Dat Kruut för'n Märzmaand:
De Lien

vun Anke Nissen

Linum usitatissimum — Familie Linaceae (Leingewächse)

"Usitatissimum" bedüüdt "überaus nützlich", un düssen Naam hett de schöne Plant to Recht:

  • Se gifft uns ehre Fasern = Flass,
  • dat Ööl ut ehre Samen = Lienööl
  • un se is ene Heilplant = Liensamen.

 

 

 

 

Liensamen
Anner Naams:

Lien, Lockschlund, Flaas (Rendsburg) Flachs, Flars, Flasch (Angeln), Flass, Flachshere, Glix, Haar.

Sorten: Drescherflachs, Dreschlein, Glix, Klanglein, Klengel, Klenglein, Leinsaat, Schließlein, Stempenhaar.

Früchte: Flachsbollen
Sammelt warrt:
 Samen = Semen Lini, in'n September
Warrt bruukt:

As Faser-, Ööl- un Heilplant:

Samen: Mittel to'n Afföhren, gegen Katarrh vun Maag un Darm, FlassNieren, Blaas un Gall, ok gegen Katarrh vun Hals un Rachen.

För buten: gegen Entzündungen

Faser: För Flass

Ööl (Oleum Lini): As Ööl in de Köök to'n Kaken

As Brandliniment: 1 Deel Lienööl un 1 Deel Kalkwater düchtig schütteln (jümmers
frisch herstellen!), blots up de verbrennte Huut doon, nich up Brandblasen!

Lienööl warrt ok bruukt as Bindemittel in Öölfarven.
So warrt't anwennt:

De ganzen Samen anstöten, mit veel Water morgens un abends eetlöpelwies nehmen.

As Tee: 1 Eetlöpel ganze Samen mit 1 Taß kolt Water ansetten, upkaken un denn 10 Minuten trecken laten.

 

De Liensamen is vundaag an'n mehrsten bekannt vun dat, wat de Lienplant uns gifft. Jedereen kennt to'n BispillLiensamen dat Liensamenbroot - kann een enerwegens köpen. Mien Fründin Ingeborg, de hett över Johren avends Liensamen mit Water övergaten un stahn laten, morgens hett se denn den rutschigen, glitschen Brie utlepelt. Se meen, denn klappt dat beter mit ehr Verdauung.
Hüüt gifft dat de Samen vun'n Lien ok as Schrot, un de streut se sik eenfach över ehr Müsli.

Lienööl (Oleum Lini), dat kolt utpreßt worrn is, süht geel - güllengeel - ut. Dat rüükt nich slecht.
Wenn de Liensamen warm utpreßt warrt, bringt dat veel mehr Ööl. Dit Ööl süht avers bruun ut un rüükt nich goot. Flass

Lienkoken (Placentae Seminis Lini) = Leinkuchen is de Rest, de blifft, wenn de Samen bi dat Gewinnen vun Ööl kolt utpreßt warrt. Disse Placenta warrt bruukt as Foder för dat Veeh.

Flass is en Rohstoff för dat Herstellen vun Kleder, Tüüch. Fröher kennen wi hier noch keen Baumwull, dorüm weer dat en wichtigen Rohstoff.

De Buurn hebbt bi't Seien vun Lien veel Hokuspokus dreven. Dat schull helpen, dat de Flass goot un lang waßt:

  • De Buur müß up dat Feld spien. He müß up de Saat schimpen un bi't Seien flöken.
  • He müß sik fix mit sien Fru strieden. An'n besten weer dat, wenn en Fru seien dee.
  • De Samen müß up'n Kopp leggt warrn un över't Feld dragen warrn.

So hooch, as de Buursfru ehren Rock hooch böör, so hooch waß nastens de Flass.

In de Eer bröcht warrn dörv Lien blots an so'n Dag, wenn de Maand in dat Steernteken vun en horig Deert stünn (Widder, Steenbock, Stier un Lööv).
Up gor kenen Fall dörv de Maand in't Teken vun'n Kreeft stahn; denn geiht dat mit dat Wassen vun den' Lien trüch.
Bi de Oorn hett de Buur en poor Planten stahn laten för dat Holtwief (de Waldfru).

De Lien is en uurole Kulturplant. Leonhart Fuchs (1543) schrifft:

Lien
"hat einen zarten Stengel
mit schmalen langen spitzigen blettlin bekleydet.

Am gipfel desselben gewindt es schön lichtblaw blümen.
So die abfallen, werden darauß runde knöpfklin oder bollen,
darinn ist der glatt, braun, bryt [breit] Samen"
oder:
"Der Flachß wiirt in Teitschen landen schier allenthalben gezilet in äckern und gärten." (dat heet: De Flachs wasst - gedeiht - in Düütschland meist överall...)

De Indogermanen hebbt al Lien kennt.
In Mesopotanien hett man faststellt, dat al in't 5. Johrhunnert v.Ch. Lien anbuut worrn is.
In de Homer'schen Epen warrt vun de Lienplant snackt.
In Ägypten is Lien in Gräber ut dat 4.Johrhunnert v. Ch. funnen.

"Dornröschen" hett sik an en Flass-Spindel piekt un müß 100 Johr slapen.
Un in dat Märken "Rumpelstilzchen" bruuk de Müllersdochter Hülp, wiel se "Stroh to Gold" spinnen schull - un dit "Stroh" warrt ok woll Flaß west sien.

Mien Oma hett elkeen Johr en beten Lien in ehren Krüdergoorn seit, dat se wat harr gegen Buukpien, Verkühlung un so. Un se weer de Meen, Lien mütt seit warrn an enen Dag ahn Wind. Un dor harr se ehre leve Noot mit, denn up uns' Insel, up'n "Knuust", dor geiht meist jümmers en Wind.

Ik kann mi besinnen, wenn wi mal all an'n Disch seten - orrer wenn en Fest fiert wörr - un miteens weer allens still, keeneen snack mehr, denn kreeg Oma ehren Kopp hooch, en lütt Lachen güng över ehr Gesicht, un se sä in disse Stillnis rin:

"Oh, nu is goot Lien seien!"

Lisette
vun Käthe Redöhl

Lisette is olt.
Se wahn al vele Johr in't Ollenheim, as se an enen Dag mal in de Köök güng un den Koch fraag, wat he nich en Schöttel för den Stohlgang för se harr.
"En Schöttel för den Stohlgang?" de junge Koch keek heel verdattert up Lisette dal, un denn keek he raatlos in de Runn.
In dat Swiegen leet sik miteens de lütt Kökenhülp höörn:
"Segg mal Lisette, wullt du datsülve hebben, wat Fru Mester, de in de Stuuv neben di wahnt, jümmers kriggt?
"Ja, ja," sä Lisette, "dat müch ik geern hebben. Fru Mester meent, dat helpt mi ok."
Un nu wüß ok de Koch Bescheed, för Fru Mester, dor stellt he elkeen Dag en Schöttel mit Liensamen för't Darmreguleern up't Fröhstücksbrett.


na baven