Karl H. Nissen

Dat Katharinen-Klooster

Uns Stadt weer wieder wussen, Hannel un Wannel weren goot in'n Gang, so goot, dat de däänsche König en ganz Tiet lang de Stadt besett harr. He weer de Herr hier. Dat güng bet in dat Johr 1225, dor hebbt de Lübecker sien Lüüd verdreven.
In datsülvige Johr kemen anner Mönke na Lübeck, dat weren de Franziskaner.

Se kregen en groot Grundstück an de Königstraat, twischen de Glockengeterstraat un de Hundestraat. Nu mütt wi mal wedder allens vergeten, wat dor hüüt steiht. De Königstraat geev dat nich, viellicht güng dor en Weg lang, man sünst weer dor, na de Wakenitz dal, noch nix, un so leeg dit Grundstück ok wedder an den Stadtrand, un dor hebbt de Franziskaner ehr Klooster buut.

Woans dat utsehn hett to Anfang, dor weet keen wat vun. Toeerst weer wohl allens ut Holt, de Hüüs, de Kirch, denn ut Backsteen up de romanisch Wies. So bi hunnert Johr hett dat hollen, denn müß wat anners her.

1335 füngen de Mönke an mit en nie Kirch. Recht vöran kamen sünd se dormit eerst na 1350. Üm de Tiet güng dat grote Grusen över't Land: de Pest. Vele Minschen sünd storven, överall, ok hier in Lübeck. De Franziskaner-Mönke weren Helper un Pleger, hebbt beedt mit un för de Minschen, vele harrn Angst, Angst för dat Fegefüür. Un männicheen hett — so steiht dat schreven — Büdels vull mit Geld över de Kloostermuur smeten, de Mönke sullen dor düchtig för beden.

Nu weer Geld dor för en Klooster mit allens wat dor to höörun för en groot un prächtig Kirch. Un dat is se würklich: groot un prächtig. Wi mütt mal buten rüm lopen, den Kopp in de Nack, un na baben kieken. Wo veel Ecken un Winkel, wo veel Giebel un Finster, wo veel Dacken, wo veel verscheden Muursteen! Wat hebbt de Buulüüd hier trecht kregen!

Wi wüllt uns mal de hoge Fassaad vun de Kirch ankieken. Allens ut Backsteen, ok blanke, glaseerte sünd dor twischen. Wenn een sik dat ansüht, an enen Avend, wenn vun'n Westen her de Sünn dor up schient: as Füür lüücht dat.

Un bi all dat Kieken, dor markt wi dat gor nich: an disse Fassaad, dor stimmt wat nich. Dor is wat scheef. De Ingang, dat Hauptportal, sitt in de Mitt, rechts un links weren noch twe Ingäng. De sünd nu tomuurt. Man wenn wi wieder na baben seht, denn sünd dor twee ganz hoge, gotisch Finster, de sitt avers nich in de Mitt, de sünd na links rutscht. Dat ganze böverst Stück is na links rutscht.
Un wenn wi ringaht na de Kirch, denn seht wi, dat dat linke Siedenschipp ganz small is un dat rechte veel breder.
Worüm dat so is, weet hüüt keen mehr to seggen. Mag sien, an de Glockengeterstraat stünnen in de Twischentiet Hüüs, un as disse Kirch nie buut is, weer nich mehr Platz noog.

Binnen is de Kirch wiet un hooch, meist 26 m, de Siedenscheep sünd man half so hooch. Dat is en Basilika.

Ganz achtern de Choor, de hett sien egen Oort. He is tweestöckig. Den Ünnerchor dräägt vele Sülen, rund un slank, mit gotisch Gewöölv, un de hebbt ganz feine Slußsteen, dat lohnt dat Ankieken. Eenmal is dor de Voß, verkleedt as Preester, de de Göös wat vörpredigt. Up enen annern Steen sünd de Göös jüst dorbi, den Voß uptobummeln.

Na den Bavenchor geiht en Trepp hooch. Dat weer de Platz för de Mönke. Se kunnen vun de Siet, wo se slapen hebbt, na dissen Chor kamen. Ganz olle Bänke staht dor noch up enen Footbodden ut bunte Fliesen, vele hunnert Johr old un jümmers noch fein antosehn.

As Lübeck 1531 evangeelsch worrn is, dor hett Bugenhagen ene nie Kirchenordnung schreven. De Klööster sullen uplööst un anners bruukt warrn. Ut dat Katharinen-Klooster is en groot School worrn, un en Bibliothek sull dor ok hen.
Dat mit de Bibliothek is eerst 1616 tostannen kamen, man dat is hüüt — in't Johr 2004 — ok al 388 Johr her. Disse Bibliothek besöök ik geern un oft. Langsam heff ik ok lehrt, över den Computer dor de Böker to finnen, de ik bruuk.
Dor, woneem fröher de Mönke slapen hebbt, staht hüüt grote, ganz olle Regale mit ganz olle Böker, un wenn wi dor an vörbi gaht, denn staht wi miteens in de Kirch, up den Bavenchoor. Dat is en richtig Överraschen.

3o6 Johr weer St. Katharinen en Klooster, nu is dat al 473 Johr lang en School, dat Katharineum.

Vun Mönke, dat Klooster un de School

De Franziskaner hebbt ehren Namen vun Franz vun Assisi. Sien Vadder hannel mit Dook ut Sied, Damast, Linnen, un weer en rieken Mann. So'n Lüüd geev dat in Lübeck ok, dat weren de Gewandsnieder.
De lütt Franz is ranwussen, Noot un Hunger hett he nich kennt. He harr en Peerd, ene Rüstung, as en Eddelmann. In enen Krieg twischen Assisi un en anner Stadt wörr he fungen un en ganze Tiet insparrt. Dat hett lang duurt, dor müß eerst dat Lösegeld för em uthannelt warrn.
In de Tiet hett he veel nadacht.
"Nee," hett he seggt, "ik will nix mehr hebben. Keen wat hett, den kann man ok wat wegnehmen." He wull arm sien un anner Lüüd bistahn. Dat hett em veel Arger mit sienen Vadder bröcht, man he is dor bi bleven. He hett Frünnen funnen, de mit em Almosen sammelt hebbt un de anner helpen kunnen.

De Franziskaner sünd, so warrt as Bispill ut Wismar bericht, mit en lütt Koor över Land trocken, hebbt sammelt, se harrn lütte Buden, wo se ehre milden Gaben upbewohren kunnen. Se drägen griese Röck, dorüm heten se de "griesen Mönke", se sullen barbeent lopen, dorüm heten se ok de "Barföter".

Eten hebbt se, wat dat eben geev, dat weer nich jümmers goot för de Gesundheit. So is dat keen Wunner, dat Franziskus bald enen kranken Maag harr. Un dor harr he ene Gönnerin, de hett em Marzipan geven. Un dat mag wohl wohr sien. To Marzipan bruukt man Mandeln. In Mandeln is Öl, dat beruhigt enen kranken Buuk. Ok in Lübeck geev dat Marzipan toeerst in de Aftheek.

Mit sien Oort to denken un to doon harr Franz bald vele Anhänger. He weer en groten Prediger. De Lüüd sünd vun wiether kamen, unnich blots de Minschen. Ok de Dierten, de Vagels hebbt em tohöört, sogoor de Fisch hebbt de Köpp ut't Water steken. In de Katharinen-Kirch binnen is dat allens up en Wandmaleri to sehn.

Katharina hett dat Klooster ehren Namen geven. Se weer en Königsdochter, schöön un klook, un se weer Christin worrn. Dat wull avers ehr Kaiser nich. As se bi ehren Gloven bleev, sull se starven un de Kaiser harr sik dorto wat utdacht. An en groot Wagenrad leet he scharpe Messer un Nagels anbringen. Dor wull he Katharina mit in Stücken snieden laten. Dat is nich glückt. En Gewitter tröck up, en Dunner, en Blitz — un dat Rad weer twei. Dor weer de Kaiser so böös, he leet ehr glieks mit'n Swert den Kopp afslagen.
Dorüm is "Rad un Swert" ok hüüt noch dat Teken vun dat Katharineum un ok vun uns Stadtbibliothek.

Vun dat oll Klooster is meist nix mehr to finnen. Buten hett sik dat verännert för dat Leven, för de School. Binnen is vun den Krüüzgang noch en beten wat na, in dat Musikzimmer is an de Wand Maria mit dat Einhorn maalt. Physik gifft dat ünner gotisch Gewöölv.
Schoolmeister sien weer in de fröhe Tiet keen licht Amt. De Wahnungen in dat Klooster weern man lütt, dat Gehalt ok. Männichmal hebbt se sik beklaagt, dat en Deenstdeern mehr verdeent hett as en Lehrer.
Schöler sien weer avers ok keen Vergnögen. Dolche un Stiletten dörven se nich mit in de School bringen, de Hoor sullen nich wild un struppig sien. Toiletten geev dat "... nycht vohr de Schölere, dat were tho vele", so hett Bugenhagen bestimmt.
Bekannte Männer sünd dor to School gahn, Emanuel Geibel, Werner von Siemens un Thomas Mann höört dorto.

In uns Museum is noch veel to finnen ut dat olle Klooster, so as de schöne Lukas-Altar.
Ok de Altar vun de Zirkelbröder steiht dor. De is ganz ut Kalksteen. De Zirkelbröder weern de rieken un vörnehmen Lübecker.

Man ok in un an de Kirch gifft't veel to sehn. Binnen is en Sammlung vun Kunstwarken vun Lübecker Meister, dat sünd meist Kopien. Dat gröttste is de St. Jürgen von Bernt Notke. Den hebbt Hamborg un Bremen uns Stadt schenkt to ehren 700. Geburdsdag.
Wenn en rinkümmt na de Kirch, den hangt glieks rechts an de Wand en groot Bild vun Tintoretto, den berühmten Maler ut Venedig: "Die Auferstehung des Lazarus".

Buten mütt wi nochmal an de Fassaad hochkieken. In de Nischen links findt wi dree Plastiken vun Ernst Barlach, mannshooch, ut Terrakotta: de "Frau in'n Wind", den "Bettler" un den "singen Kloosterjung". Vörsehn weren för all de Nischen so'n Figuren vun Barlach, Entwürfe weren trecht, Geld weer dor. Denn keem 1933 de lege Tiet, dat güng nich wieder. Eerst na den Krieg sünd de Plastiken upstellt un vun Gerhard Marks sünd noch fiev dorto kamen.

Vör de Kirch un rundüm weiht jümmers en scharpen Wind. Dor is de Düvel Schuld an. De hett den Wind dor fastbannt, de kann nich weg un mütt jümmers weihn.

In de Kirch sall enerwegens "der Stein der Weisen" liggen orrer steken. Af un an kaamt Lüüd un kiekt, wat he noch dor is. De Werkmeister hett em mal söcht un an de Pielers kloppt. Dor weer de Kirch meist tosamen fullen.

Denn is en rieke Wittfru storven, Rikeborg Stalbuksch hett se heten. De wull in de Katharinenkirch begraven warrn. Dor geev avers de Bischop in'n Dom sien Verlööv nich to. Dat geev Striet, de Sarg wörr na de een Kirch dragen un denn wedder na de anner. De Bischop hett de griesen Mönke in den Bann daan, se dörven Fru Riekeborg nich begraven. Dat hebbt se denn ok nich daan, se hebbt ehr ünner enen Bagen in de Kirch inmuurt, un so stünn dat Klooster en groot Arvdeel to.

De Kirch höört hüüt to de Lübecker Museen.
Letzt Johr sull se dicht blieven, afslaten. Dat Geld för de Uppassers fehl, so stünn dat in't Blatt. Gor nich lang, dor harrn sik so'n dörtig Lüüd funnen, de friewillig un för ümsünst dor sitten un kieken wullen. Dat sull nich mal Intritt kosten. Un dat hett sik uttahlt. An'n End weer veel Geld an Spennen in de Kass tosamen kamen.

Vun April an is St. Katharinen wedder up. Gahn Se man mal hen.