Dat Kruut för'n Sneemaand:
De Wacholderbeere

vun Anke Nissen

Juniperus communis, Familie Cupressaceae (Zypressengewächse)

• maakt den Magen stark,
• drifft Harn un Sweet ut,
• reinigt dat Bloot.

• As Gewürz,
• in Gin, Genever, Steinhäger
• In Teemischungen

"Dat gifft Heilkrüder, vör de mütt de Minsch den' Hoot afnehmen.
Man vör enen Wacholder — un ok vör enen Holunder — ,
dor mutt de Minsch sik dorto ok noch deep dalbögen."

Dat hett en ganz eenfach Minsch in fröher Tieden mal seggt.

To de Tiet vun uns' Grootöllern weer noch in elkeen Buurngoorn en Wacholder to finnen. De weer so'n Oort Huusafteek för den' Buurnhoff. Hüüt deit he nich mehr so nödig, hüüt kureert wi allens mit Chemie.

Al in de Antike weern de Wacholderbeern as Heilmittel bekannt.
Hippokrates hett se bruukt to'n Behanneln vun Wunden un Fisteln. He weer ok de Meen, se kunnen de Fruun bi't Kinnerkriegen helpen.
Hildegard vun Bingen hett de Beern insett gegen Lungen-Besweer, gegen Fever to'n Utdrieven vun Harn.

Leonhart Fuchs schrifft 1543:

"Weckholder welche ettlich Kramatstauden heyssen
würt von den Griechen Arceuthos
von den Lateinischen aber Juniperus gennent.
Seine frücht nennet man Kramatbeer
darumb das die Kramatvögel diese beer gern essen."

De "Kramatvagel" vun den dor snackt warrt, dat is de Wacholder-Drossel. De Vagel is in fröher Tieden geern eten worrn.

Martin Luther lett in't Ole Testament den Propheten Elias ünner enen Wacholder utruhen. Man dor hett Luther sik woll irrt, dat weer woll 'n anner Busch.

Dat Holt vun'n Wacholder rüükt goot.
Bi't Verbrennen entwickelt de hele Plant enen Duft na Balsam.
Dorüm wöör't ok nöömt: "Dat gewöhnliche un gesunde Rökerkruut".
In't Middelöller gell dat Rökern mit Wacholderbeern as Schutz gegen de Pest.

De Beeren rüükt würzig, se smeckt harzig, würzig, bitter un sööt.

Wacholder höör mit in den "Weihbuschen". Ik heff dor al öfter vun vertellt. De Buschen harr jümmers 9 verscheden Planten un wörr an'n 15.August, dat is "Maria Himmelfahrt" in de Kirch bröcht un segent. De Weihbuschen bestünn ut de schönen, gelen Blöden vun Alant. Man hett för elkeen Mitglied ut sienen Huushalt een Alant-Blööd nahmen un ok för elkeen Stück Grootveeh. Üm disse Alant-Blöden wörr en Kranz bunnen ut acht anner Krüder, un dor weer jümmers en Telgen vun'n Wacholder bi.
Disse "Neunerleibuschen" wörr an Stall- un Hoffdören hängt (ok hüüt noch), man hett glöövt, dat wörr helpen gegen Dämonen un Geistervolk.

Wacholder kümmt vör in vele Leder, Sagen, Legenden, bi't Tövern un in'n Geistergloben.

Mien Grootmudder vertell geern dat
Märchen
"Vun den Machandelboom".
(na Philipp Otto Runge, ok Gebrüder Grimm)

Ik vertell dat so, as ik dat vun mien Oma kenn. Bi ehr süng de Vagel:

"Mien Mutter hett mi haut.
Mien Vadder hett mi kaut.
Mien Swester Ann-Maleen
sammel all mien Arm un Been,
knütt se in'n root Siedendook,
hangt se in'n hogen Machendelboom.
Kiwitt — kiwitt — kiwitt!
So'n lütten Vagel bün ik — bün ik — bün ik!"

Dat is nu al lang her — wohl so tweedusend Johr — dor leev mal en riek Mann. Sien Fru weer schöön un fromm, un de beiden harrn sik leev. Se wünschen sik Kinner, man dor kemen keen.

Vör ehr Huus stünn en Machandelboom. An enen Winterdag schell de Fru ünner dissen Boom enen Appel. Dorbi sneed se sik in'n Finger. Dat Bloot drübbel in den Snee.
"Ach" süüfzt de Fru, "harr ik doch en Kind, so root as Bloot, so witt as Snee!" Un as se noch dor stünn to drömen, dor wörr ehr ganz licht üm't Hart.

Een Maand güng hen — de Snee vergüng.
Twee Maand güngen hen — dor wörr dat gröön.
Dree Maand güngen hen — dor kemen de Blomen ut de Eerd.
Veer Maand güngen hen — dor süngen all Vagels in den Machandelboom.
Fiev Maand güngen hen — dor fullen de Blöden vun de Bööm.
Söß Maand güngen hen — dor knee de Fru ünner den Machandelboom, un ehr Hart klopp as dull vör luter Freud.
Söven Maand güngen hen — dor wörrn de Beern an'n Boom rund un dick.
Acht Maand güngen hen — dor eet de Fru Machandelbeern.
Negen Maand güngen hen — dor kreeg de Fru en Kind so witt as Snee, so root as Bloot.

Nich tofreden weer de Fru. Se meen, ehre lütte Deern weer nich so hübsch as de Jung. Un enen Dag, as de Jung sik över ene grote, swore Appelkist böög, dor hau se den Deckel dal, dat de Jung sien Kopp glatt affüll.
De Fru hett den Kopp wedder rupsett un mit en Dook fastbunden. De Jung seet dor nu mit enen Appel in de Hand. Sien Swester keem vörbi un sä:
"Broder, giff mi doch dienen Appel!" Un as he keen Antwort geev, dor stött se em an. Dor füll de Kopp dal. De Deern verjaag sik, leep na ehre Mutter un ween:
"Ach Mutter, ik heff Broder den Kopp afstött. "
"Ann-Maleen, wat hest du daan!", reep de Mutter, "aver swieg man still, dat dat keen Minsch markt. Nu is dat ja nich mehr to ännern, nu will ik em man in Suur kaken."
Un dat dee de Fru denn ok. Ann-Maleen aver stünn dorbi un ween un ween, ehre Tranen fullen in den Kaakpott, un so bruuk Mudder gor keen Solt.

As Vadder na Huus keem, fraag he na sienen Söhn.
"Ach, he is över Land gahn na sien Mutter ehr Öllern. He will dor wat blieven." Vadder weer dat nich Recht. De Jung harr em nich fraagt, nich Bescheed geven, nicht tschüß seggt. He eet dat Swartsuur, dat sien Fru em vörsett, de Knaken smeet he ünnern Disch.

Ann-Maleen haal ehr best sieden Dook, sammel all Broder siene Knaken dor rin un hang de in den Machandelboom. De Boom de rusch, de Twiegen güngen up un dal, en Nevel steeg up, un denn seet dor en Vagel in de Telgen, de wunnerschöön süng. Un wenn een de rechten Ohren harr, denn kunn een verstahn, wat de Vagel süng:

"Mien Mutter hett mi haut.
Mien Vadder hett mi kaut.
Mien Swester Ann-Maleen
sammel all mien Arm un Been,
knütt se in'n root Siedendook,
hangt se in'n hogen Machendelboom.
Kiwitt — kiwitt — kiwitt!
So'n lütten Vagel bün ik — bün ik — bün ik!"

De Vagel, de floog nu na enen Goldsmidt un süng so schöön sien Leed — dat wi ja nu al kennt — dat de Smeed em ene feine güllen Keed schenkt hett.

Dorna besöch de Vagel den Schooster. Dor kreeg he för sien fein Singen en poor lütte rode Schoh.

Un denn floog de Vagel na de Möhl. De Müllergesellen schenken em för sien innig Leed enen sworen, runden Möhlsteen.

Toletzt sett sik de Vagel wedder in den Machandelboom vör sien Vadder-Huus. As he nu anfüng mit sien Singen, dor holl sik de Mutter de Ohren dicht. De Vadder aver güng rut, hör to, un de Vagel smeet em de güllen Keed üm'n Hals.
Ann-Maleen kreeg de lütten roden Schoh.
De Fru aver, de kreeg den sworen Möhlsteen up'n Kopp, dat se ganz tomatsch weer.

Vadder un Ann-Maleen verfehren sik. De Machandelboom de rusch, de Twiegen güngen up un dal, en Nevel steeg up un denn — stünn Broder ünner de Telgen.

Se nehmen sik al dree bi de Hannen un freuen sik — un wenn se nich storven sünd, denn leevt se noch hüüt.