Dat Kruut för'n Braakmaand:
Rosmarin
vun Anke Nissen
Rosmarinus officinalis Familie Labiatae (Lippenblütler)
|
|
|
Rosmarein, Rosmarei, Röslimarie, Rosmariggen, Roßmarin,
ros marinum
|
Sammelt warrt: |
Bläder = Folia Rosmarini,
Folia Anthos
|
Warrt bruukt:
|
- För binnen: goot för Hart
un Kreisloop,
lööst Krämpfe in Magen un Darm
- För buten: As Baad-Tosatz, reegt
den Kreisloop an, gegen unreine Huut
- Ok as Krüderkissen...
- ...un as Gewürz
- Rosmarinöl maakt frisch, reizt licht de Huut.
Warrt bruukt in de Parfümerie, in Massageöl, in Salven
|
So warrt't anwennt:
|
- För binnen: Goot enen Teelöpel
Rosmarin mit ¼ l kolt Water ansetten
hitt
maken, afseihen.
- To'n Baden: 50 g Rosmarin in ½
l hitt Water 30 Minuten trecken laten, to't Baad'water geven
- Krüderkissen: enen Deel Rosmarin
un enen Deel Kamille mischen,
in en Dook knütten un hitt upleggen
- As Wien: 20 g Rosmarin mit 1 l Wien
'n poor Daag uttrecken laten
|
|
|
Rosmarin kümmt
ut Südeuropa.
Bi uns warrt he an'n besten in'n Pott plant, dat man em in'n Winter
rinhalen kann. Ik heff trotzdem bether jümmers Pech hatt: Bi mi
geiht he in. Dorbi mag ik Rosmarin heel geern rüken: stark, würzig,
en beten, as Kampfer.
He is en Struuk, de jümmers gröön blifft.
Siene Blöden sitt as Quirle in de Achsen vun de Bläder.
He blöht witt mit beten blaag dormank vun März
bet Mai.
Leonhart Fuchs schrifft 1543 in sien "Kreutterbuch":
"Roßmarin würt von den Griechen Linanotis /
von Lateinischen Rosmarinus genent..."
In de "Leipziger Drogenkunde" heff ik leest, Rosmarin bedüüdt
"meerische Rose". Un ik heff ok leest, dat de Naam vun de
Mutter Maria herstammen sall.
Up alle Fälle sünd de Namen Rosmarin, Rosmarein, Rosmarei,
Röslimarie, Rosmariggen alltohoop wunnerschöön, so
meen ik.
|
|
Rheuma-
un Kreisloop-Besweer könnt dörch en Bad in Rosmarinöl
linnert warrn:
- 10 - 15 Drüppen Rosmarin mit 1 Beker Sahne mischen...
- ...un in dat warm (38°) Baadwater geven.
- 20 - 30 Minuten baden, man nich an'n Avend, denn kann een nich
slapen vunwegen de anregen Wirken vun Rosmarin.
Dat Rüken vun Rosmarin is för vele Lüüd goot
för den Kreisloop. Ik denk dor an Aromalampen un Krüderkissen.
Bi Erschöpfung na enen grippalen
Infekt kann ik enen Tee ut Rosmarinbläder
empfehlen:
- 1 Teelöpel Rosmarinbläder
- mit 1 Tass kaken Water övergeten.
- Todeckt 10 Minuten trecken laten.
- Afseihen.
- Elkeen Dag 3 - 4 Tassen Tee drinken.
- Nich up Duur anwenden!
Mien Oma hett mi vertellt, dat se fröher de Winneln to'n Drögen
över enen Rosmarinbusch hangt hett, denn rüükt de nastens
so goot.
Rosmarin in'n linnern Büdel hett se mang de Wullsaken leggt,
gegen Motten.
|
|
|
|
Fröher
hett disse Plant den Minschen bi de dree groten Saken in sien Leven
bistahn:
- bi de Geburt,
- bi de Hochtiet,
- bi den Dood.
To 1.
Man hett glöövt, wenn en Rosmarin-Telgen in de Weeg vun
en nie born Baby leggt warrt, denn ist dat en Schutz för dit
Kind:
Dit Kind kunn nich to'n Kröpel warrn. Dit Kind kunn ok nich blöd
orrer doof (doof bedüüdt "taub") warrn, un Hexen
kunnen nix gegen dit Kind utrichten.
To 2.
Bi en Hochtiet hebbt de Tru-Tügen fröher enen Rosmarintelgen
dragen. Nastens hebbt de Bruutlüüd dissen Telgen in de Eer
steken. Wenn he denn Wörteln kreeg un anwassen dee, denn wörr
dat ene gode Ehe.
De Bruutjungfern (Kranzjungfer) hebbt an'n laten Hochtietsavend den'
Brüdigam enen Rosmarinkranz upsett. Wenn de Bruutlüüd
denn to Bett güngen, denn harr de later in de Eh dat Seggen,
de den Kranz afnahmen harr.
To 3.
Rosmarin gell as Doden-Plant.
De Liekendreger hebbt geern enen Telgen Rosmarin in de Hand hollen
jüst so as Zitronen. Dat weer fröher en Help gegen
slechten Geruch.
De Truur-Lüüd hebbt oft enen Rosmarin-Buschen in't Knooplock
dragen. Wenn se Zitronen harrn, denn hebbt se enen Rosmarintelgen
in de rinpiekt un in de Hand hollen.
De Dodenkranz weer ok veel ut Rosmarin bunden.
Man hett glöövt, wenn de Rosmarin-Plant ingeiht, denn blifft
en ut de Familie dood. (Ik heff mi liekers fast vörnahmen, ik
kööp mi in dit Johr wedder en Rosmarin-Plant!)
|
|
Kinner-
un Danzleed:
Rosmarin, dat schöönst Kruut,
wasst in unsen Goorn
Stina is de holde Bruut
sall nich lang mehr wohrn.
Orrer:
Eia brumm-bramm bruse
woneem wahnt Vadder Kruse?
In de Rosmariggen-Straat,
wo all de lütten Deerns up Tüffeln gaht.
|
|
|
|
Märken
To'n Anhören hier klicken:
Lesen deit Anke Nissen in Fehmaraner Platt.
Folke Tegetthoff hett en Rosmarin-Märken schreven.
Dor geiht dat üm...
...dree Büsch, de an enen Weg in't Hillige Land staht:
en Rosenbusch, en Dornbusch un en Rosmarin.
De Roos ist stolt, as wi dat kennt, se prahlt mit ehr Schöönsien.
De Dornbusch hett sienen Spaaß, wenn he Lüüd, de
vörbi gaht, dat Tüüg tweirieten kann orrer
noch beter, ehre Huut.
De Rosmarin aver deit nix. He steiht un verströömt sienen
würzig Duft.
En Dag nu kemen Maria un Joseph up ehren Weg na Bethlehem vörbi.
Se lagern nich ünner de Roos mit ehre wunnerschöön
Blöden, ok nich ünner den Dornbusch, de würklich
den mehrsten un besten Schatten spend nee, se lagern neven
den lütten Rosmarinstruuk. Maria legg ehren Mantel över
den Rosmarien, dat se mehr Schatten harr, un as se wieder trocken,
dor plück se enen lütten Struuß vun disse goot rüken
Telgen.
As de Tiet denn keem, un Maria den lütten Jung up de Welt
bröch, dor hett se de Rosmarin-Telgen bi't Kind in de Krüff
leggt.
In disse Nacht kreeg de Rosmarin de an enen Weg in't Hillige
Land stünn siene Blöden: Witt mit en beten Blaag
mit en beten Himmel-Blaag dormank.
|
|
26.5.2005 |