Horst Wernecke vertellt:

Up't Twüschendeck na Baltimore


En Kapittel, dat vun Anfang de Achteindörtiger bit Negenteinveertein hier in'n Norrn vun Düütschland de bedeligten Lüüd jümmers wedder in Aten höll, dat weer de Utwannerung na Amerika. In de Tiet sünd över tein Milljonen Fruunsminschen, Mannslüüd un Kinners mit Pott, Pack un Püngel ut düütsche Lannen, man ok veel Jöden ut Polen un Russland vun Bremen, Hamborg un Altona ut över 'n Atlantik na Baltimore, New York un New Orleans föhrt. De Grünnen dorför weern männigfoldig. An eerste Steed stünn, dat de meisten Lüüd upn Lannen keen recht Utkamen mehr harrn, wieldat sik de Bevölkern hier mehr as verduppelt harr. Un dat Handwark harr ok keen gollen Bodden mehr. All de nien Maschien kunnen de Woorn ja veel billiger herstellen. Jümmers denn, wenn dat enerwegens in Europa Revolutschoon odder 'n Minschenverfolgung geev, denn güng de Passascheertahl gau in de Hööchde.


Utwannererlager op de Veddel 1907

Altona, wat ja dunntomol in't däänsche Holsteen leeg, speel bi de Utwannerung 'n besonnere Rull. Hier weer de Nepp noch nich ganz so dull as in Bremen odder Hamborg, denn de däänsche König harr bitieden 'n "Regulativ betreffs den Schutz der Auswanderer, welche nach andern Weltteilen befördert werden" rutgeven, de heel streng inhollen warrn müss. Bit dorto hebbt de Vermeders vun Kamern un Rüüm, leider ok Koop- un Hannelslüüd, de Utlänner oftins ganz elennig bedragen un jüm veel to veel Geld afnahmen. Un männigeen Utwannerer hett sik för sien Geld falsche Fohrschiens andreihn laten, so dat de Reis hier baben al to Enn weer.


Utwannerers op jümehr Seefohrt na Amerika

An'n Anfang hett dar för de Överfohrt över den grooten Diek bloots Seilscheep geven, de för de Ünnerkunft vun so veel Personen gor nicht inricht weern. De meisten Lüüd müssen sik upn ganz lütten Placken 'n Slaapstell ut Sackdook un Stroh upt Twüschendeck herrichten. Dat weer de Ruum, de direktemang over de Frachtfacken leeg un ton Deel ok mit Hannelswoor vullstaut weer. Sowat as'n Lüftung geev dat hier türlich överhaupt nicht. Mit Wäsch waschen, sik rein hollen un plegen weer ok nich vccl, denn meisttiets geev dat för over föftig Lüüd bloots oon Klosett un een Hahn mit Frischwater, de ok noch vun de Jantjes mitbruukt wöör. Un veel rögen kunn sik dornerrn keeneen, wieldat allns mit de Packelaasch tostellt weer. De meisten Utwannerers wulln dat ok gor nicht, wieldat se dat mit de Seekrankheit to doon harrn un jüm kodderig wöör. Ja, son en Seefohrt — un de duur immerhin söss bit söben Weken —, de maak sülvst Gesunne un Starke möör. Ok as de Twüschendecks later mit Stöhl un Dischen, Klosetts un Ventilators utrüst warrn müssen, hett dat liekers in Sünnerheit ünner de Olen, de Fruunsminschcn un lütten Kinncr veel Dode geven, wieldat dat Eten vun verspaakte Maschüuren, dünne Watersuppen un anfuult Pökelfleesch oftins doch to leeg weer. Minnigeen Passascheer hett ok 'n Süük mit an Bord bröcht un sien Naverslüüd anstekcn. In de 1850er Johrn sünd t.B. up en Schipp vun 542 Passascheern gliek 100 an de Cholera storven.


Kojen op en Utwannererschipp, Nabu in de Utstelln vun't Utwannerermuseum op de Veddel in Hamborg.
Foto Holger Ellgaard/Wikimedia Commons

Kuum dat de Utwannerers in Amerika ankamen weern, güng dat Gewrögel al wedder los, denn de Landspekulanten un Fohrlüüd wulln jüst so an jüm ehr Geld as de Bedregers in Europa. Un wull een mit'n Fohrwark na'n Oosten to, so harr he dat mit unwegsame Rebeden jüst so to doon as mit wille Mexikaners un Indianers.

Harr en Inwannerer sien Look endli funnen, denn güng de Plackeree mit Land urbar maken, Hüüs buun un Gewarf apenmaken eerst richtig los. Enkelte Lüüd hebbt ehr Glück twoors recht gau makcn kunnt, man de mehrsten harrn dat doch swoor. En beter Leven hett in dat löövte Land mit de grooten Möglichkeiten meisttiets eerst de neegst Generatschoon hatt.


Na de Översicht över de Bidrääg
Literatur:
Schauplatz Hamburg - Auswandererhafen im 19. Jahrhundert,
Dr. G. Gerdes - Amt für Schule Hamburg, 1986
Altona - Hamburgs schöne Schwester, H.-C. Freitag und H.-W. Engels,
Axel-Springer-Verlag, Hamburg 1982

13.5.2021


na baven