Dat Kruut för'n Maimaand:
Bookweten

vun Anke Nissen

Polygonum Fagopyrum — Familie Polygonaceae (Knöterichgewächse)
De Bookweten is also keen Getreide, sünnern en Kruut.

 

 

 

Anner Namen:

 

 

 

 

Anner Namen: Bookweten, Bookweet, (Flensburg/Schleswig), Bookwiet, Bockweten, Buckweten, Buckwheat (englisch), Buchweizen, Heidecker, Heidegraupe, Heidekorn, Heidenkorn, Taternkorn.

 

Sammelt warrt: Früchte

Warrt bruukt:

 

as Nahrungsmittel

So warrt't anwennt:

as Brie, Klöße, Pannkoken, Grütt...

 

 

Bookweten in BlöödAl heel fröh hebbt de Lüüd wüßt, dat Brie orrer Grütt ut Bookweten Kraft gifft un goot satt maakt. "Bookwetenklümp staht bi de Rippen", hett man dorüm in Schleswig-Holstein seggt.

"Bookweten is en aventüürsch (abenteuerliches) Korn", weer en Snack.
Dorbi is Bookweten gor keen Korn, gor keen Weten, gor keen Getreide, — Bookweten is en Knöterichgewächs.
Dat "Book" in sienen Namen sall dorher kamen, dat de dreekantig Früchte vun'n Bookweten utseht as lütte Bookekkern (Früchte vun de Rootböök).

Bookweten wasst up mager Land. Dorher kaamt villicht de Namen "Heidegraupe" un Bookweten-Feld in Blööd"Heidekorn". In vele Gegenden, — as to'n Bispill in de Geest — weer Bookweten en Hauptnahrungsmittel. Noch an'n Anfang vun't 20. Johrhunnert klaag ene junge Buursfru, de dorhen heiraadt harr, dat de Lüüd dor elkeen Morgen Bookweten-Pannkoken to Disch bringt.
Eerst de Kantüffel hett Bookweten as Grundnahrungsmittel aflööst.

Bookweten warrt bi uns nich mehr veel anbuut. Sullen Se aver in'n August en Feld sehen, up dat Planten mit bläulich-violett-witte Blöden wasst, denn kieken Se man mal nipp un nau hen, denn is dat villicht — en Bookwetenfeld.

De Namen "Heidenkorn" un "Taternkorn" köönt villicht dorher stammen, dat de Bookweten vun't "Fohren Volk" ut den Oosten mitbröcht worrn is.

As "aventüürsch" wörr Bookweten vör allen dorüm nöömt, wiel he dull vun't Weder afhangt.
Regent dat bald na de Saat, denn wachst de vertwiegten Bläder (se seht ut, as'n Pfeil) gau. Dordörch kriggt de Eer goot Schatten, un so warrt dat Unkruut daldükert.
De Buur seggt: "De Bookweten luurt, dat na'n Regen Warmnis kümmt".

Wenn't na de Saat dröög is, överwuchert dat Unkruut — dat Wildkruut — den Bookweten, de Buur seggt: "He treckt den Rock an, eh he de Büx an hett". Dat will seggen, de Oorn warrt slecht utfallen.

Un wiel de Oorn so wesselnd utfallt, dorüm is Bookweten en "Plump- un Schlumpkorn", en Glückssaat, en Glückssaak.

Buurnregeln

Dat geev vele Regeln för den Buurn:

  • "De Bookweten mutt up'n Urbanusdag seiht warrn" — dat is de 25. Mai — so sä man in Dithmarschen.
  • In Angeln hett dat heten: He mütt an'n Urbanusdag to Eerd wesen, he mütt also an' 25. Mai al inseiht worrn sien.
  • In Holstein weer man de Meen:
    Dree Daag vör un dree Daag na Urban
    is de best Tiet för't Bookweten seihn.
  • Wenn't heidlüücht (wetterleuchtet) in de Tiet, wenn de Bookweten blöht, denn doovt de Bookweten (he sett keen Früchte an).
  • "Wenn Bookweten meiht warrt, denn mütt he noch utsehn, as en schimmelt Peerd", dat bedüüdt, he mütt bet toletzt blöhen.

Reedwiesen

"Bookweten-Buur" bedüüdt: He is man en lütten Buur mit enen lütten Hoff.

"He löppt as'n Bookweten-Buur" bedüüdt: He möht sik af.

"Bookwetensaat un Wieverraat" bedüüdt: Bookwetensaat un de Raat vun Fruun sünd beid nich eenfach, beid gedeiht nich jümmers.

"Bookwetenblööt" is de Tiet, wenn de Bookweten blöht.

"Wenn de Bookweten kriggt enen roden Kopp,
loopt de Imkers mit'n Honnig-Pott
."

Dat bedüüdt: En blöhen Bookwetenfeld is ene gode Immenweid.

Bookweten-Kaff sünd de Hülsen vun de Bookwetenfrüchte. Bookweten-Spreu wörr fröher as Isolierschicht gegen Natt in'n Footbodden nahmen.
De Mannslüüd hebbt geern ehren Toback mit Rosenbläder un Bookweten-Kaff streckt.

Bookwetenkruut: Fröher wörr dat Veeh oft mit frisch Bookwetenkruut fodert. Bi Deerten mit helle Huut (Schaap, Zegen) kunn't — bi Sünnenschien — passeern, dat de Huut root wörr, un dat kunn ok Entzündungen geven.

"Bock, Bock stööt mi nich,
Havergrütt mag ik nich,
Bookweten krieg ik nich,
Bock, Bock stööt mi nich!
"

So hett mien Mutter mi as Kind argert, mi hänselt — wenn ik bockig weer.

Bookweten-Rezepte
as ik de ut Schleswig-Holstein kennen do

Bookwetengrütt

"Bookweten-Pannkoken un Bookwetengrütt
sünd bi de Arbeit de beste Stütt"

  • ¾ Pund Bookwetengrütt mit lütt beten Solt in 2 Liter Water suutje goor kaken,
  • hitt in depe Teller füllen.
  • In de Mitt en lütt Stück Botter geven,
  • Zimt un Zucker dor över streuen,
  • orrer Vollmilch dor över geten.
  • Wokeen keen sööt Grütt mag, kippt utlaten Speck dor över.

In de Gegend üm Lütjenborg seggt man Glossengrütt dorto.

Klützengrütt, ok Insteken-Grütt, is kolt Bookwetengrütt.
De warrt in dumendicke Schieven sneden, beten Zucker över streut un mit Melk övergaten.
In de Lübecker Bucht heet de Klotzengrütt.

Boddermelksgrütt, ok Suur-Grütt:
¾ Pund Bookwetengrütt in 2 Liter kaken Boddermelk geven.
Langsam week kaken.
En beten Solt togeven.
Mit Vollmilch eten.

Swatt-Grütt kaakt man statt in Melk in Schwiensbloot.
Dor kaamt denn noch Zibbeln rin, de in Smolt bruun braadt warrt.

Sull de Bookwetengrütt mal överkaken, mütt dor glieks Solt över streut warrn,
anners köönt Hexen in't Huus Schaden maken!

Bookwetenklümp
ok Bookwetenklüten, Bookweten-Klütjen

"Bookwetenklümp stieft den Rüüch"

  • 1 Pund Bookwetenmehl
  • lütt beten Solt
  • 50 g flüssig Fett (as Bispill: utlaten Speck)
  • allens mit Bottermelk to enen fasten Deeg tohooprögen.
  • Klümp utsteken un vörsichtig in Soltwater goor kaken.

Disse Klümp smeckt bannig goot, wenn een se upbraadt.

Bookweten-Pannkoken

  • 1 Pund Bookweten
  • Solt
  • Boddermelk
  • 4 Eier
  • allens to enen dünnen Deeg rögen.
  • Ut dissen Deeg lütte Pannkoken in rieklich Speck güllen-bruun braden.
  • Dor warrt Appelmuus to eten — orrer Bickbeern.

Avenkater
ok Abenkater (Ofenkater)

  • 4 Pund Birnen, frische orrer inkaakt,
  • Bookwetendeeg, as bi't Pannkooken-Rezept,
  • 1 Würfel Hefe dorto
  • Deeg warm stellen un gahn laten (ca 30 Minuten),
  • Uploop-Form orrer Kastenkokenform up den Böhn un an de Sieden mit dünn Speckschieven utleggen.
  • Afdrübbelte, gore Birnen dor up schichten.
  • Hefedeeg nochmal dörchslagen un rövergeven.
  • Nochmal 20 Minuten gahn laten.
  • Bi Middel-Hitten (bi mienen Herd so 160°) 60-70 Minuten backen.

Dorto smeckt de andickt Birnensaft orrer anner Saftsoßen.



na baven