Karl H. Nissen

Dat Hillig-Geist-Hospital

Groot un breet liggt dat in'n Noorden vun uns Stadt an enen Platz, de Kobarg heet.
Mehr as 700 Johr steiht dat dor, en Huus för olle, kranke un arme Lüüd.

Ik will noch mal ganz vörn anfangen.
1143 is Lübeck gründt, so köönt wi lesen. Dat hett gor nich lang duurt, al 17 Johr later, dor weer Lübeck ene Bischofsstadt.

Mit de Tiet weren jümmers mehr Lüüd hierher kamen. Hier kunnen se ehr Broot verdenen, hier geev dat Arbeit. Man de Arbeit weer swoor. Männicheen is wiß krank worrn un müß Help hebben. Dor weer dat Christenplicht, för kranke Lüüd to sorgen. Dat bedüüdt, tovörderst weer dat Saak vun den Bischof un de Preesters, to helpen. Un de Bischof hett bannig uppaßt, dat nüms sik in sien Saken rinmengeleer.

Nu weer dat man so, dat de Börger dat to wat bröcht harrn un den Kopp hooch drägen. För ehre süken Mitminschen wullen se sülms sorgen.
So hebbt se dicht bi den Klingenbarg, an de Marlesgruuv, en Hospital buut, en Hillig-Geist-Hospital.
Üm 1200 rüm füng dat in Frankriek an mit disse Hospitäler.

Den Bischof gefüll dat nu gor nich, dat de Lübecker so en Huus inricht hebbt. Dat geev veel Arger, un so is dat kamen, dat de Börger na en poor Johr ümtrocken sünd na den Kobarg. Dor kunnen se na en groot Füür en wiet Grundstück köpen, dat Platz harr för en Kirch, för en Hall mit Slaapplätz, för vele Nebenhüüs, Stall, Keller, Hoff, Goorn un Kirchhoff.

In dat Johr 1286 warrt dat Hospital fardig west sien.
Na den frien Platz to, den Kobarg, steiht de Kirch. De hett dree spitze Gevel. De in de Mitt is höger as de annern un hett dree grote gootsche Finster un enen Dackrieder. Twischen de Gevel sitt veer slanke Torms.

Binnen is dat man en korte Kirch, twee Feller — Joche — lang, dree Joche breet, mit schöne Gewölv.
An de linke Wand is olle Malerie. Dat ene is en Marienkrönung. Dat annere is en besünner Bild. In de Mitt sitt Christus in en Mandorla, dat is en Rahmen as en Mandel. Üm em rüm in Medaillons sünd Mannslüüd to sehn. Dat weren rieke Lübecker, de holpen hebbt, dit Hospital to buun. De hebbt Moot hatt, dat se sik neben Jesus malen leten.

En dorvun hett Bertram Morneweg heten. Wenn de Geschicht stimmt, denn is he as arm Waisenkind bi enen Koopmann uptrocken. Bertram hett mitkregen, wenn een flietig is, düchtig lehrt, denn kümmt een to wat. Un dat wull he ok. Jümmers hett he seggt
"Morgen gah ik weg un denn warr ik riek. Morgen gah ik weg!" Alle Daag hett he snackt dorvun. Sien Frünnen hebbt em al utlacht: "Morneweg, Morneweg!" hebbt se ropen. Aver würklich! Enen goden Dag weer Bertram weg, af na Riga. He hett dor Hannel dreven. He weer düchtig, is to Wohlstand kamen. Na en poor Johr keem he trüch na Lübeck. Hier hett he — versteiht sik— de Dochter vun sienen ollen Treckvadder heiraat, un he hett mit sorgt, dat dat Hillig-Geist-Hospital buut is.

An de Wand graadto steiht de Lettner. Fief Bagens up slanke Pielers dräägt den Singechor mit dreeuntwintig Biller, de uns de Geschicht vun de Hillige Elisabeth wiest.

Ünner den Lettner dörch kaamt wi in dat "Lange Huus". Meist negentig Meter is dat lang. Dort hebbt de Hospitaliten leevt, olle, arme Lüüd.
Hüüt findt wi dor twee Gänge, rechts för de Mannslüüd, links för Fruun. In jeden Gang sünd so bi söventig Kojen, Boden ut Holt. En Bett, en Stohl, villicht ok ene lütte Kommod paßt graad rin. Bet 1970 weer dat för vele Minschen ehr Tohuus. So männich Naam is hüüt noch an de Dören to lesen.
Uns mag dat bannig eng vörkamen, man dat weer mal ene gode Saak. De Lüüd harrn ehr egen lütt Stuuv. Se kunnen mal de Döör achter sik dicht maken.

Disse Kojen sünd aver man even tweehunnert Johr olt. Vörher stünnen de Slaapplätze frie. Twischen Mannslüüd un Fruun weer blot so'n Ort Vorhang. — Un in ganz fröhe Tiet legen woll all up Stroh.

Bi so veel Inwahner müß Ordnung sien. In de fröhe Tiet güng dat to as in en Klooster. Beden weer Vorschrift, gehorsam sien un nix mit'nanner anfangen weer Plicht. Wahnen un Eten weer frie, mitbringen müß man dat Geld för sien Gräffnis.

As Lübeck denn evangeelsch weer, is männichwat anners worrn. Dat Regiment harr de Raat, de beiden öllsten Börgermeister harrn dat Seggen. Dat Hospital weer riek, veel Land, Holt un Dörper hebbt dor mit tohöört, bet hen na de Insel Poel (in Meckelnborg). Buten in't Land hett sik en Vogt kümmert, in de Stadt weer en Schriever de eerst Mann. Denn weer en Meisterin in't Huus, Bäcker, Koch un Bruer, dorto Deerns un Helpslüüd.

So'n Koch weer en heel wichtig Mann. 1616 is Hans Uptöger wählt un hett denn fiefuntwintig Johr inköfft un kaakt för de Hospitanten. He hett bi Tieden sien Testament maakt, un dor mütt een sik doch wunnern: Vun sien Geld kunn de Kirch, de recht verkamen weer, fein trecht maakt warrn. En Preester kunn betahlt warrn, de alle Fridag predigen sull. För de Armen in't Huus sett he Geld ut un för Studenten vun de Theologie.

To eten geev dat rieklich: Fleesch, frische Fisch un Stockfisch, veel Grütt — Kantüffel kemen eerst later —, Kohl un Arften. Ok Ries keem up den Disch. Beer wörr in den groten Keller bruut. Jeden Dag kregen alle Lüüd dree Quartier, dat is meist en Liter.
Dat weer woll allens to rieklich, so is veel verdorben. Dorüm is de Kost ümännert in Borgeld.
De Mannslüüd un Fruuns kunnen sik nu sülms versorgen. Dat hebbt se kunnt noch bet in uns Tiet. In en groot Köök stünn en Gasherd mit achtig Flammen, dor hett jeder sik sülms wat kaakt.

Dat geev en Stuuv för Fruuns, en för de Männer, tosamensitten keem nich in Fraag.
Bi goot Weder seten de ollen Lüüd geern buten un keken up den Kobarg, ok hier seten up de en Siet de Fruun, Mannslüüd up de anner.

Mal keem en fremden Minschen vörbi, de sett sik dorto un keem in't Snacken mit de Ollen.
"Na, wo old büst du denn?" hebbt se em fraagt.
"Achtunsößtig bün ik."
"Na," meen dor en Oll, "denn sünd Se ja noch in de Bengelsjohren. Hier in'n Hilligen Geist sünd all Lüüd ünner achtig noch in de Bengelsjohren."

Na den Krieg, in de sößtiger Johre, wahnen so bi söventig olle Lüüd in dat "Lange Huus". Veel is klaagt worrn, dat Minschen in Bretterboden leven müssen. Dat weer woll wohr, aver annersrüm weer dit Snacken doch en beten unrecht.

Na 1970 sünd in de Nebenhüüs richtige lütte Wahnungen rinkamen för Senioren. De Kojen sünd nich mehr bruukt.
Anfang Dezember is in dat "lange Huus" siet vele Johr Wienachtsmarkt. Wunnerschöön.

Hüüt warrt in dat Hillig-Geist-Hospital tovörderst kranke Minschen pleegt, so as dat mal vör sövenhunnert Johr anfungen is, Lüüd, de in de Ümgegend ehr Tohuus harrn, in de Grote Gröpelgruuv orrer den Langen Lohbarg.

Dat mütt wi uns mal düütlich vörstellen: Siet sövenhunnert Johr gifft dat dit grote Huus — dat Hillig-Geist-Hospital — för olle un kranke Minschen.