderlandverschickung

"Kääl, du wäis doch: däi Kinnerlandverschickung! Wildat för däi Blagen im Kuohllenpott tau gefäöhrleck es wiägen däi Luftangriëppe. Dao muëtt alle Blagen wäch, wann säi nao Schaule henkuommet. Verstäisse? Däi ganze Schaule wätt evakuäiët. Un diäm Päiter sine Schaule sall nao Pommern hen. Un dat es verdorri wietaff…"

"Un verdorri dichte bi däi Russen", sagg häi un ek wünner mi. "Der Ortsbauernführer" dachte drüöwwer nao, dat däi Fiende int Riek kuommen konnen? Un häi vertallde mi dat ouk noch!

"Jao, un wat däi Elsbeth es, diäm Werner sine Frau, däi hiät nu Angest, dat säi iährn Jungen nit mäh wiërsüht…"

"As Wiewer so sitt…", sagg Willem, un ek dach: ‚Du maus dat jao wiëtten.' Häi was jao noch ümmer alläine un was doch en staotschen Kääl, ouk vandage noch. Un ouk sin grouten Huoff was frögger för däi Wechter kein Hinnernis, siëk diän Buern un sin Riek maol nögger antekieken. Män ümmer, wann me siëk naoh genaug kuommen was, dat me van däi Hiraoterigge an te küren fong, dann was däi Geschichte ouk all wiër am Enne, wieldat dao ne Hippothek op Willem sin Huoff lagg. Näi, häi harr keine Schullen maket. Män wann däi Kürerigge üöwwer ne "gemeinsame Zukunft" angongk, dann wussen däi Wechter ümmer akraot Beschäid üöwwer "Heime, wo kranke Menschen viel besser versorgt sind". Willem wusse dann ouk Beschäid un sagg blous: "Äänzken blitt oppem Huoff!" Jao un dann was däi Geschichte wiër ut. Äänzken was däi Hippothek van Willem sien Huoff.

"Säi hett all en Wecht hatt, dat es met twäi Jaohre stuorwen, un nu sall däi Jung nao Pommern… Dat es doch klaor, dat säi dao bange es", sagg ek.

"Jao, dat es te verstaohn", sagg häi, "män wat küömmesse daomet tau mi hen?"

"Jao, et giëtt wuoll Utnahmen…"

Einberufung KLV © Spiegel online
Einberufung KLV © Spiegel online

"Utnahmen? Giëtt et vandage noch Utnahmen?"

"Jao, wann däi Junge Verwandtschopp oppem Lanne hiät, denn bruket häi nit nao Pommern."

"Ach, jao? — Na, dann is jao allet inne Riege. Anna un du, iëhr wett ne doch wuoll opniämmen?"

"Jao, siëker, gääne. Män vi sitt doch nit waraftech verwandt. Werner es doch 1917 ouk blous düör däi Kinnerlandverschickung nao us kuommen. Im iärsten Krieg was dat, wieldat säi im Kuohllenpott nicks te friätten harren. Un vi kannten sine Lüü doch vüörhiär gar nit. Un dann was häi gääne hier un vi hett ne ouk gääne hier hatt un use Öllern sitt ouk Frönne wouën, dat häi dann twäi Jaohre hier bliëwen es. Füör mi es häi as en Brouër wiäst. Män dat batt nit. Me bruket ne Unnerschrift van'ne Amtspersoun…"

"Un dao hiässe di op dien aollen Schaulfrönd Willem besunnen!"

"Jao, du as Ortsbauernführer…"

"Hiässe dat Papäier bi di?"

"Hier!" Ek gaff iähm dat Formelar un häi käik siëk dat an.

"Jao, es jao all utfüllt. Naomens, Anschriffen, blous dao: Verwandtschaftsgrad. Dao schriwet vi: Neffe, nit?" Häi käik mi an.

"Willem", sagg ek, "du wäis wuol, dat Werner nit met us verwandt es. Häi es füör mi as en Brouër, män of dat bi däi Ämters ouk wat gellt?"

"Häi was twäi Jaohre met us inne Schaule un jäider hiät Kampmanns Werner füör iähm saggt. Un häi hiät Vadder un Mouër tau dine Öllern saggt…"

"Kampmanns Vaër un Kampmanns Mouër", foll ek iähm int Waort.

"Un dat Jüngsken leßt Jaohr, dat hiät di ‚Onkel Fritz' un din Ollen ‚Oppa' näömt. Ek heww dat akeraot haort. Un dat es wuol Verwandtschopp odder nit? — Also schriwet vi: Neffe!" Häi nahm sin Füöller un schräif. Dann gong häi met däi Löschwippe drüöwwer. "Un nu noch min Fridderich Willem drunner… Un Stempel… Sou, dat es et. Dao hiässet!"

Ek harr min Papäier met Unnerschrift! Un Päiter brukte nit nao Pommern!

"Danke, Willem!"

Dat was nit genaug, häi harr siëk füör olle Frönne in Gefaohr bracht. Män ek wuss nit, wat ek seggen soll, un dann siët me mannechmaol blous dumm Tüüch…

"Quaterigge!", sagg häi.

"Näi, Willem, dat du dat daon hiäs! Dat hääre ek nit glofft..." Dao was et, dat dumm Tüch!

"Nit glofft? Van mi? Jao, wat si ek denn füör'n Undier, dat me mi allet tautrugget, blous nicks Guërres? Ek wäit doch, wat du van mi hölls, siet dat ek däi Uniform antreck." Häi was harre wouën, män nu sagg häi wiër sachte: "Ek mochde dat doch daun." Un häi wäis op dat uoppene Finster, düör dat me ümmer noch haorde: "Rode Grütt! Rode Grütt!"

"Van Middag hiät et rode Grütt gafft. Dat magg Äänzken am leifsten. Un dann äist däi Wanille-Soose, wieldat däi sou seute es. Dat härresse seihn sollen, wat däi siëk freit hiät! Däi konnt siëk souwiesou freien, as vi use Liäwdage nit mäh'. Dat sitt doch Minschen! Däi kann me doch nit…"

Rode Grütt. Bild: Wikimedia Commons, © Soebe

Häi konn nit mäh widderküën. Häi hiät jao ouk sin Liäwdagg nit viëll küërt. Dann fong häi siëk wiër un sagg: "Ek heww iähm dann ouk dat Leed lährt, wäisse noch, wat vi inne Schaule lährt hewwen: ‚Rode Grütt, rode Grütt! Kiek maol, wat lütt Hein hüüt itt!' Un ek heww iähm dat ouk füör sin Naomen terächte maket. Blous twäi Riegen, mäh kann häi jao doch nit behollen… Wache es!"

Häi stont op, gong naom Finster un reip: "Äänzken, segg es maol dat Leed richtich op! Fitti well dat maol gääne hören."

Däi Gesangk buten was afbruocken. Äänzken brukde wuol ne Wiele, dann gongk dat luos: "Rode Grütt! Rode Grütt!
Rode …"

"Näi, Äänzken, richtich, heww ek saggt: ‚Rode Grütt! Rode Grütt! Kiek maol …'"

Un Äänzken foll in: "Kiek maol, wat däi Äänz hüüt itt!"

Willem dräigede siëk tau mi üm. "Sühsse?", sagg häi. Un as häi dann ant Schapp gong un ne Fläsche Klaoren un twäi Pinnkes huollde, was et mi sou, as wann häi siëk met sine Joppenmaue üöwwer däi Ougen wuschen härre, män dat was siëcker man blous Inbellung…

"Lott vi äiës äinen drinken!", sagg häi, un as vi däi Pinnkes inne Hänne höllen: "Darop, dat vi düese Tied üöwwerliäwen, vi alle, ouk däi, däi dao arm sitt im Geiste!" Un ek dää iähm Beschäid.

Dann lagg häi mi sinne Hand oppe Schuller un sagg: "Un nu wellt vi nit mäh devan küën!"

Un sou hett vi dat maket. Ek heww Opwiërseihn saggt un si nao Huse gaohn. Dao heww ek stracks nao dine Öllern schriëwen. Du büss füör diän Rest vanne Kriegstied nao us kuommen. Un wann Willem un ek us druoppen hett, hett vi Dagestied saggt odder, wann vi oppem Gigg sääten, hett vi sou'n biëtken met däi Schnacke schockelt. Män vi hett use Liäwdage nit mäh drüöwwer küërt. Häi nit un ek nit. Büs vandage.

Jao, Anna, ek dau jao den Zilinnerhaut all in'en Kassen! Ek maut diäm Jungen doch iärsmaol däi ganze Geschichte vertellen. Vi hett us jao iärs oppem Kiärkhuowe druoppen…

Jao, vi hett däi schraoe Tied üöwerliäwet, Willem, Äänzken un ek. Fifftiënn Jaohre lang. Dien Vadder, däi es jao all im Krieg bliëwwen. Män vandage hett vi ouk däi beiën naom Kiärkhuoff bracht.

Wanille-Soose. Digitalbild Rudi Witzke
Wanille-Soose. Digitalbild Rudi Witzke

Lesste Wiäcke hett däi Naoberslüü däi Käuhe in Willem sin Kauhstall vüör Middagg bölken haort. Säi sitt oppen Huoff un däi Finster wären noch tau. Säi hett däi beiën inne Wuohnstuowe funnen, däi äine oppe Couch, däi annere in sin Suorgenstauhl. Oppem Disch lagg en Breif: Willem was van sinem Dokter gewaohr wouën, dat häi nit määh lange tau liäwen harre. Vi wussen van nicks. Häi hiät jao sin Liäwdagg nit viëll küërt. Inne Küëcke hett säi däi Reste van iähre lesste Maohltied funnen. Dat Schlaopmiddel was in däi Wanille-Soose…

Rode Grütt…


Bild Rode Grütt: Soebe/Wikimedia Commons
4.2.2007


na baven