Bernstein

Vörstellt vun Anke Nissen

C40H64O4 (näherungswies, faken is ok noch Swefel inslaten)

Düsse Angaav seggt bloots ut, wa de Atoomsorten in den Bersteen annähernd mixt sünd: Op 40 Kahlenstoffatoome (C) kaamt 64 Waterstoffatoome (H) un 4 Suerstoffatoome (O). Man woans düsse Atoome ünnernanner verbunnen sünd, dat wesselt. Bernsteen is en Harz, en erstarrte Flüssigkeit, un dorüm is dat nich kristallin, sünnern amorph. Dat heet, de Atoome orr Moleküle sünd nich in en fastes Kristallgitter sorteert, sünnern drangelt so dörchenanner. As Vergliek kannst di den Ünnerscheed so klaarmaken: Amorph, dat sünd Wullfadems, de dörchenannerwuselt warrt, bet se en fasten Filz bildt. Kristallin, dat sünd Wullfadems, de spunnen, püük opwickelt un denn to en ordentliches Muster verstrickt warrt. Beed is Stoff; man bi dat Strickte is de Ordnung hooch, elk Fussel sitt an sin Steed, un wenn dat en Fehler hett, fallt dat op. Bi den "amorphen Filz" is de Ordnung minn, lütte Fehlers fallt dor gor nich op. Süh, un so staht ok kristalline un amorphe Substanzen to'nanner.

• Griechisch: Elektron, dat bedüüdt "glänzen Metall". — Wenn een Bernsteen mit Stoff rubbelt, laadt he sik op. Dat hett dorto föhrt, dat de Ladung densülvigen Naam as de Bernsteen kregen hett: Elektron. De elektrische Stroom, uns ganze Elektronik, de Techniken, mit de wi na'n Mars fleegt, hebbt ehrn Naam vun nix anners as vun düt uuroole versteenerte Harz!
• Latiensch: succinum, later de wissenschaftlich Naam = Succinit
• Düütsch: Bernstein. Dat warrt annahmen, de Naam kümmt vun dat Woort "brennen", un dat sall dor up henwiesen, dat Bernstein licht brennt.
• Engelsch: Amber
• Slawisch: Jantar (dat is en bannig oll Naam)

• Simetit: blaag orrer gröön fluoreszierend Bernstein ut den Fluss Simento bi Catania up Sizilien. He is so ähnlich tostann kamen, as wi dat vun de Ostsee kennt.
• Walchovit: ut dat Rebeet Valchow bi Boscovice in Mähren. Disse Bernstein is geologisch veel öller as uns hier.
• Ambroid: = Pressbernstein: Bernsteingrus (Affall vun Bernstein) warrt bi hogen Druck warm maakt

Tostannkamen

Ik mag Bernstein.
Up Fehmarn heff ik mal en Stück funnen, groot as en Höhnerei. Dat liggt wunnerbor warm un licht in mien Hand.

Wenn Bernsteen vun Harz is, mutt he ut Woolden stammen. Dat is ok so. De Oostsee-Bernsteen hett sik in't Tertiäär bildt, vör 50-70 Millioonen Johr. He is dat Harz vun de Bernsteenkiefer, de dormalen de ganze Oostsee bedecken dä — denn de Oostsee hett sik eerst veel later bildt, se is en geologisch junge See. Dormalen wuss dor överall de so nöömte Bernsteinwald. De güng bet na dor, 'neem vundaag de Noordsee anfangt. Dorüm finnt een ok an de Noordseeküst den "Oostsee-Bernsteen".

Wenn de Rinde vun en Kiefer anknackst woor, keem dat Harz vörtüüg un quell rut. Krabbel an de Steed so Krimmeltüüg rümmer, denn harr dat Pick hatt, wieldat dat fastback un denn vun Harz överspöölt woor. Dat sünd de roren un weertvullen "Inklusen" (latiensch för: Inslööt) in den Bernsteen — weertvull nich bloots vunwegen ehr Originalität, sünnern ok wieldat se uns vundaag wat över vertellt, wat dormalen för Aarten Krimmeltüüg ünnerwegens weern. Liekso is dat mit lütte Bläder orr Nadeln, de inslaten woorn. Man bloots in ca. een vun fiefhunnert Bernsteenfunde kannst Inklusen finnen. Dor speelt de Tofall en grote Rull — as ja al bi dat Tostannkamen vun de Inklusen.

Man woans woor ut dat Harz en "Steen"? Na, dat Harz, wenn dat dröög warrt, wat faster warrt, dat kennt wi ja sülven. Man för Bernsteen bruukst doch noch mehr — d.h. Meer. Vör ca. 40 Millioonen Johr sünd de Woolden nämli versunken, eenfach dorüm, wieldat sik dat Gelänn ünnern Waterspegel afsenken dä. De lichten Harzklumpen (se sünd ja lichter as anner Steen) kunnen vun de Strömung wegspöölt warrn, un besünners veel kemen so na de "Bernsteenküst" in Polen/Pommern. Dor sacken se denn dal, kemen ünner de Aflagerungen an'n Meeresborrn un bleven dor lang Tied ünner Druck un afslaten vun Luft liggen, un dor hett sik dör stückerwat cheemsche Prozesse langsam de Bernsteen bildt.

Bernsteen mit Inslüss

Geschichte

Bernsteen — de streng nahmen keen Steen is — is een vun de öllst "Steen", de as Smuck- un Heilsteen bruukt worrn sünd.
He tell to de begehrtsten Eddelsteen in de Antike un in de prähistorisch Tiet; un dat vor allen dorüm, wiel disse Steen vun de Minschen in de Urtiet al för Smuck bearbeidt warrn kunn. De Steen is ja nich sünnerlich hatt, kannst dorüm licht an warken.

Bi Funde ut de Spät-Iestiet sünd männichmal Perlen orrer Anhänger ut Bernstein.
Bernstein gell ok as Mittel to'n Betahlen, villicht al in de Steentiet, bestimmt aver in de Bronzetiet. In de Bronzetiet is mit Bernstein Handel dreven worrn wiet in anner Länner.
Bernstein is — as "Gold des Nordens" — de öllst bekannt "Eddelsteen" vun de Minschen.
Homer hett in siene Odyssee vun em sungen.

1996 hebbt Archäologen bi Ingolstadt an de Donau en Pott mit Smuck-Tüüchs ut de fröhe Bronzetied funnen. Dorbi weern ca. 2800 Bernsteenparlen, mehrst lütte Schieven orr zylindrische Stücken, mehr as 400 Fragmente, un 80 Parlen twüschen 1 un 4 cm Dörmeter. En enkelte Parl weer sogoor 5 cm dick. De Pott weer bi en modderigen Beek verbuddelt woorn. Nu denkt de Archäologen, dat kunn religiöse Grünnen hebbt harrn, dat de Lü dormalen sowat Schööns un Weertvulles verbuddeln dään. Villicht woor de Smuck en Gottheit to'n Opper bröcht.

Aristoteles (384-322 v. Chr.) weer al de Meen, dat Bernstein ut Planten entstahn is.
De ollen Griechen wüssen, dat Bernstein na Rieven an Tüüg lütte Fussel antrecken kann. Dit hett de griechisch Philosoph Thales von Milet in't 6. Johrhunnert v. Chr. entdeckt. As sik veel, veel later rut stell, dat sik dat dorbi um Elektrizität hannel, hett man disse Energie den griechisch Naam för Bernstein "Elektron" geven.

De Römer hebbt Bernstein geern as Smuck — un ok för anner schöne Saken — bruukt. För se harr de Bernstein enen hogen Wert. He weer selten, dat keem vor allen dor dörch, dat de Entfernung na de Fundorte wiet weern. Nero (37-68) as Bispill hett Expeditionen na de Oostseeküst schickt. Ut disse Tiet sünd Bernstein-Straten bekannt, de vun de Ostsee bet na Rom güngen.

Bernsteen woor ok "Agtstein" nöömt. In't Middelöller gell he as Heilmiddel, vunwegen sin geele Klöör dachen de Lü, he hülp gegen Gelbsucht, bavento gegen Gicht, Kopppien, Tehnwehdaag un Rieten in de Knaken.
Bilütten hett de Kark denn verbaden, dat de Lü sik Bernsteen as Amulette üm'n Hals bummeln dään. Liekers maken de Minschen dat jümmer wedder.

Bernsteen mit Inslüss

Noch hüüt hebbt de Minschen Bernstein geern, dat hett al de Tieden överduurt. Bekannt un berühmt is as Bispill dat "Bernsteinzimmer", dat de König v. Preußen Friedrich Wilhelm I. in't Johr 1716 den russischen Zar Peter den Groten schenkt hett. In'n Krieg is dat leider verschütt gahn, man vun 1980 bet 2003 hebbt Restauratoorn dat nieg un prachtvull wedder in St.Petersburg tosamensett.

Wirken un Legenden

De Bernsteen gellt as een vun de schöönsten Steen vun de Apokalypse, na de he sik op'n tweten Platz op'n Regenbagen sett hett. As Regen un Sünnschien wedder uteneen kemen, as de Welt wedder to Roh keem, füll de Bernsteen dal un schemer op de Eer as pures Guld. Siet de Tied warrt de Bernsteen as "Steen vun de Erleuchtung" ansehn, de de warmen Knööv vun de Sünn in sik hett. He schall den Minschen, de em bi sik hett, Licht, Tovertruun un Optmismus geven un vör falsche Frünnen wahren.

Hildegard von Bingen, de Uurhebersche vun de Ganzheitsmedezin, hett den Bernsteen "Ligurius" nöömt. Se seggt: Bernsteen helpt bi Maagwehdaag, Magengeschwür, is good för Leber, Nieren un för't Verdaun, un wenn de Lütten ehr Tehn kriegt, helpt de Bernsteen ehr över de Wehdaag. För de Seel is he good gegen Ängsten, he verstärkt Freid un Begeisterung, Tovertruun un Glööv. 'keen em bi sik hett, kiekt entspannter un komodiger in de Tokumst.

Een seggt bavento över Bernsteen:
He kann krankmaken, negativ Swingungen upnehmen. Dorvun kann he sien Lüchen verleren, kann matt warm. Ik weet ut egen Beleven, dat Bernstein bi't Drägen stuff warrn kann. Man, dat passeert nie, wenn ik mi wohl föhl. De Bernstein kann Ruh geven un Kraft un Spood bringen.