Bruukwiesen ut fröher Daag:

Pingsten

Opschreven vun Rudi Witzke


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

In den "Reineke Voß", den 1878 Joachim Mähl in't Plattdüütsche överdragen hett, kriegen wi mit, woans de Minschen sik an Pingsten över dat Grönen un Blöhen vun Bööm un Blomen freugen. Is ok to schöön, dat zorte Gröön vun de Barken un Böken un de Kastanjen. De Kastanjen hebbt ehr Blöten as Kerzen upstellt. Een Pracht!

"Dat's Pingsten, un de Dag is schöön:
De ganze Welt rundüm is gröön,
De lüttjen Vagels piept un singt,
Dat rundümher de Heben klingt,——"

An'n 30. un 31. vun'n Maimaand fiern wi dit Johr, 2004, Pingsten. Een Unrooh kümmt över de Minschen. Nix höllt se in de Hüüs. Hauden Motorradfahrers brusen dörch de Gegen. De Autostraten sünd vullstoppt mit Lüüd, de in't Grööne föhren orrer stunnenlang in'n Stau stahn. Dat drifft de Lüüd mit Hütt un Mütt rut in de grööne Natuur.

Up Pingsten hebbt sik uns Vörfohren düchtig vörbereidt. Lang vörher kümmt dat "Groote Reinmaken", een wichtige Deil vun't Pingstfest. Allens mütt "pingstrein" sien. De Fedderbedden kamen na buten, de Finster warden mit Etigwader un Zeitungspapeer wienert, de Kökenwänn kalkt, de Footbodden mit Gröönseep schrubbt, denn mit fienen Seesand bestreugt. Dat Huus steiht Kopp. De Hüüs warden vör dat Fest vun baben na ünnen, vun ünnen na baben wienert. Jeedeen Eck ward afstövt. Alle Pött un Pannen, Töller un Schötteln warden mit hitt Wader afwascht. Wenn allens trecht is, ward up de Kiefendeelen fienen Sand streugt. Denn is allen "pingstrein".
Een Reedwies vermallert disse Putzerie: "Dat geit nix öwer de Reinlichkeit, sä dat Wief, un kehr all Jahr Pingsten er Hemd üm."

Schonst an'n Dag vör Pingsten is dat up'e Arbeid anners. De Lüüd fangen ganz fröh an, mennigmaal all twüschen Klock twei orrer dree in'e Nacht. Ünnerwegens na de Feldarbeid stelln se dörch ludes Ropen fast, wat annere ok all ünnerwegens sünd. Gegen Meddag is an'n Pingstsünnavend Fieravend.

De Arbeider in't Moor binnen Daschendöker orrer Lappens an Stöcker. Dat ganze Moor steiht so vull vun Fahnen. Is een schöönes Bild, dat junge Gröön un de bunten Lappen, de in'n Wind fladdern! Dat Moor fiert. Mit enen Treckfiedelspeeler vöran trecken se na Huus hen un singen luuthals.
De Gespannföhrer un Köhhöder knallen mit besünnere Pingstpietschen up de Hööf üm de Wett. Dören, Finster, ja, ok Karken un Möhlen sünd mit Barken- un Bökengröön smückt. — An'n Pingstavend kriegen de Lüüd satt to eten. An'e annern Daag geiht dat denn woll schrager to?

De Herders versöken, dat Veih möglichst fröh uttodrieven. Se kregen na de Reigenfolg Naams. De erste heit "Dauswenger", wat Dauslepper bedüüdt. Dat is en Ehrennaam. De tweite ward "Maandkarr" nöömt. Dat is all en Ökelnaam. De drütte kreeg den Naam "Poggenküter", de veerte "Sünnenkalf", de föffte "Grüttschöttel" un de letzte "Pingstkarr" orrer "Pingstbuck" orrer ok "Pingstvoss".

De Langsläper ward up verscheedene Oorten piert un tarrt. He kriggt en Kranz ut Stroh un Brennettel up'n Kopp, orrer em ward een Barkenbuschen an't Been bunnen.
So utsmückt trecken de Herders mit em, wenn dat Veih wedder in de Stallungen is, vun Hoff to Hoff. De "Pingstkarr" mütt jeedeenmaal den Beddel-Riemel herseggen:

"Pingstkarr, Hawerblarr, Bookwetengrütt,
Eier un Speck, Geld ist best."

Dat sammelte Geld ward glieks in Beer un Sluck ümsett. Nu is för den "Pingstbuck" avers noch nich mit dat Piesaken vörbi. Sien Maten stellen vör den armen Kierl mit den Stroh- un Brennettel-Kranz ene Bütt mit Boddermelk un Brennettel un geven em en grotten Löpel. Kann vörkamen, dat se em denn noch mit de Pingst-Rood slaan. Dat Mäten, dat as letzte to't Melken kümmt, ward en Emmer mit Brennettel un Boddermelk vör de Döör stellt. To giern wüßt ik nu, wat Brennettel för een Bedüden hett. Ik segg maal: Brennettel is een Teiken vun Tonicht-Maken, vun Troostlosigkeit un Armoot, vun Verlatensien un Verfall. Bi Jesaja 34,13 un Hosea 9,6. kannst dat nalesen: "Un Dornen warden wassen in ehre Paläste, Nettel un Diestel in ehr Slöter." "Netteln warrn dor stahn, wo nu ehr Götzensilver steiht un Doornbüsch in ehr Hüüs." In en oles Krüderbook lees ik, dat Nettel för dat Böse un ok för Schuul för dat Böse steiht. Wat doon se blots den "Pingstkarr" un dat Mäten an, dat to laat to't Melken keem?

Lichter is dat mit "Boddermelk" uptoklären. Se ward ok Karnmelk nöömt, vun Bodder utkarnte Melk. De is nich veel weert. Wat ik glööv, is, dat uns Öllervadders un Öllermudders nich Teken na elk ehr Gootdünken utwählt hebben: Is överall wat Achtersinniges bi.
Un dor kann't Övereenstimmen mit ehr Bruukwiesen un dat Ole Testament denn woll geven. Orrer ok nich.

In Ricklingen trecken de Jungs mit eenen jungen Voss an de Kehd vun Huus to Huus mit den Beddel-Riemel:

"Gun Dag, gun Dag, lewe Fro Moder,
geft er Köh ok braav Bodder,
legt er Höhner ok braav Eier,
geit er Dochter ok braav steil?"
Hanswoorst heit he,
Schelmenstück weet he,
wat he ni weet,
dat will he lehren,
Huus un Hof will he vertehren.
As wi hier vör düssen weern,
wer hier nix as Lon un Gras.
Dar baben in dat Höhnerfest
hingt de langen Mettwöst,
sünd se'n beten to fett,
je beter as se smeckt,
sünd sen beten kleen,
so gifft dat twee för een.
Ach, Modder, laten Se uns ni so lang stahn,
wi wulln noch gern'n Huus wieder gahn."

In't Dithmarsche warden twei groote Maibööm vör dat Huus, wo all tosamen Pingsten fiern willn, orrer up'n Dörpplatz upstellt. De een is för de Grooten, de annere för de Kinner. Um de Bööm danzen de Jungen un de Oolen. To'n Sluß rieten se de Bööm üm un dregen se in dat Huus, wo nu de Fier losgeiht. Dit "Pingsthuus" is mit enen Krink smückt, wo bobenup een Kroon un een Hahn anbröcht is. De Hahn hett een Ei in sien Schnavel. Wedder so kurioose Teiken? Krink! Kroon! Hahn! Ei!
De Hahn is annerswo een Teiken för den gooden Prediger, wieldat he sik eerst mit sien Flünken sleit, "Buß deit", ehrer dat he kreiht. Liekes schall för en gooden Pastoor güllig sien. He schall dat den Hahn namaken, sik slaan un up de Wies Buß doon un denn preestern.
Bi de Germanen bewacht de Hahn de Regenbogenbrüüch, de hen na de Wahnungen vun de Götter föhrt. Villicht hebbt wi dorüm Hahns as Spitz up de Karktörm, so as Wächters. Orrer as Wohrschuger för Övermastigkeet? Petrus hett ja ok mit Hahnenschriegen in de Kaarweek so sien Belevnis hat! Schall de Hahn uns an Demoot un Truusien erinnern? Bi de Klooken kannst lesen:
"Auf vielen Kirchturmspitzen findet man einen Hahn aus Metall. Schon in vorchristlicher Zeit war er Symbol für Wachsamkeit. Für die ersten Christen bedeutete Wachsamkeit, dass sie stets bereit waren, Jesus Christus zu empfangen, wenn er wiederkäme, und gleichzeitig acht hätten vor den Anfeindungen des Teufels. — Siehe in der Bibel: 1. Petrus Kapitel 5, Vers 8.

Gleichzeitig erinnert der Hahn warnend an den Verrat Jesu durch seinen Jünger Petrus. In der Nacht zum Karfreitag vor Sonnenaufgang ("ehe der Hahn kräht") hatte Petrus abgestritten, Jesus überhaupt zu kennen. Der Schrei des Hahns erinnerte ihn daran, dass Jesus ihm diesen Verrat voraus gesagt hatte. — Siehe in der Bibel: Matthäus Kapitel 26, Vers 34 f. und Vers 69-75."

Dat Ei kunn för dat Upstahn vun unsen Herrn ut't Graff orrer wegen sien schöön Foorm för de heele Schöppung stahn. Dor paßt denn hen, dat de Wächter Hahn de Schöppung, dat Ei, schütten deit un hooch höllt, dat alle Lüüd dat Wunner seihn.
Klooke Lüüd seggen hüüt: "Von außen betrachtet, ist es ein Ding mit einer harten Schale. Doch ein bisschen Wärme lässt in seinem Inneren neues Leben wachsen. Für die Kelten und Germanen war es das Sinnbild der aus dem Winterschlaf erwachenden Natur. Auch den Christen gilt das Ei als Symbol der Nahrung, der Reinheit und der Fruchtbarkeit."
Un de Kroon schall bedüden, dat Jesus uns König is. De Kranz steiht as Teiken för "Freud". So wöör de Smuck up't Pingsthuus good to den Sinn vun dat Pingstfest topassen. Villicht is dat avers ok allens ganz anners.

Meist vergeten is, dat Petrus mit sien Predigt an Pingsten uns Kark, dat Tosamensien vun alle Christenlüüd in een Gemein vun Swestern un Bröder grünnt hett. Un dat dat egenlich de Grund is för all uns Freuden un Höglichkeit. Tosamensien! Tosamenhören! Tosamenstahn! In Noot un Freud! In Klemm un Tofredensien! Un dat allens mit dat Woort ut de Apostelgeschicht 2, 46-47:

"De Mahltieden nehmen se mit Freud
un infooldig Harten in.
Se priesen Gott, un bi dat heele Volk
weern se goot anseihn.
De Herr leet Dag för Dag welk dorto kamen,
de rett wörrn."

(vun Karl Emil Schade in't Plattdüütsche bröcht)

Wenn uns dat in uns Krinks, in de Naverschop, in de Sipp,
wo jümmer, schenkt ward,
so köönt wi Gott laven un danken
för Pingsten 2004.
Un villicht stimmt een den Sang an
"Geh aus, mein Herz, und suche Freud!"

Un all de, de mit Motoorrööd un Autos ünnerwegen sünd,
wünscht wi en schöönen Daag un dat se avends heil up't Gehöfft kaamt.
Segen, behöödte, schööne Pingsten wünscht

Rudi Witzke.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 
Befraagt bi alle Bidrääg to „Bruukdoom“ heff ik:
Otto Mensing, Schleswig-holsteinisches Wörterbuch, 6 Bände, Neumünster, 1925-1935
Klaus Groth, Quickborn, Leipzig, 1871
F.L.K Weigand, Deutsches Wörterbuch, 2 Bände, Gießen, 1909
Jaretzki-Geith, Die Deutschen Heilpflanzen, 2 Bände, Berlin(?), 1937
Susanne Fischer-Rizzi, Medizin der Erde, Legenden, Mythen, Heilanwendungen unserer Heilpflanzen, Achte Auflage, München, 1994
Johannes Scherr, Deutsche Kultur-und Sittengeschichte, Köln, ??
Harte/Harte, Plattdeutsches Wörterbuch, Bremen, 1986
Renate Herrmann-Winter, Plattdeutsches Wörterbuch, Rostock, 1985.
Bovento hebbt mi öllere plattdüütsche Frünnen un Frünninnnen vertellt, wat se noch weiten.
Eigen un friee Biller.
Rudi Witzke

30.5.2004


na baven