Dat Wooldhuus

vun Marita Pollak

Düsse Deerten un noch veel mehr wahnt in dat Wooldhuus. Klick op to'n Vergröttern!

Hüüt will ik mal vertelln, wat för en Wunnerwark so en Woold doch is.

En Woold is nich blot wunnerscheun, sünnern he is Levensruum för vele Deerten un Planten.


De Sülen vun't Huus. Klick op to'n Vergröttern!

Wo ole un junge Bööm, Loof- un Nodelhölter bi'nanner stoht, gliekt de Woold en Huus mit vele Stockwarken.
Op düsse Wies kriggt jeedeen Plant so veel Licht un Ruum, as se to'n Leven un Wassen bruukt.


Jan Flink, de Eekkoter. Foto Antje Heßler. Klick op to'n Vergröttern!

Ganz boven in't Dack wüllt de Boomkronen an't Licht. De hogen Boomstämm sünd de Sülen, de dat Dack draagt. Hier in't Dack sünd vele Vogels un ok de Eekkoter tohuus, de nüüdlichen Eekkoter, de ji so geern lieden möögt — se susen de Böömstämm ropp un rünner, dat süht to seut ut. Se versteken in Moos un Loof Bookeckern, Hasselnööt un Eckern al för den Winter, as Foder-Reserve.

De Heister mookt dat nau so, ok anner vele Deerten leggen Foderversteke an.

Een Stockwark deper wassen twischen de groten Stämm lütte Bööm un Strüker, se schafft dat Ünnerholt. Vele Deerten finnen hier en Versteek.

In't Eerdgeschoss wasst Gras, Krüder, Foorn un anner Planten. Hier rüükt dat jümmer so fein.

Över den Bodden breed sik en Teppich ut Moos, Flechten un Poggenhööt ut — dat griept allens ineenanner över, wat meent ji wohl, wat dor allens passeert. Heel intressant! Weest mool liesen un luustert mool! Kiekt dor nich grood en lütten Wooldwicht üm de Eck? De hölpt al de Deerten un Planten, wenn se mool in Noot sünd. Wooldwichten passen ok op lütte Menschenkinner op, dormit se sik nich verlopen!


En Wooldwicht. Foto Rudi Witzke

In Keller wassen de Wutteln deep in den Grund, hollen sik fast un verankern so dat ganze Huus in't Eerdriek.


De Wutteln sünd vun vele Poggenstöhl bewussen

Vun Dack bit to'n Keller vun't Huus finnen so vele Deerten Nohren un Schuul. Je mehr verschedene Plantenoorden bunt dörchenanner wassen, üm so mehr Stockwark, Stuven un Nischen gifft dat för all de Huusbewohner.

In't Eerdgeschoss gohn de groten Deerten so as Hirschen, Reh or ok Wildswien in un ut.


Hirsche. Klick op to'n Vergröttern!


Wildswien. Klick op to'n Vergröttern!

Ünner den Teppich ruscheln de Wooldmüüs — over ok Regenwörms, verscheden Käver un vele ganz lüerlütte Boddendeerten sünd hier to Huus.


Düsse Slang is en Krüüzotter un nich ganz harmlos. Klick op to'n Vergröttern!

Ganz deep ünnen, in düüstern Keller, hebben Tacks un Voss ehr Wohnhöhlen.

All Deerten warrn in Woold satt.


Meesen. Foto Antje Heßler

Al an freuhen Morgen quiddern un treleren de Vogels in Woold.
Hooch boven in de Bööm-Tappen sünd to'n Bispill ok de Flegensnäpper to Gang un fangen de Müggen weg, or de smucke Fichtenkrüüzsnovel hoolt sik klook de Somen ut Kiefern un Dannentappen.

De lütten Mesen turnen bit in de Twiegtippen un seuken no Nohren.

De Heister hett uns al heurt un sehn; he wohrschuugt al de Deerten, dat wi dor sünd. Is he nich en smucken Vogel? Over he is ok bannig schu.

Wenn wi Glück hebben un en beten liesen sünd, sehn wi villicht en Boomhacker, wenn he de Stämm no Larven afkloppt, de sik deep in de Holt-Karven versteken, or wenn he Nööt un Karns opknackt.

De lütte Goldhehn pickt lütte Insekten vun den Twiegen, de Boomlöper suust de Boomrinnen op un dool un seukt no Nohren.

De Tuunkönig is in Büsch un Strüker ünnerwegens, sien lütten Steert wippt ganz opreegt, he hett ok en ganz grootordige Stimm. So en Handvull Vogel — un kann so goot singen!


An'e Fööt vun de Bööm wasst Poggenstöhl un liggt Dannentappen.
Klick op to'n Vergröttern!

Op den Bodden dörchwöhlt de Droßel dat Loof no Wörms un Snicken.
Ok de Wooldboorn is en Wunnerwark; man süht de lüerlütten Deerten kuum, de in Loof leven.
Regenworm, Käver, Asseln, Spinnen, Mieten, eentellig Deerten un Bakterien, all hollen se den Woold an Leven. Se sünd heel wichtig, denn allens, wat afstorven is, warrt lüerlütt mookt un warrt to Planten-Nohren.
Düsse nu lütte Nohren warrt vun de Wutteln ut den Bodden opsuugt un deent de Planten to'n Wassen un Bleuhen.


Een vun de Eemken.
Foto Richard Bartz/Wikimedia Commons

Ohn de velen heemlichen Wooldarbeider kann dat Leven in Woold nich wiedergohn. De Wooldeemken heuren ok dorto: Se sünd bannig flietig, un man dörv den Bu op keen Fall tweimoken. Se stohn ok ünner Schuul.

Jeedeen Deert hett en Anrecht op Leven — wi Menschen sullen de Deerten mit Respekt behanneln.
"Quäl nienich en Deert to'n Spaaß, he feuhlt ok as du den Smart!"


Nanu, wat steiht denn dor? Klick op to'n Vergröttern!

Weet ji ok, dat de Antall vun de lüerlütten Leevwesen in Wooldboorn so groot is, dat se tosomen wiet mehr wegen as all Hirschen, Reh, Wildswien, Vöss un anner Derten över den Bodden? Is dat nich en Wunner — un so grootordig?

Männichmal störten ok Booms op den Wooldbodden, villicht dörch een Storm, or se breken dörch de Sneelasten, or se warrn vun Wooldarbeider
ümhaugt, wieldat se krank sünd.
Nu schient op eenmal de Sünn op düsse Lichtung.
För all de Woold-Bewohner, de blot in Schadden un fuchtig Luft leven köönt, bedüüt dat dat Enn.


Klick op to'n Vergröttern!

Aver för de annern Deerten un Planten gifft dat niegen Levensruum.
Toeerst komen no dat Licht hungern Gras un Krüder an düssen Placken.
Vele Planten deckt gau den Bodden to, un in hell Licht danzen un summen de Insekten.


Poggenstöhl wasst, woneem de Boom sturven is. Klick op to'n Vergröttern!

Blifft de niege Placken sik sülven överloten, wassen no en poor Johrn Strüker, Büsch un Bööm, un en niege Woold is dor.
De giftig rode Fingerhoot, Wooldwichelrosen un verscheden Oorten Gras wassen gau op düsse niege Steed.

So trecken ok de Johrstieden dörch den Woold; dat is en Komen un Gohn.

All Planten bruken de Sünn, se gifft se de Kraft to'n Wassen, Bleuhen un Somenbilden. De lütten un groten Planten delen sik dat rore Sünnenlicht.


De Wooldborrn is en Wunnerwark

In Fröhling kriegen de Freuhbleuher — dorto heuren ok de Slötelblomen, Wooldmester, de so fein un frisch rüükt, un de witten Steernblomen — op den Bodden ehren Andeel, beten loter in Johr de Loofbööm. So köönt de velen verscheden Wooldplanten tosomen ranwassen.


Hier vörn is de Suhle vun't Wildswien...


...un dat Wildswien weet, wat dat dormit will! In'n Dreck rümwölterm will dat!
Klick op to'n Vergröttern!

All Deerten hebben nu Nowass, sünd de ganze Tiet ünnerwegens, üm Foder to seuken.

In Sommer kümmt kuum en Lichtstrohl dörch dat dicht Bläderdack, un op den Wooldbodden wassen blot Moos un Foorn.

In Harvst fallen de Bleder vun de Bööm un Büsch, se hebbt al de goden Stoffe afgeven, un de Boom hett sik dat trüchhoolt. As Loof rott se ünnen an Borrn un mookt Platz för nieges Leven.


Dat Loof gifft den Borrn vele Nohrenstoffe torüch

De Deerten sammeln nu Foder för den Winter, dormit se denn ok wat Godes to'n Freten hebben.

In Winter fallt de Snee dörch de kohlen Böömkronen un schuult den Wooldbodden vör groter Küll.

In Fröhling geiht de Levens-Kreisloop in Woold wedder vun vörn loos.

So en wunnerboren Woold mööt wi bewohren, he is heel wichtig för uns all!


Text: Marita Pollak
Biller, wenn nich anners seggt: Marita Pollak

31.8.2014


na baven