Gabriele Diekmann-Dröge forschket äöwer
Spraoke un Kultur

Nedderdüütschk off Plattdüütschk?

Gastbidrag van Gabriele Diekmann-Dröge


Nedderdüütschk off Plattdüütschk — is dat nich dat süfftige? Väle Lüe bruukt disse beiden Wör so up dei süfftige Ort, för ehr is dat gliek. Väle glöwt uck: Nedderdüütschk is dat "vörnähmere" Wort, dat man in dei Spraokwätenschkup bruuken dait. Dorbi säggt dei plattschnacken Lüe einfach "Platt" off uck Plattdüütschk, wenn sei ehre Spraoke neumt.

In Wohrheit sitt dor mehr achter. Wenn wi in historischke Ünnerlaogen kiekt, denn seiht wi, dat dei olle Naome för dei Spraoke in Norddüütschland in dat Middelöller nich äöwerein was. Ut dat Middelnedderdüütschke, dat man so van 1200 bit 1600 schnackde un schreef, kaomt dei Wör "sassischk, nedderlänischk, nedderdüütschk". Off et heet blots "düdischk", dat is düütschk. Dit Wort "düütschk", dat schull don gägen dei latienschke Spraoke staohn, bruukde man tau dei Tied uck för dei nedderländischke Spraoke — dat englischke Wort "dutch" hätt sich bit vandaoge hollen.

Wenn man dei Spraoke wiederhen in den Süden van Düütschland mennde, dei Dialekte, wo wi vandaoge hochdüütschk tau säggt, denn heet et "äöwerlendischk off äöwerdüdischk" off uck "düdischk". Man markde woll dei Ünnerscheide tüschken dat norddüütschke un dat süddüütscke Schnacken, aower dat was dorbi nich so wichtig. Un wenn uck — dei Lüe schnackden don jao meist mit ehre Naobers ümmetau, dei dei süfftige Spraoke off uck den süfftigen Dialekt bruukden. Un upschräwen Texte, dei eiher äöwer einen grötteren Ruum wegkömen, kreegen in dei meist mündlick warken Sellschkuppen dei allermeisten nich maol tau seihn. Baobenschkoop kunn bi dei Lüe bold nümms läsen.

Dat ännerde sick eiers sachte mit dat Erfinnen un Wiedergäben van den Baukdruck in dat 15. un 16. Johrhunnert. In disse Tied bruukde man eiersmaols dat Wort Plattdüütschk: In den Titel van eine nedderländschke Bibel, dei man 1524 in Delft druckde, heit dat, sei was "in goeden platten duytsche" verfaotet. Dormit wull man dorup henwiesen, dat et kienen latienschken, sünners einen Text in Volksspraoke geef, den man gaut läsen kunn.


Dat platte Land. Bild: Ludgerd Lüske. Klick op Tau'n Vergröttern!

Dat Wort "platt", dat hier för eine dägte Reklaome stünd, kummp ut dat Franzööschke, wor "plat" för "klor, einfach un best tau verstaohn" stünd. Äöwer dat Nedderländschke is et denn in den nedderdüütschken Spraokruum kaomen, wor man et (off mit off aohne dat Verbinnen mit "düütschk") taun Beneumen van dei eigen Spraoke bruuken dö. Dat was uck sünners nödig, wiel in dei süfftige Tied dat Hochdüütschke uck in den norddüütschken Spraokruum rinköm, eiers as Schrift-spraoke (aff 1550) un dornao aff dat 19. Johrhunnert uck as schnackte Spraoke.

Wi seiht so: Dat Wort Nedderdüütschk is eiers maol öller un taun tweiden wieder faotet. Dormit mennt man uck dei ölleren Spraokstufen, dat soneumte Oldnedderdüütschke van rund 750 bit 1200 un dat all neumte Middelnedderdüütschke. Dorbi staiht Plattdüütschk blots för dat Neinedderdüütscke aff dat 16. Johrhunnert. Plattdüütschk is somit blots ein Deil van dat heile Nedderdüütschke — un dat Wort hätt etymologisch gornix mit dat "platte Land" tau daun.


Südollnborger Platt: Ludgerd Lüske, 26.02.2023
5.3.2023

 


na baven