De Sünnschienkieker in'n Harvstmaand 2005:

Een Woort to de niege Vagelgrippe

Harvst warrt dat, un mit de Toogvagels kümmt de Vagelgrippe woll von Asien na Europa. Wat schüllt wi don? Wat wüllt wi dorbi maken? Ok an düsse Süük is de Minsch mitschüllig. Sien Massenhollen von de Höhner, Aanten un anner Vagels hett de Pandemie eerst mööglich maakt.

Köönt wi de Katastrophe verhinnern?
Köönt wi tokamen Johr noch uns Vagels singen höörn, or sünd se denn al doot? Warrt se sik ansteken mit dat Virus un dor an starven? Warrt se woll sogoor dootslahn? Wi weten dat nich, ganz to swiegen dorvon, wat villicht ok uns Minschen noch von de Grippe blöhn deit.

Dat Nachtigall, Siedensteert un Amsel un vele anner Vagels ok dat neegst Johr för uns singen, dorför foll ik mien Hannen un beed, un ik wünsch mi, dat de lütten Pieper un ok wi Minschen mit düsse slimme Süük fardig warden.

Noch aver is gode Tiet, un ik schall se hüüt hartlich gröten von en besünners intressanten Vagel:
den Grau- oder ok Raubwürger — Lanius excubitor.

In Middel- Europa is he von't Utstarven bedroht!
In dat Natuurschutzgebiet Hainich in Thüringen gifft dat noch 6 bit 8 Poore. Dat is dat dichteste Reveer in Düütschland.

De grote, griese Wörger

Familje laniidae — Wörgers
Orrnung Singvagels

De Wörger is bi uns meist Standvagel. He is en Hungerflüchter un treckt bloots wieder, wenn he nix mehr to'n Bieten find't. Ut den kolen Noorden von Skandinavien un villicht ok Sibirien trecken de Wörger aver in'n Winter to uns.

Dat gifft so bi 5000 - 11000 Bruutpoore bi uns, in Noord-Europa warrn dat nu wedder mehr Wörgers, wieldat de Bööm weniger warrn.

Kennt Se den griesen Wörger? Hefft se em al sehn? Ik bün ganz ehrlich, ik bün froh, dat he keen Nest in uns Goorn hett.
Dat is de lütt Tiger ünner de Vagels, tücksch un plietsch un kurascheert. Ik will gor nich weten, woneem he sien Nest hett. Dat will ik gor nich sehn.
Ik schaam mi ja, dat ik em hier nich hebben will, denn ok he is ja en Stück Natuur.
Wat kann he denn dorför, dat he so is as he is! Natüürlich is he mit sien Müüsfangen ok en wichtigen Freetsack in uns Natuur.
He is en düchtigen Jager un hett all Daag lebennig Frischfleesch in sien Spieskamer op'n poor Fleeschhaken praat. Dat is besünners wichtig, wenn he lütt Kinner hett. Aver ik mach nu maal keen lebennig Kävers, Poggen, Müüs und Vagels op'n Stickeldroht or in een Astgavel spaddeln sehn, ok wenn de Vagel noch so nüttlich is.

Doch nu laten Se mi man eerst maal vertellen, wat ik mit düsse Vagels beleevt heff.
Wi sünd vör poor Johr in Urlaub west, in dat Weserbergland. En wuunerscheunes Ferienhuus hefft wi hatt, ganz eensaam, mitten in Wischen un Hecken. Poor Bööm mittenmang un'n wieten Horizont. Weer allens so, as ik dat wull. Prima!
As wi ankamen weern, heff ik al markt, dat de Griepvagels jümmers en groten Bagen üm uns Huus makten un ok Hund un Katt güngen dor nich hen, denn wenn se nehger kamen sünd, denn suust so'n Schatten över ehren Kopp un jiepert ganz fürchterlich. Sogoor bieten dää de Vagel woll, denn de Katt fung an, luut to jammern un miauen un kreeg en Steert as'n Flaschenbörst. "Is woll en Kreih west", heff ik dacht. Dat sünd ja modige Kämpers. De Vagel fleeg snell as'n Blix un weer nau so gau weg, as he kamen weer. För 'ne Kreih weer he eentlich beten lütt.

Da wörgt he wedder!

Annern Morrn gung ik as erstes in Goorn, wull ja maal de Blomen ut de Eer kieken.
Aver wat weer dat? An den lütten Wittdoornbusch hung, in de Astgavel klemmt, en lütt Muus. Se spaddel noch mit de Been, aver kunn nich wedder rünner. "Mann", dach ik, "ik mutt ehr hölpen, de hett sik verfungen." Aver Pustekoken! Weer nix! Dor keem de Vagel wedder anscheest un hackt na mien Kopp rünner. Un Krach hett he maakt! Ik heff mi villicht verjaagt! Gau heff ik mi in de Veranda versteken, wo al dat Feernglas stunn.

Un denn güng dat fix. He hett de Muus dootmakt und Stück för Stück to siene lütten Küken na dat Nest baben in'n Boom bröcht. Na, de hefft sik freit, luut tereleert, un ik heff dummerhaftig keken, weer ganz verbaast.

De Naversch, en fründliche ole Fru, hett mi dat annern Dag verkloort. De Wörgers sünd so swack, de möten sik ehr Büüt an en Doorn or Haken fastmaken un denn düchtig mit'n Snavel an rieten. Anners köönt se de Dierten nich tweikriegen. Un anners kriegen se ok ehr Göörn nich groot.
Aver ankieken mach ik dat nich, ik slacht ja ok mien Swien nich sülben! Denn warrt mi ja woll slecht, nich? Aver Frikadellen eet ik ok. Se nich? Dat Hack dorför hett ja ok de Slachter för mi dörchdreiht. De arme Wörger, de hett keen Slachter an de Eck, de mutt sülben ran an'e Arbeit.

De Lütten weern woll al ut'n Gröttsten ruter un poor Daag later, sünd se denn von den hogen Boom utflagen. Moder un Vadder weern rein ut de Tüüt vör Freid un Opregen, foderten jem as dull un weern nu ok bald dorbi, de Kinner dat Griepen von Dierten bitobringen. Wenn ik morrns un avends in Goorn keem, denn weer Vadder al op Tour. "Dat is Vadder", dach bi mi, de mutt doch för Foder sorgen, aver mag ween , dat weer ok Moder. De sehn beide sowoso egaal ut.
Achtern bi de grote Wisch seet de Ool nu wacker op'n Pahl un keek na Foder.
Man nu harr he woll wat in Sicht! He suust hooch un fung mit sien Flünken an to rütteln. Sien lütt Göör seet in de Neeg un keek ieperig dorbi to. Em leep woll dat Woter al in de Snuut tosamen. Aver dor hett'n Uhl seten!
Mit'n Maal keem dor en Gavelrick anflagen. Ik heff mi rein de Ogen dorna utkeken.
Mann, weer de scheun! Kunn de segeln! Aver nich mehr lang.
Graad keek se na dat lütte Wörgerküken daal, ob se dat villicht freten kann, da kreeg se al den Wind von vörn. Vadder weer dor! He fleeg ehr binah in't Gesicht. Nu noch maal! — Un noch maal! Moder keem ok noch to Hölp. Se wull ehr in Rüch bieten un avdrängen. Schreen dän se alle Mann bannig. "Ga ga ga!" De Gavelrick musst maken, dat se wegkeem, un de Olen harrn ehr Kind up Nummer Seker.

De Muus, or wat dat west is, weer natüürlich utneiht, aver dat gifft ja noch veel Müüs op de Wischen an de Weser.
Nu seet he wedder op den Pahl un keek in de Gegend rümmer. Hett ok nich lang duuert.
Dor, nu fleeg he op! Hui! güng dat, denn harr he dat Viech kregen. Mit'n Feernglas kunn ik sehn, dat weer woll 'ne Pogg.
He klemmt se glieks in de Astgavel bi den ollen Hollerbusch un denn kunn ik mi övertügen, wat Vadder un Kind sik afmöhn dän. Hau Ruck! — Hau Ruck! — Dat Diert wull nich recht to Gulasch warrn. Mi leep en Schuuer övern Rüch, denn de Pogg weer noch lebennig west.
De Lütte kunn dat aver ok noch nicht recht, mit dat Rieten. Mit'n Maal keem de ganze Familje anflagen. Alltohoop wüllt se freten. Un na korte Tiet weer de Pogg tweireten un upfreten.
Mannomann! Dat was'ne grugelige Saak! Aver so is nu maal de Natuur.
Köönt Se nu verstahn, dat ik den Vagel nich so geern in mien Goorn hebben will? To'n Glück will he bi mi ok gor keen Nest buun. He söcht sik sien Steden sülben. Villicht kümmt he ja över düssen Winter to uns, dat warrt denn 'ne opregen Tiet!
De Natuur is nu maal so. Dat möten wi akzepteern.
De Minsch is op siene Wies ja ok nich beter.

Dat meent

Se Ehr Sünnschienkieker.

Nich mit den Griesen Wörger verwesseln:

De Neuntöter
— Lanius collurio —

He warrt ok Rootrüchwörger nöömt.

He heurt to de Wörgerfamilje un süht ok so ut, mit sien groten Wörgerkopp un de swatte Maske mit den Hakensnavel.
De griese Wörger is 24 cm groot, aver de Neuntöter bloots 17 cm, also finkengroot.
He is'n Toogvagel. In'n Winter treckt de Neuntöter (Rootrüchwörger) na Aafrika hen un kümmt in Fröhjohr wedder an de sülvige Steed torüch. Op'n Toog fritt he meist Lüttvagels.
Vadder un Moder sehn ünnerscheedlich ut, un de Kinner noch wedder anners.

Ok de lütte Wörger stickt sien lütten Opper an Stickeldraht un Doorn. He buut sien Nesten in Doornbüsch, Swattdoorn, Wittdoorn un anner Doornbüsch.

Siene Beute: Botterlicker, Immen, Hummeln, Brummer, Kävers, lütte Eidechsen, lütte Poggen.

He fritt aver ok Lüttvagels as Meisen, Tuunkrüper, Goldhähnchen un Finken, de he oft an de Eer to faat kriegen deit. Dorbi hüppt he sogoor mit jem tosamen ganz unschüllig op de Eer rümmer. Denn op eenmaal kiekt he sik een von de lütten Vagels ut un makt em mit sien' Hakensnavel doot.

Sien Kinner köönt von Natuur al Beute slahn, bloots dat Opsteken möten se noch lehrn.