Breef an de Sellschap vun morgen

vun Claus Günther

Leve Minsch in de Sellschap vun morgen,

wokeen du ok büst — Mann orr Fru, groot orr lütt, witt orr "Person of Color": Dank di, dat du anfungen hest, düssen Text to lesen! Büst du 15, 30 orr 50 Johr? Op jeden Fall büst du jünger as ik, denn ik gah nu al op de 90 los. Avers wenn ik "Du" seggen do, denn do ich dat mit Respekt un nich mi antosmusen. Denn wokeen du ok büst, jümmers büst du eenzigaardig. Nüms is nau as du.

Se hebbt mi fraagt, wat ik Raadslääg hebben do orr sogor en Visioon för de Sellschap vun morgen, also ok för di. Dat fallt mi swoor. Avers ik will di uteneen setten, wat dat Leven mi lehrt hett.

As ik 15 weer, 1946, weer de Krieg noch nich lang vörbi. Dor heff ik dacht: Och, de Olen mit ehr Künn vun ehrgüstern! — Hebbt de Olen, hebbt mien Öllern sachts den Krieg verhinnert? Nee. Se weern, as Millioonen anner Düütsche ok, för Hitler west, hebbt sien Parolen anhangen — jüst as ik. Denn ik weer plichtgemäß in de Hitlerjöögd. Mehr noch: As'n Pööks vun teihn Johr heff ik uns Naver schamfeert, de sienen gelen Steern an'n Mantel, 'neem dat Woort "Jude" op stunn, mit sien Aktendasch versteken dä, ut Bangnis, apentlich as Juud kennt to warrn. — Later hett he de Anwiesen kregen, dat he un sien hele Familie sik in Hamborg op de Moorweid intofinnen hett, dat is dicht bi'n Dammtoorbohnhoff. Utnohmswies dröfft se vun Horborg ut mit de Iesenbohn fohren, he un sien Fru, sien Swiegermoder, sien Söhn un sien Dochter. (Dat weer Juden sünst verbaden.) As se dor anlangt sünd, weer dat meist noch Nacht. Jümehr Wiederfohrt mit de düütsche Reichsbohn güng denn bit na Minsk in Wittrussland. Man dor sünd se ümbröcht worrn. Alltohoop!

Un de ole Fru ut de Naverschap, de ehr Dochter mongoloid weer, as een dormalen sä, also geistig behinnert: As de Moder in't Heim keem, wat woor dor ut Hanne, ehr Dochter? Se weer dunntomalen 46 Johr olt. Op de Straat heff ik't höört: "Na, 'n Sprütt warrt se ehr geven hebben — weer doch dat Best för ehr!" Euthanasie nööm een dat. Avers dat weer Moord.
Eerst 2017 heff ik in dat Hamborger Gedenkbook Euthanasie 1939-1945 naleest, dat dat anners aflopen is. Hanne is na de Alsterdörper Anstalten versleppt worrn un vun dor na Wien, in de "Heilpädagogische Klinik der Stadt Wien Am Spiegelgrund". Dor hett dat Minschenversööken geven, medizinschen Quälkram un Moorden. Hanne is an'n 25.8.1945 dootbleven, dat weer 'n beten mehr as 'n Veerdeljohr na dat Enn vun'n Krieg, un se weer 48.

Un de Roma und Sinti, dat so nöömte Zigeuner-Lager bi uns in de Neegd, 'neem Minsch un Deert tohoopleven dään, mennig Familien, Jung un Oolt, Hunnen, Ponys, Zegen — oplööst, över Nacht! Bloots de lerrigen Wahnwagens stunnen noch dor. Un wat sä en Fru in'n Bäckerladen? "Ik hööp, dor hett sik een üm de Deerten annahmen! De köönt amenn ja nix dorför."

Dat weern "ganz normale Minschen", de so dacht, so mitmaakt orr tominnst so stillswegen hebbt. De kollektive Bangnis bruuk kollektiv Stillswiegen vördag. Mien Lehr dorvun: Ik gah as Tiedtüüg, tohoop mit anner, in Scholen, dorvun to berichten un op de Fragen vun Schölersche un Schölers to antern. Siet över twintig Johr do ik dat.

Minsch, ik wünsch di in en humane Sellschap vun morgen: Nümsnich warrt diskrimineert, nich vunwegen sien orr ehr Huutfarv, Ethnie, Gloov orr Staatsangehörigkeit, un eerst recht nich vunwegen en Behinnern an Lief orr Verstand! Dat geiht avers bloots, wenn de Wachsamkeit nich nalaten deit, wenn de Vernimm för Diktatuur un Ünnerdrücken scharp un lebennig un de Vergahnheit präsent blifft. Toleranz muttst öven, Achtsamkeit mutt lehrt un inöövt warrn.

Ranwussen bün ik in jümmers grötter warrn Bangnis. Na de "Führerverehrung" (ik mag dat nich op Platt schrieven) keem dat Opwaken, keem de Krieg, kemen de Bomben — un na't Kriegsenn de Tied vun Freren, Hungern un Mangel. Ik heff Kahlen klaut, as de mehrsten vun mien Öllersmaten. School leep man bloots so blangenbi; Överleven weer de Hauptsaak, Sattwarrn un en halvwegs warme Stuuv in'n ieskolen Winter hebben.

De Quittung keem prompt: In de 9. Klass vun't Gymnasium bleev ik backen. Wi weern utbombt, husen as de Sardinen tohoopquetscht bi mien Grootmoder. Mien Vadder, süük ut de Fungenschap trüchkamen, weer arbeitslos; mien Moder versöch uns jichenswie satt to kriegen. Ji Kinner vun de Corona-Generatschoon 2020 hebbt dat künnig warrn müsst: Wenn't üm't Överleven geiht, steiht de Bildung trüch. Man weh deit dat doch.

Ik heff keen Perspektiev sehn, opletzt de "Mittlere Reife" schafft un bün na de teihnte Klass rut ut de School. Togeven: Wi harrn ole Lehrers (meist all de jungen weern in'n Krieg doodbleven), Lehrers, de mit Methoden vun ehrgüstern ünnerrichten deen, de mi langwielen deen — un mi ok mal en Backs geven dään. Nüms vun jüm hett mi seggt, wo wichtig Latiensch is, uns Spraak un all de Frömdwöör to verstahn; nüms hett mi de Verwandtschap vun't Düütsche un Ingelsche lehrt. Man för mi geev dat keen Sprook, de mi mehr toweddern weer as "Non scholae, sed vitae discimus" — nich för de School, sünnern för't Leven lehrt wi. Dat ik düsse Wiesheit bikant smeten heff, dat weer mien gröttste Irrdom as Schöler.

Minsch, ik wünsch di in en Sellschap vun morgen, de op Künn sett: Jeedeen Kind, jeedeen Schölersch un Schöler warrt na ehr un sien egen Anlagen un Vermaak feddert, vun lütt op an. Mit Leevde un Vernimm! Spraak, uns Spraken in Woort un Schrift sünd de Basis för allens Lehren un Verstahn, dat dor kamen kann, un dat is heel un deel wichtig, mehr as een Spraak to lehren, dat een richtig wies warrt, wat Spraken köönt un doot. Un in'n Beroop bruukst ehr ok. Denn "Non scholae, sed vitae discimus"!

Wat wull ik warrn? Journalist bi en groot Bladd! Also güng ik na't "Hamborger Avendbladd" un dröög mien Anliggen vör. "Hebbt Se Abituur?" "Nee." "Deit mi leed, dat is de eerste Vörutsetten." Un batz weer ik wedder buten. — Laat mi nich missverstahn warrn: Natüürlich kannst ok ahn Abitur dien Weg maken, man ik heff lehren müsst, dat ik för mien Bummeligkeit in de School de Quittung kriegen dä. Ik woor Schriftsetter in en Druckerie — en Beroop, de vundag dör de Digitaliseern utstorven is. Ik müss en griesen Kittel dragen un woor mit Du ansnackt (in't Gymnasium harrn de Lehrers al "Sie" to uns seggt). Ik kunn denn avers in de Firma wesseln, heff Druckereikoopmann lehrt, later heff ik in Verlage arbeidt.

Bi een vun de gröttsten düütschen Verlage för Tiedschriften un Magazine hett mien Schicksal mi faatkregen. Ik schull Opdrääg an en Fründ vun de Verleger geven, wull dat avers nich, wieldat de nich good arbeiten dä; dor hebbt s' mi vör de Döör sett mit de Beschülligen, ik weer bestechlich west! Afsluut nich wohr, man ik kunn nix maken. Ik harr ganz grote Maleschen, en niege Anstelln to finnen — un harr doch Fru un Kind! Opletzt heff ik för de Hälft vun't Geld annerwegens anfungen un mi wedder hoocharbeidt.

Minsch, ik wünsch di in en Sellschap vun morgen: Jeedeen Minsch hett sien orr ehr Utkamen, nüms blifft in'n Regen stahn, jeedeen besünner Fall warrt opfungen — un wokeen wat mallöört, de kriggt en twete Schangs. Nüms warrt mit Hungerlöhn hollen, nüms mutt bi'n Staat orr annerwegens bedeln gahn. Dat Nödige to hebben is jeedeen Minsch sien Recht. De minschlich Wöörd is unantastbar!

Nu ik — nadat ik as bestechlich schamfeert worrn weer — bloots noch halv so veel verdenen dä, weer mien Sülvstgefühl heel un deel erschüttert. Ok in mien egen Ogen weer ik bloots noch halv so veel weert! Un de ole Firma, 'neem ik meist negen Johr arbeidt harr, weer mien tweet Tohuus west; de alljöhrlich Gehaltserhöhung weer dor Sülvstverstand west. Miteens müss ik kämpfen, mi dörchbieten, "den Markt afgrasen" op de Söök na en beter Utkamen. As ik endlich wat tostann bröcht harr, weer ik 42.

Minsch, ik wünsch di in en globale Arbeitswelt vun morgen: Utbillen. Wiederbillen. Op Künn un Künnigkeit schall dat ankamen. Op Praxis. De gröönsnaveligen Theoretikers un "Ünnernehmensberaders", de mit 25 allens ümkrempeln wüllt un Minschen mit 30 för al öllersdement hollt, de schasst nich mehr vertruun. Minschen in jeedeen Öller sünd hoochmotiveert, köönt ehr Weten wiedergeven un tolehren, so oolt se ok sünd. De dröffst nich daalstuken. Dat warrt mehr Öllere as Jüngere geven in de Tokumst, tominnst in Europa. Good so! De Sellschap vun morgen schull in all Berieken de Künn vun all sammeln un för all praatstelln, togliek flexibel över de Grenzen wegdenken, vun een Fack in't annere, vun een Firma in de annere — vun een Generatschoon in de annere.

Ik weer al över 50, as ik en ganz nieg Entdecken an mi sülven möök. De Firma, bi de ik bet in't Rentenöller bleven bün, hett en Rhetorik-Seminar anbaden — bloots dree Daag, man ik heff dat versöcht. De Lehrer, en heel künnige un beropen Mann, leet jeden Dag ünner de Deelnehmers afstimmen, wokeen de Beste an den Dag west weer. An'n eersten Dag heff ik düsse Afstimmen wunnen, un an'n Sluss vun't Seminaar ok — ik weer "Gesamt-Sieger". Dat weer en Apenbaarn för mi: Ik kunn snacken! Frie snacken!

Minsch, ik wünsch di in en kommunikative Sellschap vun morgen: Lehr, frie to snacken! Du kannst allens in'n Computer tippen, un op't Handy tippst du gauer as sünstwat; avers Bookstaven ersett nich jümmers de frie mündlich Reed. Al Luther weer't wichtig, "dat Volk op't Muul to kieken". In de Sellschap vun morgen legg ik di sünnerlich an't Hart: Kiek di an, woans dien Politikers snackt un ehr Produkt, ehr Politik "verkööpt"! Se hebbt dat ok lehren müsst — in de Praxis un för de Praxis, denn nümsnich warrt as Snacktalent boren. Sprick dien Texten luud tohuus, lees ehr annerlüüd vör orr kiek di sülvst in'n Spegel to! Un dat Wichtigst: Heff keen Bang nich vör de Talenten, de in di stekt!

To'n Sluss en Utkiek. Ja, dat gifft en Leven na de Arbeit, un dat is keen "Rohstand", tominnst nich för mi. Mien eerste Beroopswunsch, Journalist, hett sik doch noch erfüllt, as ik för't Firmenbladd vun mien letzte Firma anfungen heff Glossen to schrieven, later ok Interviews, Priesradels, Kortkrimis. Un, holl di fast: Ik heff de plattdüütsche Spraak lehrt — in'n Rohstand! Dat weer för mi en Frömdspraak. Meddewiel heff ik Böker op Platt schreven, ik schriff Satiren un treed op Kabarettböhns un in Poetry-Slams op. Dat Wichtigst: Mien Tiedtügenarbeit. In Scholen to gahn, optoklaarn över Krieg, sien Uursaken un wo dat allens wirklich weer. Dorför brenn ik. De Geschicht vun mien Kinnertied, de togliek de Geschicht vun'n düütschen Faschismus is, heff ik en en Book dalschreven, dat veel mediaal Opmarken kregen hett.

Toallereerst avers heff ik mi frie maakt vun een Satz vun mien Vadder, de mi lang nagahn weer: "Jung, du hest twee linke Hannen!" As ik Rentner weer, heff ik mi utbillen laten in Footreflexzonen-Massaasch. Mit beid Hannen!

Leve Minsch, ik wünsch di in dien Sellschap vun morgen: Verdrööm nich dien Leven, sünnern leev dien Drööm! Lever laat as nienich.

Ach ja: Bestännigkeit in minschlich Beziehungen is ok nich slecht, dat warrt belohnt. Siet 65 Johr bün ik verfriet — jümmers noch mit desülve Fru.