Horst Wernecke vertellt:

Vun Speelkinner, Fruunsmesters, Paapenwiewer un lasterhaftige Nonnen


Wenn en rieken Mann, de 'n groot Huus mit Denerschop föhren dee, vör de Reformatschoonstiet mit de Stuvendeern odder de Kööksche 'n Göör harr, denn weer dat 'n "Speelkind". Dat heet so, wieldat dütt Kind mehrstendeels in de Familje bleev un tohopen mit de annern Kinner upwuss. Oftins weer 't ok so, dat de Jung odder de Deern de Leefde vun dat ganze herrschaftliche Huus harr, in Sünnerheit denn, wenn de Ehfru keen Kinner kriegen kunn. In de besagten Tieden weer so en Speelkind nix Besonners, dat geev dat överall in 't Land un harr ok gor keen slechten Bismack. De Göörn — un oftins weern dat ja ok mehr as een — föhrn sogor den Familjennaam vun den Vadder. Se harrn twors keen Recht up'n Arvdeel, wöörn avers in de Testamenten jümmers goot bedacht. Mehrstendeels güngen de Modders dorbi ok nicht leer ut.


Fidel güng dat to in en Baadstuuv in't 16. Johrhunnert. Virgil Solis/Wikimedia Commons

Dat all änner sik mit een Slag, as Luther sien Mitstrieder Bugenhagcn mit de nie evangeelsche Lehr in den Norrn keem un sowat in sien Karkenornung as "sünnig" hinstell. Dat güng so wiet, dat to'n Bispill 'n Handwarker, de Vadder vun en unehlich Kind warrn schull, sien Profeschoon nicht mehr utöven dörv. De Deern, de dat Kind kreeg, gell as "übel beleumdet" un harr meist keen Schangs mehr up'n Ehverspreken. Rechte geev dat för Modder un Kind al gor nicht. Un Ehbruch wöör vun nu an mit Utwiesung ut de Stadt bestraft.

Anners keem dat nu ok mit de "Fruunshüüser", de vör de Reformatschoonstiet to de Arbeitswelt höörn deen as anner Gewarf ok. In Nürnberg harrn de "Hübschlerinnen" gor en egen Zunft mit 'n Vörsitter un allns, wat dor tohöört. De diplomatschen Gesandten, de in de Tieden de meiste Tiet up Reisen weern, funnen dat ganz normal, wenn se na jüm ehr Arbeit mit de ganze Delegatschoon in en Fruunshuus Aflenkung söchen. In Hamborg un Lübeck hebbt sülvst Kaiser un Könige den Weg dorhen funnen! In so'n Fruunshuus geev dat regelrechte "Fruunsmesters", de ehr Gehalt ut de Stadtkass kregen. Se harrn för Fliedigkeit, den Schutz un'n good Arbeitsklima to sorgen, ok müssen se dorup achten, dat de Arbeitstieden inhollen wöörn, denn an Sünn- un Fierdagen, ok in de deepe Nacht weern de Bordelle slaten.


Baadstuuv üm 1500: Is uns Tied mehr "sexualisiert" orr de dore? dbnl.org/wikimedia commons

Wenn de Fruunshüüs, vun de de Städte ja süllm pekuniärn Nutzen harrn, ok nich up'n Stutz afschafft warrn kunnen, so wöör doch dörchsett, dat de "wandelbaren Deerns" 'n Hauv up'n Kopp to dregen harrn, so dat jedeneen de glieks erkennen kunn. Ok dat Dregen vun hübsche witte Kragens un Smuck woor jüm verbaden. Bito dörven se nicht mehr in de Neegde vun en Kark odder merrnmang de Lüüd wahnen. In Lübeck un Hamborg wöörn jüm bestimmte Bezirke towiest, neem se ehr Gewarf utöven dörven. Vun 1530 an weern Bordelle in ganz Düütschland överhaupt verbaden. Man de heemliche Prostitutschoon is dorvun nich ringer worrn.

Slimmer noch as de rieken Lüüd — een schall dat nicht glöven — hebbt dat hier in Norrn de Paapen dreven. Kathoolsch odder evangeelsch, veele hebbt 'n Fründin odder 'n Tweetfru hatt. Un mennigeen hett de in en Klooster funnen. Nu mutt een sik dat Kloosterleven vun dormols nicht ganz so braav vorstellen as hüüt, denn mehrstendeels seten dor Deerns achter de Muurn, de sik för't Leven ganz wat anners vörstellt harrn. So'n Klooster weer dunntomol ok 'n Versorgungsanstalt för adlige odder rieke Jungfruuns, de oftins mit Beden un Denen gornix in'n Sinn harrn. Dat weer keen Wunner, wenn de na ehr Natur leven wulln.


Karikatur op dat schändlich Drieven in de kathoolsche Kark. Superbia, Luxuria un Avaricia sünd Hoochmoot, Prasserie un Gier. Paupertas is de Armoot. — Karikaturist: Albrecht Dürer, 1521

Den Anschien vun Hilligkeit hebbt de böbersten Karkenlüüd bald dörchschaut. Dorwegen schicken se den Kardinal Reymund in den Norrn, de de Kloosters inspizeern un de Paapen vun de "Paapenwiewer" afhölpen schull. De mehrsten Lüüd in de Städte hebbt in de Tieden de nie Bugenhagensche Lehr ok geern annahmen, wieldat se glöven deen, dat so dat lasterhaftige Leven vun de Paapen, Nonnen un Herrnminschen an besten aftostellen weer.


Na de Översicht över de Bidrääg
Literatur:
Ein Kardinal sorgt sich um die Pfaffenweiber. Von Spelkindern und Seelbädern. Aus: Geschichte der Stadt Hamburg, Eckart Klessmann. Hoffmann und Campe Verlag. Hamburg 1981

6.1.2013


na baven