 |
|
De Sünnschienkieker in'n Saatmaand stellt vör: De Havik |
||
|
Havik-Keerl (Terzel):
Havik-Fro: Grött: Terzel-Flünken: Havik-Flünken:  Balz:
Bruut: Duer: Horsttiet: |
580 - 770 g 1100 - 1250g 48 - 61 cm 93 -101 cm wiet 110 - 118 cm wiet Februoor März, April, mennigmaal ok Mai, 2 - 4 Eier 40 Daag nochmaal 40 Daag |
 |
| All de 80 Daag hett de Havik-Fro ehrn
Fedderwessel un de Terzel mutt dat Foder alleen ranhalen. He is denn
oft an Enn woll spaddellahm.
|
||
|
Havik sleit Hohn? Stimmt so nich! |
Huii, dor suust he över mien Kopp
weg. Wat dat brusen deit! Dor in de Dannen hett he seten. Heff em gor
nich to sehn kregen, den Vagel! Nu is he al wiet vöruut. Mann,
wat he elegant mit sien Steertfeddern jongleert, un wat hett he för
Knööf in sien breete Flünken! De oll Buuer in de Oltmark, wo wi in Krieg wahnt hefft, de hett jümmer smalle Ogen kregen, wenn he 'n Havik sehn hett. "De slimme Rüver will nix as mien Heuhner hebben", schree he denn. Un ik heff dat gläuvt. Weer ja man bloots 'ne lüttje Deern. Hüüt höört de Griepvagels un Uhlen mien ganz besünnere Leef. Ik kann mi dor nich an sattsehn un wenn ik irgendwo 'n Adlerhoff finnen do, denn bün ik dor. Wenn ik so'n Bussard oder ok'n Milan sien Krings hoch an Heven flegen seh, denn bün ik ganz futsch. |
|
  |
|
|
| Ja, Heuhner mag he ok, de Havik, dat
weet ik. Aver dat is denn ehr doch de Fro, wenn se Jungvagels hett.
De Terzel mit sien 600 - 800 Gramm Gewicht is dorto veel to lütt
un swack un jagt bloots Singvagels, ok lütte Jungdierten, aver
meist Müüs, Mullworpen un so'n Kropptüüg. Bi all
de Griepvagels is dat so, dat de Keerl 'n godes Drittel lütter
is, dorüm nöömt man em ok Terzel (vun latiensch tertium
= en Drittel). De Havik-Mann heet Havik-Terzel, de Fro eenfach Havik. |
||
 |
||
 |
Se is dat ok, de sik Kaninken
un lütte Hasen oppickt, aver an leevsten haalt se sik natüürlich
ok lüttere Dierten, so welke as Katteker, Duven, Kreihn un Hestern.
De nöhmen nu all överhand, un se plünnern ja ok
vele Nesten mit Eier un Jungvagels, nich? Schimpt wi nich hüüt all över de velen Kreihn un Hestern? Wo is de Havik denn? Hefft wi dor maal an dacht, wat wi mit Bussard, Havik und al de Griepers makt hefft? Afschaten! Ja, afschaten hefft se den "slimmen" Vagel. Nu hebben de Kreihn bi uns keen Fiend un de Hesters un de Kattekers ok nich. Wat schall dat warrn? |
|
 |
||
| De Havik is von Natuur 'n
Jager för korte Strecken. He sitt in Deckung un luert, wat dor
een Diert kümmt. De sien Krings in de Luft trecken deit, dat is de Bussard un de dor baben över't Feld rütteln deit, dat is de Boomfalk. De Havik, den sühst nich; de luert op'n Pahl, op'n Boom oder in'ne Dann'n. Un sien geele Ogen plieren scharp, wat kamen deit. Ja, dor is woll 'ne Kreih op'n Acker un fritt 'ne Muus. Nu suust he los, packt gau to mit siene scharpen Krallen un sien Krummsnavel. Fix as'n Blix is he över de Kreih, sleit hart to un dat Diert warrt't gor nich gewohr, denn is dat al doot. |
 |
|
 |
Düsse scheune Fedder-Teeknen ut dat Book "Greifvögel und Eulen Mitteleuropas" von Dr. Heinz Brüll wiest, woans de Havik jagen deit: 1. He sitt goot versteken op'n Boom. He is keen Quääler un Speler, as de Katten, nee, ganz un gor nich! He is de fixe un snelle Dood in persona. Al bi'n Topacken mit de nadelspitzen Krallen is dat Opper doot. De Riet-Sniedsnavel ritt den Kadaver denn twei. De Foot, de mit'n Griff de Beute doodmaken kann, is glatter un hett scharpere Kralln as en Foot, de bloots to'n Fasthollen is. |
|
|
Exkurs: De Fööt vun Griepvagels Grifftöterfuß un Reißhakenschneideschnabel
höört tosamen. Griffhaltefuß un Reißhakenbeißschnabel
höört tosamen. Ok düsse Grafik is ut dat Book "Greifvögel und Eulen Mitteleuropas" von Dr. Heinz Brüll. |
||
|
|
||
 |
De Havik speelt ok geern Gesundheits-Schandarm för unsen Wald. Nix gifft dat, wat siene scharpen Ogen nich sehn, wat krank un swack oder doot is. He haalt sik dat. He verhinnert dormit Süken bi de Dierten. Een nüttlichen Vagel is he. Kann de oole Buur Witt seggen, wat he will, dat is keen Rüvervagel, dat is'n Griepvagel, de grippt Fleesch, nich anners as uns Singvagels un nich anners as Buer Witt sien Hund, sien leve Muschekatt un he sülben. |
|
|
|
 |
|
| De Havik-Terzel leevt meist mit sien Fro tosamen. Al in Februoor föhrt de beiden ehrn Hochtietsfloog op. Dat is wunnerscheun antosehn, se spelen richtig bi'n Flegen mit'nanner un maken ehr Kunststücken. Wenn se noog dorvon hebben, denn makt se sik ehrn Horst wedder fein mit greune Twiegen oder buut sik wat Nieges, un denn geiht dat stantepede an't Eierleggen. Nu mutt de Vadder ran un noog Foder bringen. Dree bit fief maal an'n Dag mutt he dat Nest anflegen, eerst bloots de Olle, denn ok de Jungen fodern, denn de Havik-Mudder is bi'n Bröden graad bi'n Fedderwessel, de kann gor nich recht flegen. Hett ja ok sowieso keen Tiet — dor is dat praktisch, glieks den Fedderwessel to maken. In de Natuur geiht't praktisch to. — Se kümmt em aver jümmer tomööt un haalt sik den Fang bi em af. |
 |
|
 |
Woll 5-6 Weken mutt de Mudder op de 2 bit 4 Eier
sitten, bit de lütten Vagels utkrupen. Vadder helpt ehr bloots
maal korte Tiet, wenn dat neudig is. Dat is denn aver nich so wichtig, wo veel Junge dat sünd, wichtig is, wo veel dat to freten gifft. Is nich noog dor, denn warrn de Lütten woll nich all groot un möten verhungern. Mudder is aver ganz narrsch op ehr Jungvagels. Se hudert un fodert se un tereleert jüm wat vör, un de Lütten antern ehr mit seute Töön. |
|
| Mitünner, in wirklich grote Noot,
warrn de Jungen aver ok an ehr grötteren Bröder un Süstern
verfodert oder de Lüttvagels hacken sik gegensietig doot. Heurt
sik slimm an, nich? Kriggt een richtig dat Bevern, wenn een dor an denken deit. Aver dat is de Natuur. Bloots de Starke överleevt. |
 |
|
|
|
|
|
| Sünd de Tieden goot,
denn warrn de Jungen gau grötter un sünd na 5 Weken flügge.
Denn deit ok Mudder utflegen, un Vadder fangt mit den Fedderwessel an.
Mudder mutt denn för de Kinner sorgen, bit de alleen Beute griepen
köönt. De Lütten flegen aver noch 'ne lang Tiet mit ehr Öllern rüm, un de "atzen", — so seggt de Jager — ehr Kinner noch poor Weken. Wenn dat Winter warrt, sünd de Jungvagels so richtig Vagabunden, de treckt nu woll 'n poor Maanden in'ne Gegend rüm, flegen hen, wo dat beten warm is, un denn in Fröhjohr kamen se wedder, söken sik Mann orr Fro un buun sik sülvst 'n Horst. Dat Reveer mutt aver so bi 3000 bit 5000 Hektar groot sien, sünst riekt dat nich ut. Aver wenn se dat funnen hebben, denn blieven se Sommer un Winter, Johr üm Johr, so lang as dat dor Foder gifft. |
||
| De öllste Havik, wat
bekannt worrn is, weer 28 Johr olt. Ganz scheun olt för so'n Griepvagel,
nich? Wenn een denn weet, dat 70 Perzent von de Jungen al in't eerste Johr starven, dennso kann een sik frein, wenn he noch'n Havik to sehn kriggt. In Düütschland leven hüüt noch so 150 000 Poor Haviks. |
||
|
Un wenn ik em seh, denn frei ik mi un segg: Wat'n grootoordigen Havik!
Is de scheun! Ehrn Sünnschienkieker. |
||
