En Fruunsminsch in Hamborg:
"Zitroonen-Jette"

vun Katja H. Renfert


De Biller laat sik per Klick vergröttern! Torüch kaamt Se denn mit den "Zurück"-Knoop in'n Browser.

Vun de U-Bahn-Statioon Rödingsmarkt in Hamborg, links de Ludwig Erhardt-Straat lang, in Richt to uns "Michel" (St. Michaelis-Kark), steiht an'ne Trepp, ünner een Boom, de Skulptur "Zitroonen-Jette" vun den noorddüütschen Bildhauer Hansjörg Wagner (*1930). Dat Denkmal woor 1986 opstellt un wiest Jette as levensechte Figur.

An'n Sockel steiht:

Dien Leben wer suur as de Zitroonen,
sall sick dat Erinnern an di lohnen?
Dien Schicksol wiest op all de Lüüd,
for de dat Glück het gor keen Tiet.

Dat klingt düster un maakt niegschierig. Wat hett dat wohl würklich op sik mit de "Zitronenjette" un ehr suur Leven?


Hier steiht Jettes Denkmal

Johanna Henriette (kort: Jette) Marie Müller is an 18.7.1841 vun ehr leddige Modder in Dessau (Sachsen-Anhalt) op de Welt bröcht warrn; de beiden sünd aver bald na Hamborg ümtrocken, wo de Modder heirat un noch en poor mehr Kinner kregen hett.

Jette harr as vullwussen Fru bloots en Grööt vun 1 Meter 30 un weegt 35 Kilo. Ofschoonst de Minschen fröher nich so hoochwussen weern as hüüt, weern 1,30 m doch lütt ok för Jette ehr Tied. Dat düüdt op hen, dat Jette as Kind "mangelernährt" weer — keen Wunner nich. Opfällig weer ehr breet Nees, to de mennigeen "Knollnees" seggt hett. Wegen düt Utsehn un wieldat se koppswack un unsülfstännig weer, hebbt de Kinner ehr oftins foppt.

Jette hett mit een vun ehrn Süstern in dat "Gängeviertel" in'n Stadtdeel "Neustadt" wahnt.

Ehrn Naam "Zitroonen-Jette" hett se kregen, wiel se siet ehrn 15. Lebensjohr an en Platz an'n "Graskeller" (dat is an'n Alsterfleet, dicht bi de S-Bahn Stadthausbrücke) un in verscheden Kröög in'ne Binnenstadt un St. Pauli Zitroonen verköfft hett. Se kunn kuum lesen un ehrn Naam bloots mit Möh schrieven; tellen kunn se bi so wat bi 6 Mark. Allerdings hett se uk gor nich so veel verdeent an een Dag.


Noch hüüt is de Zitroon in Jette ehr Hand blank vun de Hannen vun hütige Minschen.

Jette, de veel mit wehleidig Stimm op Plattdüütsch reep: "Zitroonen! Zitroonen!", woor to en Hamborger Original. Togliek maakt de Lüüd sik en Spaaß dorut, ehr avends in'ne Kröög Snaps to spenderen, üm se denn uttolachen, wenn se een över'n Dörst drunken harr. Jette weer mehrmaals so sprütten vull, dat se dormit düchtig Ambraß maakt hett. Dorüm hebbt se ehr an 13.8.1894 in dat Dullhuus "Friedrichsberg" brocht. Dor hebbt se ehr uk wat to doon geven, as Kartüffeln schalen oder Grööntüüch putzen, un Jette dä dat willig un ornlich.

Na binah 20 Johren in'ne slaten Anstalt is Jette 10 Daag vör ehrn 75. Gebortsdag, an'n 8.7.1916, storven. Ünner de Eerd keem se op'n Ohlsdorfer Karkhoff. En Steen in den "Garten der Frauen" erinnert hüüt an ehr.

Al 1900 hebbt se en Theaterstück vun Theodor Francke mit den Titel "Citronenjette oder Ein weibliches Original" opföhrt. An'n 21.12.1940 weer de Ur-Opföhrung vun en Dreeakter "Zitronenjette" vun Paul Möhring, de uk dat Book "Zitronenjette — ein Hamburger Original" schreven hett (rutkamen in'n Richard Hermes Verlag, Hamborg 1940).

In'n Rahmen vun den "Hamborger Elvsommer" hebbt se dat Stück 2004 in't Völkerkundemuseum opföhrt.

Wi dröfft wohl mit Recht annehmen, dat Jette sülven lever keen Original west weer, sünnern en normale, ansehnliche, respekteerte Minsch. De Roop un dat Denkmal hebbt Jette en hogen Pries kost. Wat dat wohl en suur Leven weer?


Quelle: Rita Bake und Brita Reimers, "Stadt der toten Frauen", Landesinstitut für politische Bildung, Hamburg 1997

Fotos: Katja Renfert
21.6.2009

trüch


na baven


na't Flack

na de Startsiet