Auschwitz vör uns Nees

vun Anne Applebaum

Letz Week vör neegto 60 Johr woor Auschwitz befreet. An'n 27. Sneemaand 1945 rieden veer russische Suldaten in dat Lager. Se "sehgen wunnerbaar fast un reaal ut", erinner sik Primo Levi, een vun de Häftlinge, "op ehr gewaltigen Peer, mang dat Gries vun'n Snee un dat Gries vun'n Heben." Man se smüüstern nich; se gröten ok de verhungern Männer un Fruuns nich. Levi meen, he wüss worüm: Se föhlen "de Schaam, de anstännig Minschen föhlt, wenn se anner Minschen ehr Verbreken seht; dat Geföhl vun Schuld, dat dat so'n Verbreken överhaupt gifft."

Vundaag lett dat unverständlich, woso so wenig Lü to de Tied vun dat Befreen överhaupt wüssten, dat dat düt Lager geev. Noch wat swarer is to verstahn, woso de, de dat weten dään, nix ünnernahmen hebbt. In de verleden poor Johrn woorn mennig respektable Instituschoonen — de Vatikan, de US-Regeern, de internaschonale jüüdsche Gemeenschap, de Alliierten-Kommandöörs — beschülligt, se harrn den Holocaust "verlöövt"; dör Ignoranz, Bööswilligkeit orr Bangbüxigkeit, orr eenfach wieldat jüm anner Saken wichtiger weern, to'n Bispill de Krieg.

Wi schüddkoppt sülvstgerecht un glöövt wiss: weern wi dor west, denn weer dat Befreen fröher kamen. Man ünnerdess seht wi nich, dat dat in uns egen Tied keen beten anners löppt. En Barg Saken sünd in de verleden 60 Johr anners woorn, man nich de Aart, woans een vun Verbreken gegen de Minschlichkeit "weten" orr "nich weten" kann. Jüst so köönt anner "wichtige Saken" de Minschen aflenken vun dat Geföhl vun Schaam un Schuld, dat se wiss föhlen wöörn, wenn se sik man bloots dormit befaten dään.

Kiekt wi us to'n Bispill de internaschonaale Reakschoon an op en Dokumentaschoon, de verleden Sünnavend vun de BBC utstrahlt woor. Dor woorn gresige Daten beschreven, de jüst vundaag in de KZs vun Noordkorea passeert; 'neem se doch wohraftig cheemsche Waffen an Häftlinge utprobeert, as dat beschreven woor. In den Film betüüg en ehrmaalige Opseher vun en noordkoreaansch Lager düt: "Ik sehg, woans an en ganze Familie ersticken Gas test woor. Se sturven all in de Gaskamer — de Öllern, en Söhn un en Dochter. De Öllern övergeven sik un weern an't Krepeern, avers bet to allerletzt versöken se ehr Kinner to redden, indem dat se Mund-to-Mund-Beatmung versöken." In de Dokmentaschoon sprook ok en ehrmaalige Häftling; se sä, se harr 50 Fruuns doodblieven sehn, nadem dat se afsichtlich Gift to eten kregen harrn. Ok Dokmenten woorn in de Sendung wiest, de ut Noordkorea rutsmuggelt woorn weern; dor stunn in to lesen, dat en Gefangene to en Lager "för Minschenversöken" veruurdeelt woor.

Na, düsse Dokmentaschoon weer en Stück Journalismus — wieder nix. Weet wi würklich, dat dat wohr is? Nee. Dat woor vun de BBC utstrahlt, en Sendeanstalt, de opletzt beten in't Gereed kemen is. Dat baseer bloots op Tügenutseggen; op sowat kannst di ja nienich verlaten. Mennig Lü kunn dat in'n Kraam passen, den Film beten sensaschoneller to maken — de Journalisten, de Karriere maken wüllt, orr de noordkoreaanschen Flüchtlinge, de sik wichtigmaken wüllt.

Un de Informaschoonen woorn nich mal offiziell bestätigt. De Regeern vun Süüdkorea, de höpt, dat Smusen mit'n Noorn kunn to dat Weddervereenen vun Korea föhrn, hett sik al skeptisch geven: "Dat mööt wi eerst ünnersöken", sä en Spreker. De US-Regeern hett op de koreaansche Halvinsel wat anners to doon. An'n Maandag vertell de US-Butenminister Powell vör Journalisten, he weer toversichtlich, dat dat en niege Afrüstungs-Snackerie mit Noordkorea un de ehr Nahvers geven kunn. — Vun de Gaskamern sä he nix, liekers wat he vun höört hebben much.

Sietdat de Dokmentaschoon utstrahlt woor, hebbt sik bloots wenige annere Organisaschoonen mit de Saak befaat. Gifft Wichtigeres: den Staatshuusholl, de Giftanslääg op dat Senaatsbüro, de Saak mit den Iraak, en Moordfall in en School, den Wahlmarathon, Janet Jackson. Mal afsehn vun dat letztere, sünd dat ja allens ok würklich wichtige Saken. De Lü hebbt dor mächtig Vermaak an. Noordkorea is wied weg, un mal ehrlich: Wat köönt wi dor schon bi doon?

Jichenswenn maal — in 10 Johr, in 60 Johr — warrt rutkamen, dat 2004 al teemlich veel över de KZs in Noordkorea bekannt weer. Warrt rutkamen, dat stückerwat Minschenrechtsgruppen, süüdkoreaansche Karken, enkelte Journalisten un Spioonen tosamen en Barg Informaschoonen tosamendragen harrn, de en heel akkraates un entlarven Bild vun en gresiges Regime geven dä. Warrt ok rutkamen, dat een doch orrig wat dorgegen harr doon köönt; de süüdkoreaansche Regeern dör Inischativen, de westlichen Regeern dör Diplomatie, de chineesche Regeern dör Druck. Historiker in Asien, Europa un Amerika warrt enkelte Instituschoonen rutpicken un na ehr Rechtfardigung fragen. Un nüms warrt dat verstahn, woans dat mööglich weer, dat wi vun de Gaskamern wüssten un nix daan hebbt.