Dat Kruut för'n Braakmaand: vun Anke Nissen Vettonica Betonica officinalis |
|
|
Anner Namen:
|
Heilziest, Echter Ziest, Abnehmkraut, Antoniustee, Batenie, Braune Betonie, Gemeine Betonie, Batunge, Botenge, Heilbatunge, Feuerkraut, Fleischblume, Flohblume, Fußspeerkraut, Katzenwedel, Pandonie, Pfaffenblume, Römerei, Rufkraut, Vermainkraut, Zahnkraut, Zehrkraut. Bekannt is ok de Sumpfziest, Stachys palustris un de Uprechte Ziest,
Stachys recta Aufrechte Ziest, ok Heide-Ziest orrer Berg-Ziest
(blöht vun 'n Juni bet Oktober) beid sünd fröher
af un to as Heilplant bruukt worrn. |
|
Sammelt warrt:
|
Herba betonica, Betonienkruut, dat hele Kruut | |
So warrt't anwennt:
|
Herba betonica wart
hüüt nich mehr bruukt, dat is ut de Apotheken verswunnen. Fröher: gegen Dörchfall, as Wundheilmittel, as Universalmittel (Allheilmittel) gegen fast jeedeen Krankheit. Up jeden Fall warrt dat Kruut jümmers denn nahmen, wenn man nich weet, wo de Kranke an lieden deit. |
|
|
||
Betonien-
und Müntzensaft Ik heff de Betonie lange Johr nich kennt. Eerst as ik wat mit Kloostergoorns to kriegen harr, is se mi begegent. Wi hebbt in unsen lütten Goorn vun 't Burgklooster in Lübeck ok disse Plant. Un ik heff bald markt, dat fast alle Klöster disse Plant harrn orrer hebbt. Ok in de Klooster-Goorn-Böker heff ik meist jümmers de Betonie funnen. In miene ollen Drogistenböker is dorgegen nix vun ehr to finnen.
"Betonien- un Minzensaft stärkt den Kopp un geeft den Maag
Kraft", so seggt olle Snacks ut dat Volk. Mehrst is dor wat Wohres
an, wat de utseggt |
||
Wenn man fröher dit Heilkruut sammeln wull, weer 't goot, wenn man dor den rechten Spröök to wüß. En Spröök ut de Spätantike:
Plattdüütsch in Riemels faat vun Ludgerd Lüske:
|
|
|
|
||
Walahfrid Strabo, de Mönch un Abt in 't Kloster Reichenau up de Bodensee-Insel Reichenau schreev in 't Johr 827 sienen "Hortulus" en Zyklus vun Goorngeschichten. Dor in seggt he, dat dit Kruut in'n August sammeln warrn mütt. De Minsch mütt bi 't Sammeln nüchtern sien un vör Sünnenupgang an 't Wark gahn. Dorto mütt he dissen Betonienspröök upseggen:
Plattdüütsch in Riemels faat vun Ludgerd Lüske:
|
||
Walahfrid Strabo Mag auch in Bergen und Wäldern, in Wiesen und
Talgründen ringsum So viel Lob hat sie schon aus aller Munde geerntet,
Wenn du es wohl unternimmst, sie zu pflücken
und grün zu verwenden, Allem wird die erstaunliche Kraft dieses Krautes entsprechen. Ununterbrochen pflegen deshalb sie täglich zu
trinken Außerdem, wenn dein Kopf von feindlicher Wunde
getroffen |
|
|
|
||
Walahfrid behannelt oft de Betonie un den Odermennig tohoop:
Hildegard vun Bingen schrifft de Betonien-Plant magisch Eigenschaften to:
Hildegard ehr Rezept gegen stark Verlangen na Leevde:
Ja, un denn sall dat mit dat groot Verlangen na de Leevde vörbi sien so meent de Hillig Hildegard. As ik baben al seggt heff: De Betonie warrt hüüt nich mehr as Heilplant bruukt. Se is ut de Apotheken verswunnen, jüst so as de Polei-Minze un de Andorn. |
||
31.5.2009 |