Bruukwiesen ut fröher Daag:

Aust un Austköst

Opschreven vun Rudi Witzke

Daglöhnersche vun den Gootshoff Köhren hebbt Klaus Groth 1866 beden, enen Riemel för de Övergaav vun de Arnkroon an de Herrschaft an den Dag vun de Austköst to schrieven.

Dat dä he denn un nöömte sienen Riemel:

Mit einem Erntekranz

Wat noch so slimm steit inne Welt:
Toletz is't Allens wul bestellt.
Un wenn't ok noch so düstre Nacht,
Dar kumt en Morgen un en Dag.
Un wenn't ok Krieg to Land un Meer,
Dar kumt en Freden achterher.
Wo Leid is, kumt doch endlich Freid,
wo seit't is, ward ok endlich meiht.
Uns Herr Gott makt doch Allens ganz:
Keen Arn so slecht, se bringt en Kranz.
De bringt wi ditmal mit en Spruch,
Dat Gott nu allens segnen much:
Dat Korn, dat wussen is un sei't,
Dat Veh, dat nu noch grast de Weid,
De Schün, dat Hus, de Hof, de Garn
En Jahr lang bet de neegste Arn;
De Lüüd, de arbeidt un de ruht,
De Herrschaft un dat ganze Gut,
So Schol un Kark un jede Stand,
Un so dat ganze Vaderland!
Uns Herr Gott makt et Allens ganz:
Seht, dat bedüdt de Erntekranz.

Un so kreeg de Herr vun dat Goot Köhren 1866 vun sien Lüüd den Arnkranz. Wenn een nipp un nau uppaßt, denn wunnert dat doch, dat de Lüüd den Dichtersmann Klaus Groth bidden mütten, en Riemel to schrieven. Ja, so weer dat aver. Harr veele plattdüütsche Arn-Spröök geven, de Minschen harrn se blots vergeten. Un ok hüüt kannst söken un söken, keen to finnen. Ik freug mi, dat ik denn noch en Sprook vun Klaus Groth heff, wieldat he mi ut Hart sprekt:

"Heuwagens hebbt dat hilt to arn,
Mi dünkt ik seeg den Sommer fahrn.
Un seeg ik Diem na Diem verswinn,
So ward mi weh un swar to Sinn.'

Seggt Klaus Groth över disse besünner Tiet. Un so is mi denn ok.

To mien Kinnerbelevnis gehört, dat ik so af söß Johr bi't Ankamen vun dat letzte Foder den "Herrn" en Loffgedicht upseggen müßt un de Inspekter de "Arnkroon" övergeev. Ehrer de "Arnköst" för de Grooten losgüng, mascheerten alle Jungs un Deerns ut't Dörp hen na de Fru "Oberamtmann" un kregen en Tüüt gele Bontje.

Veele Johre later dörfft ik mit de Landjugend in Rockstedt en grootes Oornfest utrichten. Kann een hier nalesen. — Nu harr vör een Johr dat Dörp Grünnungsjubiläum. Dor wöör dit Fest besünners nennt un lavt.

Bi Mensing steiht, dat de Bruukwiesen in Sleswig-Holsteen vun 1850 jümmer mihr verswunnen sünd. Möhsaam sammelt he, wat ole Lüüd em noch vertellen köönt:

• To Anfang vun de Roggenarn gifft dat an'n tweiten, drütten Dag för de Arbeidslüüd besünners goodes Eten, dat "Arneten". Dor gifft dat Fleisch, Wust, Mehlbüdels, frische Supp, Förten un annere goode Saken.
• Üm Rendsboorg un Segebarg rüm ward midden in de Roggenarn een "Arndag" fiert. Dat gifft dicken Ries un frische Supp satt.
• Twüschen de lezten Halms up een Feld hett sik, so seggt man, en Haas versteckt. Een beten tüdelige Jung mutt mit enen uphalnen Sack up den Haas töven. "Jung, laat den Haas nich weglopen!"
• De letzte Meiger vun en Feld heit "de Voß". De Binnerin, de de lezte Garv binnt, ward tarrt: "Se hett de Oolsch afbunnen!" seggt man üm Niemünster rüm. Orrer: "Se mutt mit'n Olen los!" seggt man an Däänschen Wohld. In de Probstei röppt man den Meiger, de de letzten Halms afsnitt, to: "He hett dat Wief!"

De letzte Garv ward smückt un in enen Uptoog na Huus hen dragen. De letzte Garv bi't Inföhren ward as Möhm, wat hier so veel as "Mütterchen" bedüüdt, rutputzt un up'n letzten Wagen mit Juchheien na'n Hoff bröcht.

Garbe. Bild: Pixelio,© alpictures

In de Probstei ward dat letzte Foder bloots half-vull laadt un mit Barken-Buschen orrer en Krink smückt, de an en Tinken vun de Stakelfork hangt. Kann vörkamen, dat dit besünnere Foder veerspännig na Huus hen kümmt. Stakers un Ladersche föhren mit disse "Juuchföör" orrer "Maienfoder', as man up Fehmarn seggt, vör dat Herrnhuus.

Bi de Raps-Saat-Arn ward bi dat lezte Foder en Strohpopp maakt. De heit "dat Saatwief", "de Saatpopp", "de Saatjumfer". Ladersche un Stakers ropen luud "Hor! Hor!" Fraag mi nich, worüm de Strohpopp nu een "Hoor", eine "Hure" sien mutt orrer so ropen ward! Weiten wöör ik dat schonst gern.

Dat is ok Bruuk, dat een paar Halms up jeedeenen Slag stahn blieven. Ik kenn dat gor nich anners: Vadder paßte up, dat bi't Appel- orrer Berenplücken twei, drei Appels orrer Beren an'n Boom bleven. Liek weer dat bi de Wörteln, Kantüffeln, Zippeln un anneres Grööntüüg. De bleven in de Eerd. Dat weer Wodan sien Deil. Dat "Wodans-Aavt" halen sik in'n Winter de Vagels, dat Grööntüüg denn woll Hasen un Kaninken.

Up wat gröttere Hööf, de en "Herrschaft" hebbt, kamen de Snidders, wenn allens meigt is, up'n Hoff un strieken ehre Seißen. Dat's en kuriose Musik! Un denn draugen se, dat se nu alle Kohlköpp afmeigen willn. In lesten Ogenblick kümmt de "Herrschaft" mit een Buddel Kööm. Een Buddel reikt aver nich. De Snidders kriegen ornlich wat gegen den Döst. Abends gifft dat "grote Grütt", Bookweiten-Grüüt mit'n Stück Bodder in de Midd orrer Ries-Grütt mit sötes Beer. Dat mutt so veel kaakt warden, da de Lüüd dat nich upeten kriegt, süß mutt negsten Abend noch eiß "grote Grütt" spendeert warden.
An'n Sluß vun de Aust ward vun den ersten Gespannföhrer orrer vun'n Inspekter sien Fru de "Herrschaft" de Arn-Kroon mit eenen hochdüütschen Spruch övergeven. Plattdüütsche Spröök sünd vergeten.
Meist gifft dat an'n negsten Sünnavend orrer Sünndag Arnbeer, dat ok "Emmerbeer" orrer "Fockbeer' nöömt ward. Tomeist ward dat up de enkelten Hööf fiert. Dat kümmt kuum vör, dat een ganzes Dörp tosamen Arnbeer fiert.

Meist gifft dat blots besünneres Eten: Gruvensupp mit Krinten, Rookfleesch, Wittbroot un bunte Mehlbüddels.

Fröher wöör up de gröttern Hööf in Oostholsteen in'n Keller vun de Meierie "spiest". Dat geev frische Supp mit Klüten, Rindfleesch mit Plumpen, dicken Ries un Kööm un Punsch. De "Herrschaft" eet an dissen Dag tosamen mit de Lüüd. Hier överreikte de Grootdeern ok de Arn-Kroon mit en hochdüütschen Riemel. Wokeen bi de Aust en Foder ümsmeten harr, "den Windmöllern maakt harr", müßte den iersten Danz maken. Wokeen de letzte Arn-Arbeid maakt hett, kriggt dat "Armrecht": He ward besapen maakt.
Blots in Südholsteen is en Ümtoog dörch dat Dörp Bruuk. Vun de plattdüütschen Arn-Leder, de dorbi sungen warden, weit man nix mihr.
An'n Dag na't Arnbeer hebbt de Pierd "Arnbeers-Utslapnameddag". De Gespannföhrer denn ok.

Hüdigendags hett en Buur veele Maschinen un ganz wenig Lüüd. Wieldat een mit Maschinen nich fiern kann, föllt dat Arnbeer ut.

Dat Oorndank-Fest blifft in de Kark de groote Festdag. De Karken sünd vull. Un sünd de Tieden noch so kruus, Minschen vergeet dat Danken nich. Un so willn wi dat ok dit Johr doon:

"All Daag, de de Eerd besteiht, blifft dat so:
Saien un Maien,
Küll un Warms,
Sommerdag un Winterdag,
Dag un Nacht,
dat schall nich ophören."

1. Mose 8,22

Aarnkroon: Bild: Times/Wikimedia Commons