Dat Kruut för'n Aarnmaand:
Aronstab

vun Anke Nissen

Arum maculatum, Familie Araceae (Aronstabgewächse)
"maculatum" bedüüdt soveel as "mit Plackens", un de Bläder vun 'n Aronstab hebbt oft Plackens.

Anner Namen:

Aron, Aaronbart (Polen), Aaronwurz, Aranwurz, Aronwurzel, Aronkraut, Aronowa brada (tschechisch), Aronskindlein, Beginenpöpke (Rheinland), Eselsohren, Fieberwurz, Freßwurz, Fruchtblume, Heckenpüppchen, Judenstab, Kalbsfuß, Kalbswurz, Kindlein, Lungenkraut, Magenwurz, Pfaffenkind, Pfaffenpint, Pfaffenspint, Teutscher Ingwer, Deutscher Ingwer, Veronikenwurz, Zehrwurz

Wohrschu:
Vörsicht, de Plant is giftig.

In mienen Adventskalenner vun 2004 müssen mienen Frünnen Planten raden, dor keem ok de Aronstab vör. He sä vun sik:

"Ik lock Insekten dörch mienen Duft. Un ik laat se eerst wedder frie, wenn se den Stoff vun miene Pollen up ehren Pelz hebbt.
De eerst Deel vun mienen Namen kümmt in 't Olle Testament vör.
Na den tweten Deel vun mienen Namen warrt oft in Krüüzwortradels fraagt in 'n Tosamenhang mit Hochsprung."

Aronstab ist licht to kennen. He wasst wild in de Wälder vun Mitteleuropa, an'n leevsten half in'n Schatten un half in de Sünn. Wi kennt em aver ok as Goornplant. Siene Bläder hebbt Plackens, de witte Blööd fallt richtig up, se is dekorativ, un de scharlach-roden Beeren lüchen in'n Harvst.

En gröön Hüllblatt ümgifft den Blödenkolben, de meist bruun is. Disse Kolben stinkt as Aas. Flegen warrt vun dit Stinken anlockt, se sorgt för dat Bestäuben (Flegenkesselfall). Aron blöht in'n April un Mai, de Beeren warrt in'n August un September root. Vergiften mit disse Früchte kümmt selten vör, wiel de Beeren böös up de Tung brennt.

Ut olle Krüderböker:

"Zwischen den Blettern kompt ein spitziger Stengel herfür /
so einem Hasenohr gleich /...
...wenn sich dieselbige — so gemeiniglich in Aprillen geschicht — auffthut /
so siehet man darinnen stehen ein purpurbraunes Kölblein/
einem Mörselstümpffel sehr gleich /
oder einem Kertzlein in einer Latern /
welches die Blüet ist/...
...wann der Herbst herbey kompt/
so werden die Körner roth/ gleich wie rohte Corallen.
Das Kraut verwelcket im ende dess Meyens /
unnd bleibt allein das nacket Träublein /
biss in den Herbst..."

De Plant kann 15 bet 50 cm groot warrn.
Aron hett enen knollig hellen Wörtelstock. Disse Wörtel warrt in'n Harvst utgraavt un dröögt. Vörsicht! De frische Wörtel treckt up de Huut Blasen. Later, wenn de Wörtel utdröögt is, verleert sik dit scharp Wirken.

De hele Plant is giftig (Caliumoxalat un Scharpstoffe, as Aroin), ok för Deerten, as Peer, Köh, Schaap, Swien, Hund un Katt, ok för Nager as Haas, Kanink, Hamster un Meerswien und för Vagels.

De Plant steiht ünner Schutz.


Över den Aronstab as Heilplant weet ik nich veel to seggen.
Dröögt Aron-Wörtel is bruukt worrn gegen Sliem in'n Maag un Brust un as Absud to 'n Waschen gegen unreine Huut.
De dröögt Wörtel to Pulver stött, geev en Tosatz för Seep.
In olle Krüderböker heff ik leest, dat man fröher kuum en heilsamer Kruut gegen Blattern harr, as de grönen Bläder vun 'n Aron.
De grönen Bläder wörrn ok upleggt bi Fisteln, "denn erstlich säubern sie, trockenen aus, danach heilen sie".
Hieronymus Bock schreev:

"So man mit diser wurzel reuchert /
vertreibet sie Schlangen und allerley unziffer /
und so sie mit dem rauch obereilt werden /
fallen sie umb als weren sie todt"

Und Vöröllern hebbt geern en Aronstab in de Weeg vun en lütt Kind leggt, se glöven, dat weer en Schutz för 't Kind vör böös Geistervolk.

De Aronstab is en Plant, de wi in enen Bibelgoorn finnen köönt. Ik heff em as Bispill in den Bremer Bibelgoorn sehn.
De Prophet Aaron weer en Broder vun Moses. Över sienen Stab — also över den Aaronstab — warrt in'n 2. Mose 7, 9 schreven:

"Wenn de Pharao to Juuch seggen warrt: Wiest juuch ut dörch en Wunner!, denn sallst du to Aaron seggen: Nimm dienen Stab un smiet em hen vör den Pharao, un de Knüppel sall en Slang warrn!"

In'n 4. Mose 17, 16-24 warrt vertellt, dat Moses — up sienen Weg dörch de Wööst hen in dat löövt Land — mit den Priester Aaron tohoop güng. De harr enen Wannerstab, un disse Stab is wedder anfungen to grönen. Dat gell as Teken, dat Gott Aaron utwählt harr.

Mose snack mit de Israeliten, und all ehre Fürsten geven em twölf Stecken, en jeed Fürst je enen Stab, na ehre Sipp, un de Stab vun Aaron weer ok ünner ehre Stecken. Un Mose leggte de Stäbe vör den Herrn dal in de Hütt vun 't Gesett. An'n annern Morgen, as Mose in de Hütt vun de Gesetten ringüng, dor fünn he den Stab vun Aaron ut dat Huus Levi grönen un de Blööd weer upgahn un de Stab dreeg Mandeln.

De Plant Aronstab is in Israel nich tohuus.

Ene Sage ut Schwaben seggt, dat Aaron sienen Stab in de Eerd rammt hett, un dor is denn de Plant ut rut wussen.

De Plant gell as Symbol för dat Fruchtbor-Sien. Aaron is dorüm oft mit en blöhen Stab afbildt worrn. De Blödenkolben vun de Plant ähnelt enen Stab, dorüm warrt se ok "Judenstab" nöömt.

En Stab weer fröher en Utdruck — en Symbol — för Macht un för Weten vun unsichtbor Saken, ik denk dor an den Botenstab vun de Engel, den Krummstab vun de Bischöfe un ok vun de weltlich Herrscher.

De Naam "Aaronbort" kümmt wohrschienlich dorher, wiel de ünner Deel vun 't Blatt spalten is, un dat kunn man mit en spalten Bort verglieken.

De nüüdlich un wunnerschöön Naam "Beginenpöpke" — also lütt Beginenpopp — gefallt mi ganz besünners goot. Beginen weern in't utgahn Middelöller Fruun, de mehrst ledig weern orrer Wittfruun weern. De harrn sik in "Beginenhöfe" (Konvente, Wahngemeenschapen) tosamenslaten. Richtige Klöster weern dat nich, de Fruuns weern relativ frie un de Regeln locker. Se deen veel Godes, hebbt ehre Mitminschen holpen. As dat losgüng mit de Beginen, dor harrn se so 'n Oort Tracht an. To dit Kleed höör mancherorts en groot witt Huuv. Un disse Huuv hett de Lüüd an de Blööd vun 'n Aaronstab erinnert.

Na en englisch Legende stammt de bruun Placken up de Bläder vun dat Bloot Christi, dat vun 't Krüüz dal drüppelt is.


29.7.2009


na baven