De Johrstieden bi uns in Sleswig-Holsteen

vun Henning Eggers


Wat is een Johr? Een Johr hätt 12 Maande, 52 Weeken un 365 Dage. Denn ünnerdeelt sik dat noch in 4 Quartale, een Quartal sünd jümmer 3 Maande, de denn Fröhjohr, Sommer, Harvst un Winter sick nennt. Dorto koomt jo noch de Ünnerdeelungen, an 21. März de Lenzanfang, an 21. Juni de Sommeranfang, an 23. September de Harvstanfang un an 21. Dezember de Winteranfang. De Maande hebbt faste Daten, so hebbt Januar, März, Mai, Juli, August, Oktober un Dezember jümmer 31 Dag; Februar hätt 28 Daag — alle 4 Johrn gift dat een Schaltjohr, denn hätt he 29 Daag; April, Juni, September un November jümmer 30 Dag.

De Astronomen hebbt mennich dorto bidragen. Bi dat Bekieken vun uns Heeben hebbt se de Steernbiller so fastleggt, so as se denn op de Kalenner antosehn sünd. De Astrologie hätt denn ok noch wat dorto daan, so kämen denn de Steernteken mit den Beginn vun den Steenbock, de Watermann, de Fische, den Widder, den Stier, de Tweeschen, de Kreevt, de Löw, de Jungfruu, de Waag, de Skorpion un de Schütt.

De Christen hebbt dat Karkenjohr noch en beten anners optühnt, dat Johr fangt mit den 1. Advent an btw. mit de Wiehnachtstied un de Geburt vun uns Jesus Christus an, denn kömmt de Johrswessel mit Ooltjohrsavend, un denn de Hillige-dree-Königs-Dag odder ok Epiphanias — dat Lichterfest — nennt. Fasten- un Passionstied slött sik an bit Karfriedag. De Oostertied geiht denn bit Pingsten. De Tied darnah hett jümmer sünndags den Tonaam "de eerste (tweete usw.) Sünndag na Trinitatis". Dat geiht bit to dat Aarntdankfest; nu kömmt de stille un druurige Tied to'n Gedenken an uns Doden, mit dat End vun't Karkenjohr, den Ewigkeitssünndag.


Erwin Holldorf, Biikebrennen

Veele Fieerdag sünd vun de Heiden in't Christliche övernahmen worn, so as de Wintersünnwend an 21. Dezember — de längste Nacht; in März dat Bikebrenn odder dat Oosterfüer, as Teken de Lenz küümt. Denn, ganz tovörderst, dat Mitsommerfest in Skandinavien an 21. Juni — de körtste Nacht in't Johr.

Afhängig vun dat Johr, de Maande un dormit verbunnen mit de Landwirtschop sünd de Buernregeln — un ok vun den Hunnertjährigen Kalenner. Dat fangt meist mit den Winter an, so as ik dat nu opschriewen do. Nu hebbt wi de köllste Tied, de mennichmol över Februar anhöllt, bit noch in März. Dat Water in de Beken, in de Överswemmungen op de Wischen un ok de Grote Plöner See harr fröher toverlässig dicket Ies; wenn't hoch keem, denn bit ton halven Meter dick. Bi düsse aasige Küll wör Slittschoh lopen, Ieshockey speelt un ok sleistert. Wenn denn ok noch deep Snee op de Wischen liggt, wärn wi mit uns Sleeden op Julius Staack siene Koppeln ton Rodeln. Weeten de Lüüd noch den Snack: "Wenn de Buuer üm den 2. Februar — dat's bi de Kathooschen Mariä Lichtmess — sien Schadden süht, denn kruupt he nochmool söss Weeken in de Puuch."


Erwin Holldorf, Ieslopen

Jo, de oolen Buuern hebbt dat all vör veele hunnert Johrn wüsst, un nu weeten se dat ok. Is dat Land nich mehr frooren un nich to Natt, denn geiht dat Plögen los, wenn de Ploogschoor ok kloor maakt is. Nu geiht dat Buuernjohr los. De Planten un Bloomen hebbt sick op allens inricht, wat dat Weder för Kapriolen slagen deit. Dor is de April jo för tostännig — "Kreiht de Hahn op den Mist, so ännert sick dat Weder odder blift so, as dat is."

So lang as een denken kann, hett dat Lüüd geven, de dat Weeder vörrutseggen kunn. Se hebbt dat wüsst, wat dat heet, wenn de Swulken deep fleegen odder wenn de Sünn an Avend mit so'n schön Root daalgüng, un ok, wo de Wulken utsehn, ehr dat Regen geven deit. Weeten se, wat de Cirruswulken (Fedderwulken) seggt? Se snackt vun Wind un Regen: dat hebbt de Buuern all lang wüsst, odder wat dat en harten Winter odder en hitten Sommer geven deit. Dat hebbt de Vadders ehre Söhns jümmer bibröcht, wieldat se jo ok nich schriewen un lesen kunnen.


Vincent van Gogh, Buern

Nu sünd wi bi de Buuernregeln. Is dat Spökenkram? Dat ward vun de Wederregeln afleit. So käm dat all in't Öllertum vör, so in den Fasti Orvid. Ok in't Niege Testament sünd Wederregeln opnohmen, de sick allerdings op Palästina beschränken dot. So seggte Jesus to de Lüüd, "wenn ji in Westen Wulken opstiegen seht, denn seggt ji, dat ward regnen. Wenn de Südwind weiht, denn seggt ji, nu givt Hitten; und dat dröppt in." (Lukas 12, 54-55). Muss di wunnern, dat slöcht ok hüüttodags noch an. Goht wi mol de Maande de reeg na:

Januar:

  • An Niejohrsdag Sünnenschien lött dat Johr fruchtbor sien.
  • Wär bit Dreekönige (6. 1.) keen recht Winter, denn küümt ok keen mehr dorachter.
  • Is Dreekönige hell un kloor, givt gooden Wien in dat niege Johr.
  • Groot Küll an Antonidag (17. 1.) nich mehr lang hollen mag.

Februar:

  • Wenn't to Lichtmess (2. 2.) stormt un sniet, is de Lenz nich mehr wiet.
  • Odder: Is't to Lichtmess hell un kloor, is de Winter weder halv noch gar.
  • Odder: Sonnt sik de Dachs in de Lichtmessweek, blift he 4 Weeken noch in sien Lock.
  • Hätt de Valentin (14. 2.) Regenwater, ward de Lenz noch veel natter.
  • Hätt Petri Stohlfieer noch Ies un veel Ost, denn bringt de Februar noch starken Frost!

März:

  • Märzen-Snee deit de Saaten weh.
  • Givt in März to veel Regen, bringt de Ernt wenig Segen.
  • Schall dat Korn üppich stahn, so muttst du an St. Benedikt (21. 3.) saien.
  • Mariä Verkündigung (25. 3.) hell un kloor is een Segen för dat ganze Johr.
  • Is an Rupert (27. 3.) de Heben rein, so ward dat ok in Juli sien.


Bild: Erwin Holldorf

April:

  • April möckt, wat he will.
  • Wenn de April blast in dat Horn, steiht dat good üm Heu un Korn.
  • Weer't an Ambrosius (4. 4.) schön un rein, warrt't an Florian (5. 4.) üm so wilder sien.
  • Ezechiel (Lein-Aussaat 10. 4.), mook fix, mook fein, do dien Linnen in't Geld man rinn.
  • Hört Waltraud (9. 4.) den Kuckuck schrien, denn mutt he woll verfroren sien.

Mai:

  • Mairegen bringt Segen.
  • En Immenswarm in Mai is mehr Wert as en Fooder Heu. Wenn Draans weent de Stanislaus ( 7. 5.), ward blanke Heller dorut.
  • Pankraz, Servaz un Bonifazi, dree frostige Lumpazi (Ieshillige 12.- 14. 5.).
  • De Hillige Nepomuk (16. 5.) drifft uns de Watergüss torüch.

Juni:

  • Minschensinn un Juniwind ännert sick oftens ganz geschwind.
  • Givt in Juni Dunnerwedder, ward wiss dat Korn fetter.
  • An St. Medardus (8. 6.) ward utmookt, ob 40 Dag de Sünn lacht.
  • Hätt Margret (10. 6.) keen Sünnenschien, denn küümt dat Heu nich drööch rin.
  • Wenn St. Barnabas (11. 6.) bringt Regen, denn giv't rieken Wiendrubensegen.
  • Dat Wedder an Söbensloperdag (27. 6.) söben Weeken blieven mag.
  • Funkeln hüüt den Steern', speelt bald de Wind den Herrn.


Bild: Elke T. Weißleder

Juli:

  • Bringt de Juli hitte Glood, denn ward ok de September good.
  • Maria Heimsöök (2. 7.) ward bestellt, so höllt sick dat Weeder 40 Dag.
  • So as dat Weeder an St. Margaret (13. 7.), datsölbige steiht noch veer Weeken.

August:

  • Augustregen is so as Gift, wenn he de riependen Wiendruben dröppt.
  • Kann ok heeten: Stellt sick Regen in August in, so regent Honni un gooden Wien.
  • Hitten an St. Dominikus (4. - 8. 8.) een strengen Winter koomen mutt.
  • Weeder an Kassian (13. 8.), denn höllt dat veele Dagen an.


Bild: Elke T. Weißleder

September:

  • Fienen Septemberregen möckt de Buuern geern.
  • Sühst du in September Spinnen krüpen, denn se een harten Winter rüken.
  • Wi dat Weeder an Magnusdag (6. 9.), so dat woll 4 Weeken blieven mag.
  • Maria Geburt (8. 9.), de Swulken fleegt nu wech.
  • Matthäus (21. 9.), wenn he weent un nich lacht, Eetich ut Wien he möckt.

Oktober:

  • Veel Oktober-Regen is för de Felder en Segen.
  • Regent an St. Dionys (9. 10.), ward de Winter natt gewiss.
  • Ursula bringt Kruut herin, sünst schniet Simon un Juda (21./28. 10.) dorin.
  • Mit Crispin (25. 10.) sünd all de Flegen hen.
  • St. Wolfgang (31. 10.) Regen versprickt een Johr vull Segen.

November:

  • Je mehr Schnee fallt, ümsomehr fruchtbar ward dat Feld.
  • Hätt de November eenen witten Bort, ward de Winter lang un hart.
  • Bringt Allerhilligen (1. 11.) eenen Winter, so bringt Martini (11. 11.) eenen Sommer.
  • Is dat an Martini (11. 11.) trüb, denn ward de Winter lind un leev.


Bild: Elke T. Weißleder

Dezember:

  • Op en koolen Dezember mit veel Schnee küümt en fruchtbor Johr mit Klee.
  • Dezember mild, mit veel Regen, is för de Saat keen groten Segen.
  • Löppt in Dezember noch de Birkensaft, denn hätt de Winter keen grote Kraft.
  • Wiehnachten in'n Schnee — Oostern in'n Klee.
  • Op dat Weeder giv man acht vun Christdag bit Dreekönigsdag (6.1.), dat wiest di, wat dat Johr denn bringt!

13.12.2018


na baven