Beryll

Vörstellt vun Anke Nissen

Beryllium-Aluminiumsilikat = Be3Al2(Si6O18).
De ünnerscheedlichen Farven, de en wiet fächerte Palett ümfaat, kaamt tostann dörch heel ringe Mengen an anner Atoome, de dor noch in den Kristall inbuut sünd.

2,63 - 2,80 g/ccm (To'n Vergliek: Diamant 3,32 - 3,54, Bernstein 1,05 - 1,09).

1. Farbloser Beryll = Goshenit, is raar.
2. Gröön Beryll = Smaragd.
   Nachahmung: synthetischer Smaragd = Igmerald.
   Falsch Beteknung:
   • Gröön Saphir warrt fälschlich "orientalischer Smaragd" nöömt.
   • Gröön Turmalin warrt fälschlich Brasil-Smaragd nöömt.
   • Hiddenit warrt fälschlich Lithion-Smaragd nöömt.
   • Diophas warrt fälschlich Kupfer-Smaragd nöömt.
   • Demantoid-Granat warrt fälschlich Ural-Smaragd nöömt.
   • Prehnit warrt fälschlich Kap-Smaragd nöömt.
   • Flußspat warrt fälschlich Afrikanischer Smaragd nöömt.
3. Geel Beryll (opalisierend) = Goldberyll = Heliodor (wenn güllengeel) is de richtige Naam.
   1910 wörr en geelgröön Beryll in Südwestafrika entdeckt, de den Namen "Heliodor" kreeg (griechisch helios = Sünn / doron = Geschenk). Sien Farv kümmt dörch dat natürlich radioaktiv Bestrahlen.
4. Blaag (blau) Beryll = Aquamarin (is de richtige Naam).
   Falsche Namen:
   • Gröön-blaag Saphir warrt fälschlich Orientalischer Aquamarin nöömt.
   • Blaag Zirkon warrt fälschlich Siam-Aquamarin nöömt.
5. Rosenrot Beryll = Morganit (is de richtig Naam), ok Worobjewit.
6. Karmesinroot Beryll = Bixbit, en Rarität, de dull söcht warrt.
7. Undörchsichtig Beryll = gemeiner Beryll, deelwies amorph, hett keen Edelsteenqualität, kümmt recht oft in de Natur vör.

De Beryll kümmt also in veel verscheden Farven vör — jüst so as de Turmalin.

Natuur un Geschichte

De Naam "Beryll" stammt wohrschienlich vun dat mittelindisch Wort "verulliyam",
dat sik in dat latiensch "berullus", "beryllus" un in dat griechisch "berylos" wedderfindt.
Dor is denn dat das mittelhoochdüütsch "berille", barille" un ok "Brille" ut entstahn. Denn de eersten Brilln weern fien slepen Beryll-Steenschichten! Brilln vun Glas weern dormalen noch nich erfunnen. Plinius (23-79 n.Chr.) hett dat Material al kennt un wüß, dat een dor Ogenglääs ut sliepen kunn. He beschrifft in sin Historia naturalis twoors ok, woans een dormalen Glas maken dä, avers as Kiekhülp woor Glas dormalen noch nich insett. Dorför nehm een Berylle. Kaiser Nero sall so Glääs vun Beryll dregen hebben. "De Berylle" woor in't Düütsche na un na to "de Brille".

Beryll kristalliseert in dat sösskantige Gitter, dat heet op griechisch "hexagonales Gitter". Wenn Se sik Billardkugeln dicht anenannerdrängelt vörstellt, bildt de ok so en Sösskantstruktuur. De Sösskanten in den Beryll bildt bavento Schichten, as weern Billardkugeln in Schichten övernanner leggt; de Steen lett sik ahn veel Möh in Schichten terleggen. Dorwegen woor he ok as "Brille" bruukt. Mehrst süht een glieks de sösskantige Kristallfoorm, faken in Sülen, un de Schichtenstruktuur vun den Steen.

Beryll is al siet ganz olle Tieden as Eddelsteen bruukt worrn. Dat is bekannt, dat al 1650 v. Chr. de ägyptisch Pharaonen Beryll afbuut hebbt.

De düürst Beryll is de Smaragd. En bekannt un berühmt Fundort weer in't historisch Nubien in Noordafrika. Vun hier stammt all Smaragde in't Altertum, so ok de groten Steen vun de Sultane.

De schöönsten Aquamarine kaamt ut Brasilien. In Maxaxa findt een besünners deep blaag farven Aquamarine, se warrt Maxaxite nöömt.

De Morganit (rosa- bet lachsfarven) driggt dissen Naam eerst siet 1911 na den Edelsteinmäzen un Finanzmann Jahn Pierpon Morgan ut New York.
Morganit kümmt meist tohoop mit Turmalin un Albit vör. Sien fein rosa Farv entsteiht dörchwinzigst Mengen vun Mangan.
In Spuren vörhanden Caesium un Lithium maakt, dat Morganit en höher spezifisch Gewicht hett as Aquamarin.
De mehrsten Morganite kaamt ut Brasilein, man ok vun Madagaskar, Kalifornien un Südwestafrika.

In't Middelöller gell Beryll as Symbol för dat Reine, för de Reinheit.
He wörr geern as Smuck vun Monstranzen un Reliquiengefäße nahmen.

Miene Hexenböker — as mien leef Mann de jümmers nöömt — seggt, dat Ogen, de disse Gaav hebbt, dörch enen Beryll in de Tokunft kieken köönt.

De Benediktiner Mönk v. Rennes (storven 1123) meen, dat de Beryll en Schutzsteen is för de ehelich Leevde.

De Hillig Hildegard hett glöövt, de Beryll weer en Schutz gegen Gift.

Konrad vun Megenberg (1309-1378) hett Beryll mehre Daag in't Water leggt un hett dat denn as Mittel gegen Asthma drunken.
De ollen Griechen hebbt de sülven Methode anwendt as Mittel gegen Nieren un Blasensteen.

Ik heff enen Beryll — enen Morganit — up de Mineralienmesse 1993 in Hamburg köfft. He weer dull düür. He süht en beten ut, as Rosenquarz, is aver ganz kloor. He is en lütt, dreekantig, hellrosa Schmeichelsteen.
Ik heff em uns Dochter schenkt, as se graad den Entschluss faat harr, sik vun ehren Mann to trennen. Ik dach, dat geiht ehr nich goot, se bruukt wat to'n Fasthollen, se bruukt wat to'n Freuen. — Se harr Freud nödig.
En beten is mi dat swoor fullen, mi vun dissen Steen to trennen.