Dat Kruut för'n Harvstmaand:
De Kümmel

vun Anke Nissen

Carum carvi — Familie Umbelliferae

 

 

 

Anner Namen:

Köömbloom, Köömkruut, Liefwehbloom, Drögen Kümmel.
Gemeiner Kümmel.
Brot-, Feld-, Fisch-, Matten-, Wiesenkümmel, Garbe (Lausitz), Garve, Käm, Kämel, Karbe, Karvai, Karweil (Braunschweig), Kemmich (schwäbisch,) Kimm (bayrisch, österreichisch), Köm, Kömi, Kömel, Kömen, Kömmach, Kööm (plattdeutsch), Korbe (Schlesien), Kümmach, Kumach.

Sammelt warrt:
Frucht (Fructus carvi)
Warrt bruukt:

helpt gegen Blähungen (dorüm deit de Huusfru geern Kümmel in'n Kohl), helpt gegen Kolik,
gegen Störungen vun Maag un Darm.
As Gewürz in Brot, in Quark un Kääs (Liefweh-Kääs, Liefpien-Kääs = Kümmelkäse) un anners mehr.
As Gewürz in Branntwien un Liköör.

Kümmelööl (Oleum Carvi) warrt ut de riepe Frucht destilleert. Dat Ööl is goot gegen Blähungen un för den Maag (2-3 Drüppen up en Stück Zucker) un warrt bruukt för Snaps un Liköör.

So warrt't anwennt:

 

Gegen Blähungen:

¼ - ½ Teelöpel Kümmel zerquetschen, mit ¼ l kaken Water övergeten, 10 Minuten todeckt trecken laten, schluckwies drinken.

As Magenmittel:

En Messerspitz mahlten Kümmel na'n Fröhstück.

Kööm"Kümmeltee, Kümmelbroot
is de Magenpien ehr Dood."

Kümmel blöht eerst in't twete Johr. Blöhen deit he in'n Mai un Juni. Siene Samen sünd in'n Juli, August riep.

Fröher hett 'n glöövt, Kümmel kunn helpen gegen Geistervolk.
Wenn en Kind nich goot slapen kunn, wörr Kümmel kaakt un in'n Pott ünner't Bett stellt, denn leet dat Geistervolk dat Kind tofreden.
De Buur hett Kümmel in'n Swienstall streut.
He hett ok enen Büdel mit Kümmel (tohoop mit acht anner Krüder) an de Stalldöör hängt.
De Doden kregen Kümmel (tohoop mit Solt) in'n Sarg.
All dit schull helpen gegen Geister.

Mien Vadder harr Kümmel an'n leevsten, wenn de as kloren Snaps vör em stünn.

Un vun mien Grootmudder warrt vertellt, dat se an ehren 80. Geburtsdag enen Kümmel mitdrunken hett. Ganz verbaast hett se faststellt, dat dit de Medizin weer, de ehr leef Mann Matheus sien Leven lang dääglich innehmen müß.
Dorbi warrt vun em, mienen Grootvadder, vertellt, dat he oft seggen dee:

"In Kööm versuupt mehr Minschen as in't Water!"

En Kööm-Broder is en Snapsbroder, en Süper.

En "Kümmelspalter" is en Minsch, de lüttkareert un giezig is.
De Kümmelfrucht is winzig lütt. Un wenn en Minsch disse Frucht nu ok noch dörchsnieden will, wieldat he sporen will, denn is he en "Kümmelspalter".
De Naam warrt ok bruukt för Lüüd, de Arbeit doot, de to nix to bruken is, de unsinnig, unnütz is.

"Kümmeltürke" is hüüt en mehr sowat as en Schimpwoort.
Fröher — so üm 1790 rüm — wörr in de Gegend vun Halle veel un goden Kümmel anbuut. Dorüm wörr de Gegend "Kümmeltürkei" nöömt, un de Lüüd "Kümmeltürken".

Hüüt is dat modeern, dat de jungen Lüüd sik Kissen vull Dinkel orrer Weten — ik heff ok en Raps-Kissen — in de Mikrowell hitt maken un denn up'n Nack orrer up'n Lief (jümmers dor, wo de Wehdaag sünd) leggen.
Mien Grootmudder hett Kümmel in'n lütten linnen Büdel füllt, warm maakt un mi up 'n Buuk leggt, wenn ik Buukweh harr.
Se sülm hett sik den' Kümmel-Büdel up'n Lief packt, wenn de Winnen sik fastsett harrn.

En junge Fru ut Algerien hett mi vertellt, wenn ehr Baby Buukpien harr, hett ehre Grootmudder enen Büdel vull Kümmel up den' lütten Buuk vun dat Kind packt.
Dat is jüst datsülvige, as ik dat vun mien Oma her kennen do.
Blots, de een Frau hett ehr Leven lang in enen annern Erddeel, in'n warmen Süden, in Algerien wahnt, un de anner Fru hett in'n kollen Norden, up de Insel Fehmarn leevt.
Wat is dat, wat beide Omas — de vele dusend Kilometer unt'neen — dat sülvige doon lett?

De algerische Fru — se heet Suad — hett mi ok vertellt, dat, so as bi uns de Lüüd mit Tüten vull Popcorn rümloopt un eet — de Lüüd bi ehr Tohuus mit Tüten vull Kicherarfen rümloopt un eet, un in elkeen Tüüt warrt en lütt beten Solt un en lütt beten Kümmel streut.



na baven