 |
Johannes Bugenhagen, vun Rudi Witzke
Dat is en Satz, den nüms vergett: Luther seggt up den Rieksdag in Worms de Wöör: "Hier stah ik, ik kann nich anners, Gott help mi! Amen." Un hei haugt Tetzel den Aflasszeddel üm de Ohren, schimpt up de Börger, de Kunstwarke för de Karken stiften, dat se nich so lang in't Feegfüür smoren mütten.
Dat laten de einfachen Lüüd in de Städer sik nich tweimaal seggen. Se halen de Altore, de Biller, den Kanzelsmuck un wat dor noch so hangt orrer steiht daal un haugen dat in Gruus un Muus. Bestraft warden kunnen se nich, de mehrsten Magistrate harrn so'n Passus schreven, dat Aflasswark Düwelswark is. Un de Kunstwarke in de Karken weeren in ehr Ogen Aflassdaun.
Hier hebbt se besünners dull aast un nix heil laten, wenn dat nich versteckt weer:
(Daten na Wikipedia) Luther sülven harr gegen dat Smuckwark predigt, wo wiet dat to verglieken weer mit de Aflasszeddels. Hei harr de Wuut vun Mob anpösert un kunn se nich trüüchdreihen. In de Karken un in de Gottesdeinste güng dat faken drunner un dröwer. Luther harr keen Tiet för hatt, en Karkenornung överall to schrieven un dörchtosetten. In sien Noot föll em Johannhes Bugenhagen in.
Johannes Bugenhagen leet sik ok Doctor Pomeranus nömen. Hei weer wohrhaftig en groote düütsche Reformatoor un Maat vun Martin Luther.
Över sien Jugendjohr weit een wenig. Sien Vadder weer Gerhard
Bugenhagen. Hei weer Raatsherr in Wollin in Pommern, villicht ok Börgermeister. Nu kunn hei Latinsch liernen. Hei legte de Bibel ut un fünn
Tohörers ünner de Börger un Mönke. Bit na Livland
un Westfalen snackten se vun em. Hei makte vele Reisen in Pommern un füng 1517 in'n Updraag vun sienen Herzog Bogislaw X. an, de Chronik "Pomerania" to schrieven. Dorbi het hei dat westslaawsche Volk vun de Kaschuben nich vergeten. 1518 weer de Chronik trecht. Se wöör Vörbild för vele annre Bäuker. Kantzow weer so een Chronikschriever in Hochdüütsch, de sik na Bugenhagen richten dää.
Wat hebbt wi nu to weiten kregen? Dr. Pomeranus weer een plietschen,
flietigen jungen Kierl, de sien Weeg dörch't Leven noch söchte.
Veel hett hei noch hier un dor makt, hei weer Stadtpfarrer in Wittenbarg un Professer an die Universität in de Lutherstadt. — Sien Levenswark harr hei jümmer noch vör sik. In de Karken un de dormit verbunnen Schaulen güng dat na de
Reformatschoon tehmlich dörcheenanner. Luther geev Johannes Bugenhagen
den Updraag, hier allens in de rechten Bahnen to lenken un Ornung
to schaffen.
In de Reformationstied weeren de kathoolschen Regeln vun Messen un wo se aflöpen nich miehr güllig. Elkeen Pastoor orrer tosamen mit de Gemeind makten dat, as se wullen. Dor kunn dat vörkamen, dat een Pastoor twei bit drei Stunnen predigte un sien Lüüd utschimpte, wenn se nich nipp tohörten. Anner weeren mit den Gottsdeenst in weniger as en half Stunn trecht. Ok kregen Kierls orrer Fruuns sik dat Strieden. Orrer en Buur packte sien Stück Speck ut, snää över'n Dumen sik en recht Stück af un spölte dat mit'n Sluck daal. Hier und dor qualmte ok en Piep. Dat geev even keen Karkenornung.
As Bugenhagen in Hamborg sik jüst mit de Ziesterzienserinnen strieden dää, müßt hei na Flensborg. Dat güng üm dat Bedüden vun dat Avendmahl. De Pastoor Melchior Hofmann weer en "Schwärmer". De Dispute mit Bugenhagen wiesten denn aver en Weg. Lang hett dat duurt, ehrdat elkeen Kark ehr Karkenornung harr, un egenlich sünd de hüüt Wählten ut de Gemeinden as Synodale noch an't Beraden. Wi erinnern de Dispute, heit dat bi de denn woll, över de "Bibel in gerechter Sprache", ok över dat Tosamenleggen vun de Karken in'n Norden.
Ierst so na 1555 kann een vun en evangelsch-lutherisch Karkenornung
reden. Se regeln den Bekenntnisstand, de Tostännigkeiten vun
verschieden hoge Leidslüüd, de Vullmacht, Pastoren intosetten,
to ordineern un wokeen un wokeen "visitieren" dörff,
woans Pastoren un anner disziplineert warden dörven.
De Rechte un Plichten vun de Gemeindeglieder un de Pastoren warden fastschreven. Ahn Bugenhagen un anner Mannslüüd Wark is Kark, as se hüüt is, gor nich to denken. Ik denk, dat is ok vun Bedüden, dat bit up de däänschen Ornungen all Karkenornungen in Nedderdüütsch schreven sünd. En gliek groot Kapittel kannst dorvun schrieven, woans Bugenhagen, Melanchthon un Luther wat för de Schaulen för alle Kinner daan hebbt — un för de Armenhüüs in elkeen Dörp. Jüm is to danken, dat för alle Minschen in dat Rebett vun de lutherische Kark de Minschen wedder sittlicher miteenanner umgüngen. Ik heff een Satz leest: "Wi mööt to de reformatoorsch
Midd trüchkamen." Een kann nich allens up eenmaal. Ick heff för mi een Thees utsöcht: "Wokeen anner een gaude Naricht
wiederseggen mucht, Ik heff mi Douglass sien Bauk köfft, wieldat hei mi övertüügt hett, dat de Reformatschoon noch nicht to Enn is.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Rudi Witzke All Biller vun Stadtansichten, Urkunnen, Koorten sünd historische Biller ut Wikimedia Commons 22.6.2008
|
