Dat Kruut för'n Hornung:
Wermut

vun Anke Nissen

Artemesia absinthium — Familie Compositae

 

Anner Namen:

Absint, Bitterer Beifuß;
Älsch, (Rheinfranken), Alsa, Alse, Alsam, Alsem, Alsenkraut,
Batteralsem, Birmet, Bitterals, Bitteralsem, Else, Eltz, Grabekraut, Hilligbitter,
Wärmde, Wärmede, Warmke (niederdeutsch),
Wermk (Föhr, Amrum) Wermot, Wermte,
Wiegenkraut,
Wormede, Wormken, Wormod, Wormota, Wormwood (englisch),
Wörken (Bredstedt), Wörmk, Wörmke, Wörmken, Wörmö, Wörmt (Holstein), Wörmte, Wrämt, Wrämp,
Wremm, Wremp, Wrempen (Hademarschen), Wrempten (Jevenstedt), Wremt
Wrömk (Ratzeborg, Storman), Wrömken, Wrömm, Wrömmen (Dithmarschen), Wrömp, Wrömpen, Wrömt (Holstein),
Wrümp, Wrümpen, Wrümt,
Würmken, Wurmken, Wurmet, Wurmtod

Sammelt warrt:

Kruut (Herba Absinthii) Juli un August

Warrt bruukt:
  • reegt de Verdauungsdrüsen an
  • "Freetpulver" för't Veeh

So warrt't anwennt:

 

  • 1 Teelöpel Kruut mit ¼ l kaken Water övergeten,
  • todeckt 5 bet 10 Minuten trecken laten.
  • ½ Stünn vör't Eten langsam drinken, wenn een keen Appetit hett.
  • Wenn dat mit dat Verdauen nich klappt, denn mütt de Tee na't Eten drunken warrn!

In Otto Mensing sien "Wörterbook för Schleswig-Holstein" steiht, dat de germanisch Naam för Wermut "werimuota" al fröh mit den "Worm" (Wurm) in Verbindung bröcht worrn is. De Lüüd glöven in fröher Tieden, dat Wermut en Mittel gegen Wörms weer. Dorher kaamt de velen Namen mit "Worm", Wörm, Wurm, ok "Wröm", "Wrem".

"Wat bitter den Mund, is för'n Magen gesund!", so seggt de Volksmund. Un bitter is he, de Wermut. He rüükt angenehm, würzig, un he smeckt gewürzig, dorto aver ok bannig bitter.

De Wermutplant süht meist ut as Bifoot. De Ünnerscheed is:

  • de Bläder vun'n Wermut sünd up beide Sieden liek,
  • de Bläder vun'n Bifoot sünd an de Bavensiet düüstergröön, an de Ünnersiet sülvern, gries, filzig.

Wermut is al fröh as Heilkruut bekannt west. Meist weer't en Allheilmittel. So hett man dat bruukt:

  • wenn een keen Appetit harr,
  • wenn dat mit dat Verdauen nich klappen wullt,
  • to'n Drieven vun de Winde (Blähungen),
  • to'n Drieven vun'n Harn,
  • all veer Weken to'n Helpen för de Fruun,
  • gegen Kopp-Pien, "Gelbsucht", Mittelohrentzünden, Ogenlieden, un Tähnweh.


In "Hortulus" schrifft Walahfrid Strabo över Wermut:

"Brennenden Durst zu bezwingen und Fieberglut zu vertreiben, diese Wirkung kennt man lange aus Erfahrung. Auch wenn plötzlich vielleicht der Kopf hämmert — wende an ihn dich um Hilfe und koche des laubigen Wermuts bitteres Grün. Dann gieße den Saft aus geräumigen Becken und überspüle damit den höchsten Scheitel des Hauptes. Hast du mit dieser Brühe die feinen Haare gewaschen. Lege dir auf — daran denke — zusammengebundene Blätter, und eine mollige Binde umschlinge das Haar nach dem Bade. Ehe noch zahlreiche Stunden im Laufe der Zeiten verrinnen, wirst du dies Mittel bewundern."

In't Mittelöller hett man Wermut — mit anner Krüder tohoop — in de Krüdermützen daan, de sik de Lüüd up'n Kopp setten, wenn se nich slapen kunnen.

De hele Plant wörr in't Schapp hangt un Schuuvladen leggt — gegen Motten.

Ik kann mi noch besinnen, dat mien Grootvadder Wermut geern in'n Spieker un up'n Böhn leggt — streut — hett, wiel de Müüs denn wegbleven.
Ut densülvigen Grund harr man dat geern, wenn üm en Feld rüm Wermut wassen dee.
In't Mittelöller hett man Wermut in de Tinte mischt. Dat deen dorto, dat de Schriftstücke nich vun de Müüs anknabbert warrn sullen.

Siet dat 19. Johrhunnert warrt ut Wermut de Absinth bruut, tohoop mit Fenchel, Anis, Melisse un veel Alkohol. Disse Krüder-Snaps hett veel Schaden maakt, so weern as Bispill Oswald Wilde un Vincent van Gogh disse Droge verfullen.

In de Köök warrt Wermut in ganz lialütte Mengen — lütte Prise — to fettet Eten as Gewürz geven.

To'n Sluß noch dit — dat seggt en Minsch, de heet H. Bock:

Is een gröön as en Pogg,
mager as en Pappel,
nimmt af dääglich an Gewicht un Humor —
denn sall he dat mit Wermut probeern.



na baven