Horst Wernecke vertellt:

De Barockgoorn vun Jersbek


Wenn een dat Woort "Barock" hören deit, sodennig denkt een toeerst an de snörkelten, drallen Formen vun Palast, Karken un Parks in'n Süden vun Düutschland — un lang nicht an 'n Norrn. Ok dat Gefall an överdorige Fiern, Glattsnacken, Spelen, Prassen, Füürwarken un all so'n Weeswark vermood een ehrer bi de weltlichen Potentaten an Rhien un Donau. Man dat hett dat hier baven an de Elv ok geven, wenn ok nicht ganz so överkandidelt. De Kölner Kurfürst Clemens August hett jedenfalls groote Oogen maakt, as he in 1744 den Jersbeker Goorn sehn hett. Laterhen, so weer to höörn, hett he vun de Anlaag un dat schöne Leven in dat Slott so rümswöögt, dat veele Adelslüüd ut ganz Düütschland den Placken baben vun Hamborg sehn wulln.


Plaan vun den Jersbeker Goorn ümbi 1741, vöörn dat Opernspeelhuus un dat Slott

Buut hett den Park de Aristokrat Bendix von Ahlefeldt (1679-1757), de dörch Heirat mit Anna von Rantzau in den Besitt vun dat Goot Jersbek kamen weer. (Dormalen kregen de Männer allens, wat ehr Fru besitten dä.) De ganze Anlaag mutt een sik so ümbi een Kilometer in de Deepde un bi de vöörsten Partien tominnst 300 Meter in de Breed vörstellen.


De Ingangspoort hüüt — veel bescheidener as to de barocken Tieden


De Grundriss vun dat lütte Opernhuus
is hüüt noch op den Borrn utleggt

Dat Goornkarree weer in veer parallele Striepens indeelt. De wichtigste un schönste Bezirk weer dat so nöömte "Parterre", dat gliek achter den wietlöftigen "Ehrenhoff" rundum dat lütt Opernspeelhuus anfung. Vöran geev dat 'n achteckigen Springbrunnen un gliek dorachter 'n sternförmig utbuten See mit 'n reesenhaftige Fontään in de Mitt. De Waterstrahl wöör ut en steenern "Titanengrupp" rutsprütt. All dat weer ümrahmt vun runde Blomen- un Rasenornamenten. Blangenbi stunnen halfhooch afsneen Buschen un Blömenstöck.


En Heckenallee

Achter dit Karree geev dat 'n wandhoogen, symmetrisch indeelten Heckengoorn mit smaale Footstiegen, up de du di reinweg verbiestern kunnst. Männigeen Heck weer hier as 'n lütten Pavillon trechsneen. Up en fröhe Ansicht süht een linkerhand en Rondell mit 'n glösern Kuppeldack, wat nix anners sien kann as 'n Vagelhuus. To de Tiet harrn de Lüüd 'n groot Pläseer doran, sik frömde Tiern so as hier Kanarrn-, Papageuen- un Paradiesvagels antokieken. Den hoogen Irrgoorn hebbt se"Boskett" nöömt. De Padd up de Middelachs vun dissen Deel münd in en heel lange Linnenallee ut veer Reegen, de na Norrn to an Feller un Wischen vörbi in en Wohldquarteer rinlopen dee un den Blick bit wiet na achtern friegeev. In dat laate Fröhjohr kann een hier en geel Meer vun Karkenslötel bewunnern, wat jeed Johr wedder en groote Attrakschoon is för Jung un Old.


Woneem fröher Rabatten weern, wokert hüüt dat Gröön


De Weg twüschen de Duppelalleen, de den Goorn na Noorn afslütt

Linker- un rechterhand vun de achtere Grenz vun dat Gewees stunnen in jeed Eck je en Lusthuus, dat vun binnen ganz un gor mit helle Mineralsteen utstaffeert weer. In de wöörst du Kanapees un Dischen up Röö wies, de een bi good Weder ruttrecken kunn. Hier hebbt de feinen Lüüd wull oftins 'n Speel waagt odder 'n Koffiköst hatt.


Blick na Süüd: Dat Rondell merrn de Duppelalleen
op de Middelass vun'n Goorn

Up den Stremel oostcn vun dat Parterre legen instens acht Quarteern mit Hülsenplanten, de vun en bestimmte Grött an in groote Marmorvasen un Holtbütten plant wöörn. Dor wussen ok de Mannel-, Fiegen- un Orangschenbööm, de blot bi groote Hitten blöhen deen. Un nicht toletzt geev dar hier heel bunte Bloomrebeden mit Zittlöschen, Rosen, Tulipanten, Ranunkeln un Ööschen. Ahlefeld hett sik dat seker nicht nehmen laten, an düssen Enn ok Hyazinthen to trekken, wat to de Tieden noch 'n groote Rarität weer. Dat all weer afgrenzt vun hoogwussen Spaleerwännen. Achter düssen Deel keem en veer Meter hoogen Laubengang, de hüüt noch steiht. In 'n Sommer, wenn de Bläder dicht an dicht staht, kunnst du meenen, du weerst in 'n ool Karkengewölv, so pickcndüüster is dat dorünner, man ok so moje temperiert. Vun düssen Gang ut föhrt ok huüt noch en Holtbrüch över en Gracht na dat Slott röver, wat ganz un gor vun Water ümgeven is. Twüschcn den beseggten Laubengang un en grooten Fischdiek, de 'n beten wat na Nordoosten to liggt, hett dat instens 24 Quarteern mit all mögliche Sorten vun Appel-, Beer-, Plummen- un Kasbeerbööm geven. Hüüt is dor in Harvst dat Gras so hooch, dat dat bit an de Boomkronen ranreckt. De Promenaad an de Watersiet is vundaag vullstännig towussen.


De Jersbeker Goorn ümbi 1726

Up de anner Siet vun dat Parterre, also na Westen to, wenn domols 14 Bööm-, Busch- un Plantenstücken anleggt, de alle vun Rasenrabatten un en hoochstämmige Linnenallee ümrahmt west sünd. Hier kunnst du blangen de Aavtbööm ok Hasselnutt-, Jehannsbeer- un Stickelbeerstrukens, ok lange Reegen mit Eer- un Himbeern vörfinnen. De Linnenallee, de nudaags erst wedder pleegt worrn is, hett den rugen Wind vun de Beeten afhollen schullt. Na Süden to hett dar in düssen Striepen 'n teemlich langen, rechteckigen utmuurten Basseng geven, de vun hoochwussen Rundbagens ümgeven weer. Een kunn glöven, dat dat'n Fischbecken west ist.


De grote duppelte Duppelallee, de na Noorn in'n Woold föhrt

Blangen den "Ehrenhoff" üm dat Speelhuus, woneem dc Herrschaftens mit de Kutschen dörch en breede iesern Port vörföhrn deen, stunn na Westen to en rümigen Kökengoorn, in den aver ok allns trocken wöör, wat up den Disch vun son en Adelsmann hören dee. Sülvst Wienstöck, Granatappel- un Pomeranzenbööm hett dat hier gcven, nich to vergeten de Spargel- un Artischockenbeeten ünner lang Glas- un Holtkassens. Seker hett de Huusherr hier ok de niemoodschen Kantüffel anplanten laten. De woorn jüst to de Tiet in Holsteen ton eerstenmol bekannt. Hüüttodaags ragt up den Stremel Land Muurresten un Metallgerippen ut will Krattholt un hooges Bültengras rut.


Vör den Ingang: Dat Doorhus vun 1678

Middelpunkt vun Ahlefeldt sien Hoffhollung weer avers dat Speelhuus, neem se Theoter- un Musikstücken upföhrn dään. Bi fein Weder hebbt de Luüd up de breede Bahn vör dat Huus speelt, so harrns den ganzen Goorn as Naturkuliss achter sik. De Smack an so'n Spillwark weer keen Wunner, harr Bendix doch 'n gooden Draht na de Hamborger Opernbühn. Vun 1723 bit 1726 weer he süllm de "alleinige mäzenatische Direktor" vun dat Huus. Beleggt is ok, dat he den een odder annern Bühnen- un Kulissenmaker na Jersbek henhaalt hett — dormalen en lange Kutschenfohrt över Land —, de dor wat för dat Utseehn vun den Goorn doon schull. Mancheen Besöker hett seggt, dat de ganze Anlaag een enzig groot Bühnenwark weer, dat bi't Rümspazeern jümmers wedder nie naturhaftige Dekoratschonen wiesen dee. Sommers so as winters hebbt to de Tieden jümmers hoochberühmte Sängers, Schauspelers un Komponisten in dat Slott as Gäst wahnt. De Hamborger Dichtersmann Friedrich von Hagedorn hett gor 'n Gedicht up Jersbek rnaakt un den gaatlichen Goorn un den goothardigcn Gastgever öllig wat löövt.


In den fröher so prächtigen Middeldeel graast hüüt de Peer


Aver poor vun de Peer hebbt noch prächtiges Tüüch an
— etwa hier en rosa Strampelantoog!

Lang hett Ahlefeld dit upwennige Leven finanziell nicht dörchhollen kunnt. 1754 müss he Hoff un Gewees pännen laten. Sien Nachfolgers Adolf Jasper von Ahlefeldt (1712-1761) un Paschen von Cossel (1714-1805) hebbt noch veel för den Goorn daan, man denn is de vun Johr to Johr mehr un mehr verfullen.


Na de Översicht över de Bidrääg
Literatur:
1. "Sieh an der schönen Gärten Zier..." Aus: Geschichte der Stadt Hamburg, Eckart Klessmann. Hoffmann und Campe Verlag, Hamburg 1981
2. Der Jersbeker Garten, Burkhard von Hennigs, Stormarner Hefte 11/1985,
Wachholtz Verlag, Neumünster
Jersbek wird zum kulturellen Zentrum unter Bendix von Ahlefeldt, Alf Schreyer. Aus: Naturpark Oberalster, Hrsg. W. O. Kettel, M+K Hanser Verlag, Hamburg 1976

28.5.2017


na baven