Wo wi hier van snackt, de olen Böker — dat sünd all Titels, de bi mi in't Schapp steiht. Ik heff se kofft, ik heff se schenkt kregen, se sünd mi up de en of anner Wies tokamen. Wichtig is: Ik heff se leest, un nu hefft se mit mi to doon, se hefft mi ännert, mal veel, mal blots 'n beten. Dat gifft ok welke, de hefft nix hentreckt un nix utlöst, de sünd denn wedder verswunnen.

Hüüt geiht dat üm en lütt Book, dat mien Denken un Föhlen ümkrempelt hett, so dat ik de Werlt nu mit annere Ogen ankieken do: "Mützen ab", Zenon Rozanski sien "Reportage aus der Strafkompanie des KZ Auschwitz". Ik kreeg dat in de Hänn an'n Enn van de föftiger Johren, en Heft van 96 Sieden, dat Pappier weer dunnemals al bruun un de Ümslag an'n Rand inreten, as dat hüüt noch is. Druckt worrn weer dat 1948 in Hannover, un de dat utgeven harr, dat weer Fritz Küster (†1966), Schrieversmann un Pazifist, de sülben fief Johr' in't KZ tobrocht harr. Auschwitz weer vöreerst noch keen Dootslager för Juden, dat keem eerst 1942; in de eersten Johrren worr hier de poolsche Intelljenz fastsett. Rozanski, born 1904 in Warschau, weer Journalist. 1941 brocht de SS em naar Auschwitz, wo he bet 1944 insitten dee. 1948 wannert he naar Brasilien ut. Wat achterna ut em worrn is, kunn sien Biograph nich rutfinnen.

Klick op to'n Vergröttern!

Rozanski leev foffteihn Maanden in de Höll van de Strafkompanie. Egentlich kunn dat keen Minsch överleven. De SS-Schutzhaftlagerführer Hans Aumeier weer denn ok heel verbaast, as Rozanski em vörföhrt warrt.

Wat Rozanski in de Höll beleevt harr, schreev he up, as he dat Inferno achter sik harr. He lamenteer nich, he klaagt nüms an, he brukt keene groten Wöör. He vertellt in korte Sätz slankweg, wat he dörmaakt harr. Al an'n eersten Dag is he Tüüg daarvan, dat en Minsch dootslaan warrt.

De dore Episode is nich de slimmste Exzess. Lüüd warrt lebennig begraven of bilöpig dootschaten. Rozanski mutt helplos bito stahn un hapen, dat he nich noch an de Reeg kümmt. He schrifft nix daaröver, wat in de Köpp van siene Fronen vörgeiht. De Leser steiht merrn mank Bloot un Grugel, sünner Afstand. Dat is man suer uttohollen — un is doch blots en lütt Book, Wöör un Sätz, swatte Farv up Pappier.

Klick op to'n Vergröttern!

Wi leevt hüüt wedder in ene Tiet van Macht un Unrecht. Dat is nu üm un bi 800 Johr her, dat Walther von der Vogelweide daaröber klagt harr. "Untriuwe ist in der sâze / gewalt vert ûf der strâze: / fride unde reht sint sêre wunt": Untru luert in'n Achterhollt, Macht föhrt up de Straten, Freed un Recht sünd wund up den Doot. Is dat hüüt anners? Wi hefft keene Dootslager un keene SS, dat is wohr. Man de Werlt is nich frie daarvan. Un up use Straten gifft dat noog Lüdd, de toslaan doot, wenn diene Nees jem nich na de Mütz is. Dat lütte Book is hüüt wedder bannig aktuell.

1991 harr de Uni Oldenborg dat wedder upleggt, un middewiel steiht dat ok in't Nett. Ik weet woll, dat gifft rieklich KZ-Literatuur, un de een of anner will nu bilütten nix mehr daarvan hörn. Hier is en Text, de di middenmank (ik segg dat noch eenmal) in de Höll stött. Un wenn du Manns noog büst, nich blots Family-TV antokieken, denn kann dat lütte Book dien Leven ännern.