De Sünn stiggt, dat warrt Fröhling...

...un woso? — Woso "woso"? Dat weet doch jedeen. Un för de annern hett dat Boy Lornsen doch so wunnerbaar verklaart in sin epischen Gedicht "Sien Schöpfung — un wat achterno keem". Dar vertellt he us, woans de Leve Gott sik dat mit de Sünn un de Planeten utdacht hett:
Denn mookt he Paus för'n Ogenblick,
bekeek sien Wark un dach bi sik:
Mi dücht, ik harr wull noch mehr Freid,
wenn de ganze Kroom sik dreiht.
Sacht stött he sien Lüchten an,
un denn füng dat Dreihn je an:
De Eer brummküselt üm sik rüm.
De Moon flutscht üm de Eer,
un beid tohoop suust rund de Sünn.
So geiht' in'n Heven her.
Dat harr Gottvadder fein utdacht.
Sien Eer kreeg nu ehr Dag un Nacht,
ok noog Licht vun alle Sieden
un bobenop noch Johrestieden.
(Boy Lornsen, "Sien Schöpfung")
De Leve Gott stött de Eer an, dat se küselt — so hebbt wi us dat vörtostelln, oder wat?

Na, denn is je allens klaar. — Avers stopp! Een Momang! "Un bobenop noch Johrestieden" — woneem kaamt de her?

Wenn dat so is, as Lornsen seggt, denn süht dat ok so ut as in dat Bild nerrn: De Eer dreiht aardig ehrn Krink üm de Sünn un steiht dorbi jümmers oprecht, as harr se'n Bessensteel versluckt. (Den Maand hebbt wi mal weglaten.)
De Eer küselt op ehr Bahn üm de Sünn un dorbi ok jümmers üm sik sülm. Is doch so, nich? Ja, avers noch'n beten anners...

Wenn is dat denn dann Summer? Un Winter?

De Saak is nu de, dat Lornsen us wat verswiggt. Dat deit he nich ut Böösaardigkeit — villicht hett he dar eenfach keen Riemels op funnen. Un dat, wat he us verswiggt, is düt: De Leve Gott weer to sin Tied 'n rechten Sleef — he maak den Kraam so'n beten scheep...

He hett de Eer, as se dar so all küsel, noch mal mit'n Finger anstöten, so an'n Nordpol; un dar kreeg de Eer so'n Winkel vun 23,5 Grad. Schöön scheep. Gott höög sik. Beten scheep, dat weer sin Stil to de Tied. (Süht een ja ok an'n Minschen. Tominnst an sin Charakter.)

Wat hett dat nu för Konsequenzen, dat de Eer nich oprecht üm de Sünn wannert, sonnern verkippt? Nu, de Konsequenzen, dat sünd jüst de Jahrestieden.

Kiekt wi us de twee Biller nerrn mal an. Wi sitt op de Nordhalvkugel, dennso laat wi ehr ok uns besünnere Opmarksamkeit tokamen.

In'n Summer is de Eer "links" vun de Sünn (dat kümmt natüürlich dorop an, vun woneem een kiekt, avers wi kiekt so as in dat grote Bild boven). Un vunwegen dat Verkippte is de Noordhalvkugel nu mehr op de Sünn to richt — se kriggt den mehrsten Sünnschien af. Dat is also se ehr Summer! För de Südhalvkugel is dat Winter.

Summer
Winter
De Summer gellt bloots för een Halvkugel to Tied. Hier sünd wi Nördlichen de Glücklichen.
Avers de Südhalvkugel ehr Tied kümmt ok. Bi us is dat denn Winter.

Nu wannert de Eer wieder rüm üm de Sünn, ehr Achse dorbi jümmers in de sülvige Scheeplaag. Dat föhrt denn darto, wenn se "rechts" vun de Sünn ankamen is, dat uns Nordhalvkugel ut den Sünnschien "rutdreiht" is un mehrste Tied in'n kole, lerrige Weltall kieken mutt, wieldeß sik de Süüdhalvkugel in'e Sünn aalt. Naja, jedeen mutt mal an'e Reeg kamen.

Un Fröhling? Un dat "Anstiegen" vun'e Sünn? Dat is man bloots de Tied, wenn de Nordhalvkugel sik in den Sünnschien "rindreiht" — sachen, peu a peu, wannert de Eer so, dat de Neigung sik denn op de Sünn richt un dat elkeen Dag de Noord mehr Sünnschien afkriggt.

Dat de Eer sik üm sik sülven dreiht, süht ja so ut, as dreih sik de Sünn üm de Eer. Kann een ok so opmalen. Dat doot wi hier ok:

Stellt wi us bi us (also nich in Ecuador, man in Noordeuropa) een platte Gegend vör, denn geiht de Sünn dar in'n Jahrsverloop so op un dal as in düt Bild. Dat gröne Flach is de Gegend, un de Sünn is jümmers denn to sehn, wenn se över'n grönen Rand kröppt — över'n Horizont. Op geiht se jümmers üm un bi Oost (dat is hier vörn), dal üm un bi West (in't Bild achtern). Avers 'nau in'n Oost op und 'nau in'n West dal geiht se man bloots an'n 21. Märzmaand un an'n 23. September — Fröhlings- un Harvstanfang.

Mit de ganzen Termine as Fröhlingsanfang, Wendekrinken vun'e Sünn un Sünnwend — dat könnt Ji Juuch nu allens denken, nich?

Marlou Lessing

P.S. 1
O nee, nu heff ik all uns plattdüütsche Maten beleidigt, de op de Südhalvkugel sitt. Dat Tüüchs hier steiht ja in't Internet, un dat gifft ja Plattdüütsche allerwegens. Plattdüütsch is ja vundaag de eenzige "Weltspraak för de Inwiehten", so as Latiensch in't Middelöller. Also, leve südliche Plattmaten, dat neegste Mal maak ik dat "utwogen" — een Bild ut de Noordperspektive, een vun Süüd. Denn kaamt wi all wunnerbaar dörchenanner.

P.S. 2
Nu heff ik noch een Rüffel kregen vun de Lü, de meent, Boy Lornsen harr dat so nich schrieven dröfft. Güng dat överhaupt, hier de Sünn, dar de Eer un de Maan, un dat ahn Dreihn? Nee, dat güng nich! Denn weern de ja all opnanner tosuust un tosamenstötten! Woso? Na wieldat se sik antreckt. Dorüm blifft se nu ja ok aardig tosamen, un all de annern Planeten ok. Nee, dat Dreihn weer schon nödig, dat dat so'n poor Flüchtkräfft geev. Dat hett de leve Gott denn woll doch nich bloots to'n Spaaß maakt.


na baven