Dat Moor un de Minschen

vun Ewald Eden


Sied dree Joahr is de Kreech nu to Ennen. Dat Dörp an d’ Kanoal tüschen Dollart un Joade har van dat Hauen un Stäken in de Joahren nich allstoveel mitkräägen.

Blossich de Mannslüü, de sünd dor mirdenmanken wäst as Suldoaten. De meesten dorvan hevvt hör Tohuus ni wedder to foaten kräägen.

Peer harn see in d’ Dörp ok nich mehr hat, as dat in d’ Land aal in Dutten leech — de Moorkolonisten. De Deerten har vöörtieds een Wehrmachtskommando ovhoalt. As kreechswichtichs Good — so sää man dat.

Nu mussen de Froonslüü, de Kinner un de Ollen sehn, dat see mit Huus un Hoff un de Waarkeree up d’ Land kloarkeemen. Dat gung man mehr schlecht as recht. Ok bi Minnoa Bussmann wee dat nich anners, blods dat see keen Hülp van hör Öllern mehr har. De harn ingelsch Deepfleegers up d‘ Land bi d’ Rövenrüden achter d’ Huus dodschoaten.

Minnoa wee denn mit hör söäben Kinners alleen up de Landstää trüchblääven.

Zägenmelk un Spekk un Wurst van d’ letzte Schwaartschlachten in Haarst veerunveertich hevvt hör över de eerste Noakreechssömmer wächhulpen. Dat is nu ok allwär een Settji her.

Twee Koien un een Bullkalf stoahn bi hör nu allwär in d’ Land. Een poar Höner, un de Mutt mit Birgen, de sörgen mit dorföör dat de Doagen nich mehr so hoakelich un spitzkantich dorherkoamt.

Eelich kunn see heel blied wääsen.

Middachs kummt nu all mennichmoal wär wat anners to Äten up de Disch, as blods Bookweetenschubbers un Görtzopp.

Wenn see dor so över noadenkt — alleen har see dat woll nich so henkräägen.

Dat Lääven oahn Kreech wee man jüst een poar Wääken old, dor stunn oabends — net vöör d’ düster warden — tomoal een utschmacht Mannsbild bi hör up d’ Hoff. Dat ovräten Minschke gung dat noch dusendmoal klöäteriger as hör sülven. Dat kunn jeden oahn Fuk düdelk sehn.

He bekennde sükk as een frömden Suldoat, de keen Heimoat mehr, dorföör oaber düchdich Schmacht in d‘ Pans har.

Minnoa hett hüm denn furss een grooten Pott Bree koakt, un tovörderst düchdich wat to drinken gääven.

Dat eersmoal wäär een spierke Lääven in dat moager Minschke keem. As denn de Äteree un de Drinkeree sien Binnerst funnen harn, dor hett see hüm wiest, wor he de Nacht in d’ Stroh schloapen kunn.
Annern Dach wull he denn wiider. Worhen he wull, dat wuss he ok noch nich — oaber wiider wull he.

He wee joa een Nümms – he har joa keen Kennkoart. He har joa nichmoal een Noam. Up jederfall nich su een, de de Minschen in dit Land tofallen wür. — Dat meen he tominnst.

Un noa sien Land, noa sien noa Tohuus anto, dor kunn he ok nich mehr trüch. Dor würn see hüm liekers dodscheeten — as Desertör. Ovwoll he nie deserteert wee. He wee eenfak gefangen noahmen worden — so wee dat nu moal in d' Kreech.

As Minnoa de anner Mörgen noa buten keem, un bi hör Waarkeree wull, dor troo see hör Oogen nich.

De Hönerhukk wee rein, de Höner ween all buten in de Messelkuul an kraaben — de Schwienhukk wee schier un ovmärst, de Zägen ween putzt un striegelt. Sowat har dat hier hör Lävdach oahn hör eegen Doon noch nich gääven.

Un de Minsch oahn Noam wull jüst wär up de Padd oahn Noam — wiel he joa nümms wee un nargends togehör.

See hett hüm nich lopen loaten. See hett furs wat up d’ Disch kräägen, dat he eers wäär wat örnlichs in d’ Buuk har. Dat wee ok nich sowat Eenfachs, as dat anners bi hör geev — nä, de Toafel de seech ut, as wenn dat Winachen wee.

Un so wee hör ok tomoot. He hett denn noch een Nacht in d’ Schüür schloapen, denn Frömden — un noch een Nacht. Un noch een un noch een.

Tomoal har he denn een Koamer in d’ Huus. Un een Noam har he ok wär.

Ut sien Noam, van de he meen, dat he de Minschen hier nich tofallen de, harn de Moorlüüd eenfak Krischoan moakt. So licht gung dat, wenn dat Haart un de Minschlichkeit wat mittoschnakken harn.

De Lüü üm Minnoa Bussmann to hevvt eers niks wußt van hüm — denn hevvt see niks sächt — un denn hett he to de Dörpsgemeendschkupp tohört.

He hett de Noabers dat liekers ok nich allto stuur moakt. Överall woar dat wat kniepen de, wee he dor un hülp. Ov dat de Schmitt sien Waark wee, ov dor irgendwons wat to dischlern anstunn — oahn Bemööt — Krischoans fliedich Hann’n weesen överall un greepen to.

Sogoar de Kuhl de he spitten, wenn sükk wäär een ut de Kolonie noa d’ Herrgott ovmelld har. So is he mit de Tied hoast van sülvst de Kinner hör Voader worden. Nä, nich van d’ Blood her, dat gung joa nich. Oaber as Frünnd — un de kunnen see wiers nödich bruken.

De letzde Knütt an dat Nett is denn woll doan worden, as he de Stäe in Minnoas Haart innoamen hett — de Stäe, de, sietdem hör Keerl in Feld fall’n wee, keen Mannsbild mehr innoahmen har.

Villicht is dor, as see Krischoan dat eerste moal sehn hett, all en Schild upsett worden. En Schild, up dat de Heergott mit Haartblood „reserveert“ magelt har.

So is he denn eefak van een Minsch ut dat een Volk to een Minsch in dat anner Volk worden.

Oahn dat dor in de Welt wat Wichtichs an tweigoahn is.


Moorlandschap. Bild: Jasmin Apcin


13.9.2015


na baven