Ruth mit Enkeldochter

Laat dat Smieten mit Stein un Klüten na!
— De Geschicht vun Ruth.

Deil 1
vun Rudi Witzke

Stell di vör, du söchst mit dien Maten ut dien Dörp in de Kieskuhl na versteinerten Kraam, Seeigel, Düwelsdinger un so. Dor stahn miteens baven an de Kuhl de Bengels ut dien Naverdörp, de juuch nich gräun sünd. Mit Bölkeree verschreckt se juuch. Un denn smiet se mit hannig Steins na juuch. Dor mütt ji rönnen, wat ji köönt, dat se juuch nich mit en Klamott drapen daut. Bloots wohen? Nu stell di vör, juuch Öllern hebbt dor ünnen in de Grund ehr Goorns mit Kartüffel, Wöddel, Salaat, Kohlköpp un ok poor Blaumen. Een Kierl, bi den en Schruuv nich fast is, sitt baven an de Kant un luurt up dien Öllern. — Un den smitt de Dæsbaddel na dien Öllern. Wat köönt de daun? Gau ut ehren Goorn verswinnen un den Schandarm dat vertellen?

Woso de Israelis, de ok een Recht hebbt, seker to leven, so stuur sünd

Nu will wi måål dat mit den Goorn un den dammligen Steinsmieter in'n Sinn behollen un en wiede Reis antreden. Ik lees de Bläder, höör de Narichten in't Kiekschapp un den Klöhnkasten. Ik heff in vele Johren nu mitkregen, dat ik denn en scheefes Bild vun de Welt bekaam. Dat to verklåren, woso, dat is "en wiedes Feld." Anner Lüüd, de Tietbläder-Maker, kriegt över de "Medien" ehr Meinen in mienen Kopp. Un dat bringt mi nu ganz dörcheenanner. De seggen all, Israel mutt de Grenzen vun 1967 gellen låten. Woso de Israelis dormit nicht trecht kaamt, will ik vertellen.

Synagoog in Wien

Siet över dörtig Johr sünd wi befrüündt mit en Israeelsche. Vun ehr Leven warr ik vertellen un dormit een Anter versöken, woso de Grenzen vun 1967 nix dögen. Uns Frünnin Ruth is wat över 90 Johr old. In Wien weer se in en grootbörgerliches Huus to Huus.

Ruth harr en bannik klauken Opa. De Juden in Wien levten gaud, dat aver kunn nix an ännern, woans in dat Brune Düütschland över de Juden snackt wöör un wat för verdüvelt Plaans se harrn. Een jüüdsche Partei, de Zionisten, wull siet 1890 na Palästina. Se wullen en Staat för sik hebben un nich in de ganze Welt verstreugt so wiederleven, hen un her jaagt, måål mit Verlööf as rechte Börger in en Land leven, denn wedder in Pogrome arg piert. De Zionisten wüßten, dat dat bannig swoor warden wöör. De in de börgerliche Middelschicht levenden Juden müßten mit Schüpp un Spaden en güüst Ierd bearbeiden, se müßten ut de Sümp dat Wader över Dränaasch-Gravens rutkriegen. Se wullen dat allens up sik nehmen. So kunnen de Zionisten över de Jewish Agency in Palästina vun de Palästineenschen Land köpen, weniger "Land" , miehr Wööst un Sump. Dor müßten Zionisten vörher in Utbillungslåger äuwen, wat se mit de Arbeid wohl trecht kamen kunnen. Se slöten sik in Gruppen tosamen un grünnten en Oort Dörp, dat se Kibbuz nöömten.

Jüüdsche Freedhoff in Wien

Ruths Opa weer woll en Zionist. Seggt hett se dat nich. Hei mellte Ruth för dat Sommer-Jugendcamp 1937 in Palästina an, wo junge Inwannerer sik an de Arbeid in en Kibbuz wennen kunnen orrer nich. Hei dää dat nich ut zionistischen Iefer, hei ahnte, wat bi uns kamen dää.

Un een Saak weer ok wiss: Wenn de jungen Lüüd nich bi den Plan vun de Zionisten mitmakten, weer dat nich to schaffen. En Land Israel! De Upgaav weer tau groot. De jungen Lüüd müßten dat to rechte Tiet kennenliernen, wo swoor de Arbeid weer, wo unkomodig dat Leven in Holtbaracken, in Slaapsååls un en Etensåål weer.

Ruths Zegen

Rundrüm üm ehr Siedlung in Palästina weer en Palisadentuhn. Wachtörms weeren jümmer besett. De Överfall dörch Palästinenser hörte to dat normale Leven. Ruth keem in en Kibbuz in Palästina an un wöör inschätzt, wat se woll daun kunn. Se weer en fiening, beten spillerig Mäken. De kunnst nich mit en Schüffel up Arbeid schicken. Ruth wöör poor Daag anliernt. Denn weer se de Zeegenherdersch vun den Kibbuz.

En Koppel Junglüüd up den Weg to de Arbeid

Palisadentuhn üm den Kibbuz

Ruth vertellt vun disse Tiet, dat ehr dat gaut gefollen hett. In den Kibbuz hett se de — later as Politikers bekannt woornen — Rabin un Peres drapen. Een Saak hett er besünnern Indruck maakt: An elkeen Disch geev dat bloots een Metz. Metzers sünd bannig wat dürer as Löpel un Gåbeln. Un dat Geld weer bi de Zionisten Schnurrergroschens, mit de se spoorsaam ümgahn müßten.

Dat weer nu ja all lang her, dat de 1. Weltkrieg to Enn weer. Ok up disse Eck hett hei bannig tovt. De Osmanen orrer Türken weern to besiegen. — Na de Fredensafkåmen 1919 wieste de Landkoort vun disse Eck vun uns Ierd ut, wo de Englänner un wo de Franzosen ehr Interessensrebette harrn. Se nömten dat ok "Mandate" orrer "Protektorate". En anner Land övernimmt för de Bewåhner vun Palästina de Upgaav, dat Protektorat to stütten, för dat Mandat to hanneln, för de Inheimschen to denken. Ierst upletzt sünd de Englänner un Franzosen övereinkåmen, wokeen de Plichten för Palästina övernehmen schull. Toierst harrn de Franzosen bannig Interess an Palästina un wullen mit de Englänner tuschen.

De Zionisten und de in Palästina bürtigen Juden, de Sabres, weeren dormit inverstahn, wat jüm denn vun de Englänner in de Balfour-Deklaration verspraken wöör. De Orthodoxen un Ultraorthodoxen kümmert sik domååls un hüüt nich üm so wat. Se weern un sünd hüdigendags gegen en Staat Israel. De Balfour-Deklaration kannst hier nalesen:

"Die Deklaration"
Die Balfour-Deklaration war unter anderem von dem zionistischen Aktivisten Chaim Weizmann und von dem britischen Parlamentsabgeordneten Sir Mark Sykes vorbereitet worden. Das Mitglied der Manchester School for Zionism, Leon Simon, schrieb den Entwurf am 17. Juli 1917 nieder. In Form eines Briefes sandte dann der damalige britische Außenminister Arthur James Balfour im November 1917 an Lionel Walter Rothschild, 2. Baron Rothschild, einen prominenten britischen Zionisten, die Antwort der britischen Regierung, die damit der zionistischen Bewegung ihre Unterstützung zusagte:

Verehrter Lord Rothschild,
ich bin sehr erfreut, Ihnen im Namen der Regierung Seiner Majestät die folgende Erklärung der Sympathie mit den jüdisch-zionistischen Bestrebungen übermitteln zu können, die dem Kabinett vorgelegt und gebilligt worden ist:

Die Regierung Seiner Majestät betrachtet mit Wohlwollen die Errichtung einer nationalen Heimstätte für das jüdische Volk in Palästina und wird ihr Bestes tun, die Erreichung dieses Zieles zu erleichtern, wobei, wohlverstanden, nichts geschehen soll, was die bürgerlichen und religiösen Rechte der bestehenden nicht-jüdischen Gemeinschaften in Palästina oder die Rechte und den politischen Status der Juden in anderen Ländern in Frage stellen könnte. Ich wäre Ihnen dankbar, wenn Sie diese Erklärung zur Kenntnis der Zionistischen Weltorganisation bringen würden.
Ihr ergebener Arthur Balfour"

An'n 24.07.1922 wöör de Balfour-Deklaration in dat Völkerbundmandat upnahmen, de fastleggte, woans mit Rücksicht up de Juden un de Palästinenser England dat vöröwergahn Tosamenleven rägeln schull.

Un hier is Ruth 80 Johr. Foto: privat

Nu mütt wi avers trüüch to Ruth un ehr Jugend-Alijah, Jugend-Inwannern. Miehr as 10.000 jüüdsche Kinner kemen twüschen 1933 un 1943 na Palästina dörch un wöörn so vör den Holocaust rett'.

Ruths Opa sää koort un bünnig 1937 an't Enn vun sien Enkelin ehr Jugendlågertiet in den Kibbuz: "Ruth, du bliffst, wo di büst. Hier ward dat bald leeg togahn." Dor geev dat keen Wedderreed. Un so weer dat denn ok. Ruth bleev alleen in Palästina. Dat weer meist beten wat hard för so en noch junge Deern vun 15, 16 Johr, sik in de Frömde torechttofinnen. Nüms hett de Tranen tellt, de se för Heimwehdaag weent hett. An'n 12./13. vun'n Märzmaand 1938 wöör Ruths Heimaat Ööstriek an dat Düütsche Riek ansloten.

Se keem aver torecht un weer en plietsche, anstellig Deern. Se weer in den Kibbuz en Hülp bi den Bürokraam, de ok dor sien mutt. Se kreeg immer gröttere Upgaven.
Vull Ungedüür tövten de jungen Juden, dat de Englänner nu maal mit en Plaan röverkemen, dat se to ehr eigen Land kemen. De Englänner spelten sik — natüürlich nich all — as Besatter un Kolonialbosse up. Dor wehrten sik de jüüdschen Mannslüüd. Twei Wedderstandsgruppen bildten sik, de Haganah un de Irgun. Se makten de Englänner dat Leven swoor. Un de Briten werden miehr Besatter as en Mündel för en tokamen israeelsch Volk.

Ruth vertellt, dat öftins in en Kibbuz för so söß bit teihn Mannslüüd miehr Eten un Bedden inricht warden müßten. De "Gäst" seten för sik, de snackten mit nüms, all wüßten, dat de Grupp up en Weg to en Sabotaasch-Daun weeren. Up'n Stutz weeren se nachtens weg un kemen nich wedder.

As nu de Düütschen 1939 över de Welt herfüllen un ok 1941 in Noordafrika up'n Weg na Palästina weeren, stünnen jüüdsche Jungkierls un Fruuns de Englänner bi. In't Riek un in de vun de Düütschen besetten Länner tovte de Holocaust.

Toierst wunnen de Düütschen mit Rommel in Afrika. Denn avers dreihten de Englänner mit Hülp von Friewillige den Spieß üm.

Düütsche up'n Vörmarsch in Afrika, histoorsches Foto

Ruth wöör Inglische Suldatin, de mit en groten Laster Proviant un Ersatzdeile an de Front bröchte. Se fünn dor ehr Leiv Moische, en' US-Major. Wi liernten Moische noch kennen.

Ruth harr dat schafft, jümmer wieder vörantokamen. Se keem in dat Informatschoons-Afdeel. Denn dat kamen Israeel weer doran legen, dat Besäuker ut alle Welt sik in Israel en Bild vun de Probleme vör Oort makten. Ruth kreeg en Afteilung in en Ministerium. Lang na de Penschioon weer se denn jümmer noch Incoming-Managerin, Makerin för Reisen na Israeel. Se hett wohrhaftig veel för den Upbuu vun ehren Staat daan. Vun ehr in Ööstriek blevenen Lüüd hett nüms den Holocaust överleevt. Ehr Mudder weer up den Doodsmarsch vun Wilna üm't Leven kamen.

Ehr Opa weer noch vör den 2.Weltkrieg storven un up den Juden-Freedhoff to Ierd bröcht. Ruth hett up dat verwillert Land vun den unpleegten, verlaten Freedhoff na'n Orlog lang söken müßt, bit dat se ehren Opa sien Graff fünn. Se hett ehm en Stein upsett. Denn is se mit ehr Kinner un Enkelkinner meist enkelt na ehr Tohuus Wien un dat Graff vun ehren Opa föhrt un hett jüm wiest, wo ehr Wörteln sünd.

Vele Stunnen hebbt Ruth, Inge und ik in de kamen 30 Johren tosamensetten. Se hett uns vun ehr Tohuus, vun ehr Heimaat in Israeel vertellt. Wat disse Satz för en Bedüden för en Fruu hett, de ehr Mudder up den Hungermarsch vun Wilna ümbröcht worrn weer, de as junge Deern alleen mit anner Maten in en wööstes Land en Droom wohr maken wull, en Heimaat to hebben, dat köönt wi swoor nafäuhlen.
Un Ruth hett tauhört, wenn Inge vun ehr Tohuus dor wiet in Oost in Westpreußen un de Flucht vun ehr Familje un ik vun mienen lütten Striep Oostseeküst vertellten.
Se hett uns seggt, wat wi in Israel seihen müßten, se hett uns holpen, uns allein in dat Land taurecht to finnen. Se hett mööglich maakt, dat Inge un ik 1999 14 Daag in Jerusaleem Afscheed vun Land un Lüüd nehmen kunnen.

Nadenken in de Wööst. Foto Witzke

Blöhen Wööst. Foto Witzke

Wi kunnen tosamen beleven, dat de echte Wööst un de inwennigen Wösten bläuhen. Jümmer wedder hebbt wi seggt: Shalom!

"Höpen lett nich toschannen warrn, wieldat Gott sien Leiv in uns Harten utgaten is dörch den Hilligen Geist." Römer 5,5.

"": Schechina! Gott will bi uns wahnen. So seggt de Juud, wat bedüüdt: Gott will Di en Heimaat geven. Un dat hett hei, wenn ok mit veel Soorg un Noot för sien Lüüd bit hüüt.