 |
|
In Memoriam vun Rudi Witzke |
|
Heinrich Christian Wilhelm Busch Wenn een in en Lexikoon nalesen deit, denn kann man dor finnen: "Wilhelm Busch weer een vun de bedüdensten Dichter Düütschlands. Vunwegen sien satirschen Billergeschichten in Versen gellt hei as de Urvadder vun de Comics." Dat hei ok en Maler weer, steiht narrens.
Wilhelm Busch weer de Öllst von söven Kinner. Tohuus in dat lütting Huus wöör dat meist bannig wat eng. Und so wöör Wilhelm mit negen Johr sienen Unkel Georg Kleine, de Paster in Ebergötzen weer, to't Uptrecken övergeven. Eerst drei Johr later sehg he sien Öllern maal wedder. Dor weer dat Heimweeh all de Tiet schon groot. Dortau keem en Belevnis, dat lang in den lütten Buttscher wöhlte. De Dörpschaulmeister vun Ebergötzen bröcht sik sülvst üm. Sien Graff leeg ünner Wilhelms Kamer. Nachts dörch sien Drööm spökte de Sülvstmörder. Faken wakte Wilhelm messnatt sweit up.
Busch sien Unkel geev em Privaatunnerricht. De Paster harr em dortau
en Passer utsöcht: Erich Bachmann. De beiden Jungs wöörn
Frünnen för't Leven.
In'n Harvst 1846 tröök de Familje vun Paster Kleine na Lüthorst an'n Solling üm, Wilhelm natüürlich ok. Dor konfermeerte em Paster Kleine in't Johr 1847. In't sülvig Johr, jüst 15 Johr old, füng he up Wunsch vun sienen Vadder in Hannover mit en Maschienbuu-Studium an. Dat smeet he 1851 aver hen. Sien Interess un Lengen weer bi de Malerie. He besöchte de Kunstakademien Düsseldörp, Antwerpen un toletzt München.
So sehg Busch sik as Fründ vun de holländsche Malerie geern sülven. Maler in de Traditschoon vun de ollen Hollänner, dat weer sien Droom! He maalt sik in holländsch Tracht. Dat schient so, as harr en Malersmann ut dat 17. Johrhunnert na'n Pinsel grepen. He ieferte disse Klassiker na. Veele Biller entstünden, levensvulle, levenspralle Biller in de för de Hollänner so tohören Bruun- un Ockertöön. Ok de Landschaften weern "holländsch". Un de Kritikaster weern mit ehr Urdeil gau bi de Hand un hard. Se fölen na en Utstellen över em her: "Epigonal" sään se minnachten. "Unbedüden Na-Ahmer!" Un so weer sien Loopbåhn as Maler perdu. För Wilhelm Busch güng en Welt ünner. He wull na Brasilien
utwannern un Immen tüchten. He wöör bannig krank un keem
man langsam wedder to Kräfften.
Anner Bildgeschichten entstünnen. Dorvun warden nu to sien Jubiläum veele vertellen un Buschs Filosofie in de Geschichten finnen. — Sien Levlang aver malte Wilhelm Busch ok vele Hunnert Biller un wieste se bloots poor Frünnen. Meist sünd dat skizzenhafte Biller up lütte Pappen. Dat is sien egenlich Levenswark. Dat is nich licht, Ornung in sien malerisch Daun to bringen. Up alle Fäll ist dor nich een Epigoon, een Naahmer togang. Hüüt, wo een in Rauh sien Biller anseihn kann un nich de
klauken Perfessers vun de Akademien vun't 19. Johrhunnert in'n Nacken
hett, hüüt seihn wi de Biller vun en hochbegabten Maler, de
ehrder en "Frööhmoderner" as en Epigoon weer. —
Erinnern wi maal: To eng is sien Öllern ehr Hüsung. He kümmt to sienen Unkel. De drömerisch Jung strööpt dörch de Feller un Hölter, platscht in de Beken un baadt villicht in en wat gröttern Diek. He waßt mit de Natuur tosamen, de sien lütten Dörper ümgifft. Maschinenbuu schall he studeeren, mit 15 Johr! Dat Lengen na de Natuur un de Malerie aver is grötter. He will Maler warden un studeert un studeert un föllt up de Nees. — Sünd nu sien Drööm storven? Hett he nu sien Wörteln verloren? Beide Biller, de Kaat un de Dörpstraat, wiesen woll wat anners. Deip in em sitt de Leev to sien Bööm un Strüker, Wischen un Feller, to sien Heimaat. To Pinsel un Farv.
Erich Bachmann, de Mitschöler bi sienen Unkel, wöör
un bleev dat Levlang sien Fründ. Wat warden den Jungs sik vertellt
hebben? Wat warden se spunnen un dröömt hebben? Wi weiten
dat nich. Dat aver weiten wi: In de groten Städer fünn de
weltberühmte Karikaturist Busch keen Frünnen. Un wenn wi de
Biller wat nauer ankieken, denn is dat aver keen dörpliches Zuckerbäcker-Idyll,
dat in em un sienen Fründ levt.
Natüürlich maalt Wilhelm sik ok in diss Ümgeven. He wünscht sik, dat sien Mudder bi em weer. Dat Rood vun ehr Bluus ward wichtig. Wi kennt em later an dit Rood vun sien Jack. Dat is, een mucht seggen, meist deip "philosophisch" orrer "pschücholoogsch" interessant. Un minner grootspöönsch utdrückt is dat denn woll Heimweeh un noch maal Heimweeh un en Lengen na Leev. Un Belevnisse ut de Kinnerjohrn, de he noch nich unner de Fööt kregen hett. Disse Wilhelm ward in de Biller jümmer lütter. Toletzt is
he blots noch en rode Plack. He huckt in en Höhl, afsparrt vun
de Minschen un de trublig Welt. Is he en egen Kruut mit'n egen, snååkschen
Kopp?... Dor kannst di nu veel bi bedenken.
En Swattkieker, en Pessimist is Wilhelm Busch, seggt de Kritikaster up em. Kümmt vun't Dörp un leest Schopenhauers Bäuker! Dat is meist sünnerboor. Disse Kritiker makt sik da to licht. Ne, de verstaht nich, wat wohrhaftes Leven is mang luder Leven, dat Leven will, wo de Doot to't Leven tohöört, so as dat up Feller, Wischen, Hölter, in Beken un Dieken winters un sommers bi Derten, Planten, Strüker, Bööm un Minschen is, wo de Storm huult, de Regen pietscht un de Frost allens Leven wörgt un woans een dat malen mutt, dit Leven, dat leven will, leven deit un wedder vergeiht. Ik glööv, elkeen hett mitkregen, dat Wilhelm Busch keen "thumpe thor", keen Dörpbengel ut neddersassche Dörper weer, he weer en klauken Mann mit vele Begavungen. He hett jümmer wedder Arthur Schopenhauer leest un leivt, wat he vun de Philosophie "Wille zum Leben" seggt hett. Dat hett sien Leven un Daun mit bestimmt. Blots en korte Satz schall andüden, wat Wilhelm so dörch den Kopp güng: "De Anblick vun de Natuur kann in uns Wollföhlen utlösen. Veel wuchtiger un lichter ward dat utlööst dörch dat Betrachten vun en Kunstwark." (Schopenhauer)
He wiest uns in sien Billergeschichten, wat vun dat Drieven an Akademien un in de Städer to hollen is. Un in de malten Biller ward noch veel, veel miehr vertellt, wat de Bekieker sülven finnen kann, bi Wilhelm Busch, den Maler. Dat allens sünd Biller, de Busch sien Lengen na sien Welt vun de Malerie, sien em nahmen Kinnertiet un de æverspönschen Lüüd up Akademien wiesen. De Pinselstrich spreekt för inner Upwöhlen, nich för pinniges Afmalen. He mutt de Biller, sien Leven un sien old Leiv malen, he will dat aver nich. Dat Strüven markst al in den Upbuu vun de Biller. Lütte Pappen as Maalgrund sünd em good naug. Een borstig Pinsel drückt dat ut, wat in em wöhlt. Un wat aver leven will! 1877 schreev he in en Breif an Johanna Keßler: "Mit dat Malen güng dat so. As mien Bekannten dorvun to weiten kregen, sään se mi: ‚Daun Se dat nich. Blieven Se bi dat, womit Se uns Vergnögen maken.' Lenbach (de Malerfründ) dää mi wat vun sien modernen Farven up mien Palett. — Ik bleev stuur bi mien Ocker un Bruun un mien Wies, stiebitzte mi poor jammervull korte Morgenstunnen, wo ik alleen sien kunn, un malte ungeneert mien Skizzen." Wilhelm Busch beobacht, woans sik Farv un Licht ännern un sien neddersassche Heimaat jümmer wedder anners utsüht. Dorin flecht he sien Belevnisse vun sien Leven. — Je öller he ward, je mehr Swung kümmt in de Biller. Dat kann een schöön seihn up sien Biller "Heimkehr vom Feld" un ok "Nebelige Herbstlandschaft".
Is dat nu en troostloos düster Welt? Se gaht in dat gries-düster Bild Richt lüchten Kimm unner en groten Bagen vun de Bööm un Wulken as in en Doom. Un in de "Nebelige Herbstlandschaft" höllt een Rootjack Gegengewicht mit poor junge Bööm un en Eck hellen Heven gegen en veel to dicke Böök, de de Welt ut dat Gliekgewicht bringen will.
En lüchten Punkt in en Geisterholt is de Maandupgang. De Nacht is wild bewegt. Hier is nix vun Swoormödigkeit to spören. Hier brekt en Minsch up in en rådelvull Leven, dat keen Idyll is. Düchtig ward hei dörchschüddelt. He versöcht, dit Leven Spraak un Form to geven. Sien Malen steiht woll för sien Tietgenossen sperrig un fröömd dor. Dat Funnement von sien Daun is dörch de olen Hollänner leggt, he sleit aver in Form un Faarv en Brüüch to de expressive Tokunft. In sien Riemels, de he ok schreev, seggt he uns, woans he as weltberühmte Karikaturist sik wohrhaft föhlte. Wo oft hett he belevt, dat em weh doon wöör. Een Riemel vun em sett ik hier an'n Sluß: "Wenn allens sittenbleev, Vör 100 Johren an'n 9. Januoor 1908 Rudi Witzke |
|
|
