Judengeschichten bi uns tohuus:
Spraaken op't Land in Meckelnborg

vun Dieter Guderian

Över dat Leven un Drieven vun miene Vöröllern in Meckelnborg harr ik dat eene und dat annere all tosomen kregen un ok opschreven. Dennso fallt mi mit'nmol in, dat ik ok geern noch weten wull, wo se mit'nanner snackt hefft. So fung ik an to söken. Wokeen söken deit, de findt ok wat. De Sook is de:

De Landjuden in Meckelnborg un seker ok in annere Delen vun uns Vadderland hefft Jiddisch snackt. Fröher hett dat mol "Taitsch" heeten, wat so veel as Dütsch bedüden deit. In'n Middelöller hett sik düsse Sprook ut middel- un overdütsche Dialekten bedeent un denn wat Eegen schapen. De Spraak sett sik ut mehrsdeels Dütsch, dorto Delen Hebräisch, Aramäisch, Romanisch un Slawisch tosomen. Jiddisch wär eene teemlich starke Spraak. Millionen Minschen in ganz Europa hett düsse Spraak tosomen bröcht un in Freden tosomen leven loten. Hüt gifft dat blots noch in Amerika un in Israel 'n ganz poor Lüd, de se noch snacken doot. Dat de Spraak ünnergohn is, kümmt vun de Nazis. Se hefft Millionen vun de Minschen doot mokt, de ehre Spraak dat wär.

Dat de Landjuden in Meckelnborg Plattdütsch snackt hefft, is wiß. Nich ünnernanner, aver mit de eenfachen christlichen Lüd rund ümto. De harrn keen anner Spraak as Nedderdütsch, noch bit no't 20. Johrhunnert. Eers laat sünd de op Hoochdütsch ümsteegen. De Landjuden sünd mehrsdeels Handelslüd west; dor kanns ok Höker to seggen. Veele vun jem harrn nich mehr, as se op'n Puckel drägen kunnen. Dormit löpen se vun Dörp to Dörp, vun Hus to Hus, üm ehre Woor de Buurn un de Lüd in de lütt Städer antobeden un to verköpen. Kann man sik enen echten Höker vörstellen, de mit siene Kundschop nich in den ehre Spraak snacken kann? Will een Vertruun winnen, so geiht' nich anners as in eene Spraak, de ok de Köper snacken deit. Dat güng so wiet, dat de jüdschen Peer- un Veehhändlers, de dat ok gääv, för 'ne Tied ehre Beesters bi Buurn instellen kunnen, bit dat sik en Köper funn. Dat güng allens mit Handslag. Beide harrn ehren Vördeel dorbi.

Wo güng dat bi de Juden mit Hoochdüütsch? Dat is ok eene lange Geschicht. Noch to Napoleons Tieden, 1813, hefft de Regeern dat erst Mol en Gesett mokt, dat de Juden to "Einländer" moken dä. Togliek schulln de aver Verdrääg un ehrn "letzten Willen" in ene "lebennige" Spraak opschreeven. Dat hefft se ok daan. In de Archiven heff ik sehn, dat se an de herzogliche Regeern Düütsch schreeven hefft. Ik will dormit nich seggen, dat all de Landjuden vun de Tied an in de düütsche Spraak schreeven hefft, tominstens ober eenige. In de letzten dörtig Johr vun't 19. Johrhundert hett eene grote Landflucht veele Lüüd in de groten Städer drieven. Domals hefft se seggt, dat Hamborg de Hauptstadt vun Meckelnborg wär. De veelen Juden, de in de Städer gohn sünd, harrn gau gode Arbeit un Verdeenst. Se wärn perfekt in't Hoochdüütsch.

De Judenbibel is op Hebräisch opschreeven. Wokeen vun de Landjuden kunn de Schrift lesen un schrieven? Wenn se enen Rabbi harrn, dennso hett de siene Lüd Hebräisch bibröcht. Dat wär togliek religiöös Ünnerwiesen. Bi miene Lüüd in Rehna un ümto hett dat no mien Meenen keenen Rabbi geven. Mag sien, dat Rehna, Grevesmühlen un Gadebusch sik een vun de veelen spraakkunnigen Lehrers deelt hefft, de över Land trocken un nix anners antobeten harrn, as de Mannslüüd de hebräisch Spraak to lehren. De mehrsten vun jem wärn ut den Osten kamen. Ik glöv, dat ok de lütten jüdschen Gemeenden dat nödige Geld för so enen Lehrer tohoop kratzen dään. För ehren Glooven is de hebräische Spraak vun groot Bedüden.

Keen anner Volk hett sik över de veelen Johrhunnerte de veelen verscheeden Spraaken so to eegen mokt as de Juden. Sogor eenfache Landlüüd hefft twee, dree orr sogoor alle vun de veer Spraken, de ik hier vörstellt heff, snacken un deelwies ok schrieven kunnt. In't verleden Johrhunnert is nu noch eene Spraak hento kamen. Dat is de, wo se Neuhebräisch (Iwrit) to seggen doot. Dat is de Spraak vun Israel.