Dat Archiv vun't Natuur-Notizbook

Na de aktuellen Notizen: Hier.
Mailt Se uns, wenn Se ok en Naricht orr Beobachtung bidragen wüllt!


7.3.10 . .Primel

Mien leef Mann keem mit enen Primelpott an. He weer bi unsen Gorner west, un de hett meent, he sull man mal enen Primelpott för sien Fru mitnehmen. Nu steiht de bi uns in de Stuuv up 'n Disch un treckt all Blicke up sik. De Blöden sünd hellroot un de Gorner hett en Manschett üm den Pott rüm tütert, un de is ok hellroot.
Buten is jümmers noch allens witt, Ies un Snee un Küll, un binnen lüüch de rode Primelpott mi an. Richtig schöön, richtig to 'n Freun.

Uns Fründin harr sik ok Primeln köfft. Se weer nich bi unsen Gorner west, se weer in en Buuhuus. Mehrere Pötte hett se mitnahmen, luter bunte Farven, in root un düüster-root, in sünnengeel un blaag, in witt un rosa... All de Pött hett se in en groot Schöttel stellt, un disse farvig Placken weer en Freud för dat Oog. Man de Farven wörrn vun Dag to Dag bleker un bleker un an'n End sehgen alle Planten liek ut. All werrn se nu geel, hell-geel.
Ik mag ok de hellgelen Primeln lieden, man uns Fründin weer trurig.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Anke Nissen

28.2.10 . .Dat warrt Vörjahr — Winterslaap is üm!

Hallo, leve Minschen in 2010!
Nu bün ik dat negenundörtigste Maal bi mien Familje upwaakt. —
Mann, wat heff ik letzten Winter deip slapen, vun Tüffelmåånd bit nu hen.
Bannigen Hunger heff ik ut de Slååppaus mitbröcht.
Heff aver bi de Pennerie ok 200 Gramm afnahmen.
Mien Matin sorgt mit den greunsten Greunkraam für mi, Krusenkohl un Schikoree is dorbi. Un wenn se ünnerwegens is, hett se jümmer een Metz bis sik un steckt för mi de Bodderblaumenrosetten ut. Ik heff allens, wat ik bruuk.

Bloots na buten kann ik ja noch nich.

Ik heff bi mien Maten een Stuuv för mi. Dor krieg ik ok mien Eten. Un wenn mien Matin Tiet hett, denn leggt se mi up ehren Buuk un strååkt un gnubbelt mi mien Krüüz. Hest dacht, dat bloots du een hest, wat jümmer Wehdaag maakt? Na mienen deipen Slååp is dat Krüüz as inrust. Gaud, dat ik mien Matin heff, se kann so gaud straken as een rechte Schildkrööt-Swiesterin.

Ik denk, dit Johr warden se nich miehr beraden, wat se mi na’n Dertengoorn na Niemünster bringen. Een internatschonalen Pass mit Upnahmen von vörn, baven un ünnen heff ik ja. Mien Lüüd hebbt mi aver to leif und ik jüm ok.

Ik wünsch för dat Johr dat Best.

Hartlich greut ik!
Alex Witzke*

*Wokeen so lang bi een Familje is, de is doch adopteert.
Rudi Witzke


28.2.10 . .Rootkehl, Dompfaff — un anners wat...


"Wer hat von meinem Tellerchen gegessen?...


...Wer hat aus meinem Becherchen getrunken?! Rotten etwa...?"

Vör en poor Johr hett Herbert uns en groot Vagelhuus buut, ene Vagelvilla. De is mit uns ümtrocken un steiht nu dicht vör dat Stubenfinster, man eben twee Meter weg, glieks neben so enen lütten Efeubusch. Toeerst harr dat Huus nich so recht Hollfast, dat heet, dat is en poormal ümfullen. Man nu, bi den Frost, dor steiht dat piel in'n End. Un en Leben is dor nu! Wi köönt dat allens so fein bekieken, wi köönt dor meist henlangen.

Kiek, dor is uns lütt Fründ wedder, de Rootkehl. Wat hett he för dünne Been! Wo lüücht sien Bost! He haalt sik en poor Körner vun dat Foder un gau is he wedder weg. Nich wiet, eben bet up de Plank. He is keen Angeber, wiß nich, man mit sien rode Farv kümmt so licht keen anner mit.


Dompfaff: Ha! Ik bün hier de Baas!

Doch, dor! Dor sitt nu en in dat Huus, de kann dat noch beter. Dat is Herr Dompfaff. De is nu richtig schöön, root un swatt un gries un witt. Sien Fru dorgegen, de is recht bescheiden mit ehre Farven.
Meschen kaamt ok, welk mit 'n swatten Kopp, welk mit 'n blagen Kopp. De fleit al mal.
Vun de Lünken is nich veel to marken.
Nu kümmt een, de kann singen, segg ik di, as so 'n ollen Müllammer. Dat is de Häger, de Eichelhäher. He is wunnerschöön antokieken mit sien blage Fedder, man sien Stimm, oha! He kann dor nix an ännern, de arme bunte Vagel, he is dor mit up de Welt kamen. He schafft dat, in dat Huus rintokamen, nimmt en poor Krümel, denn is he wedder weg.
De Duuv kümmt ok, man de schafft dat nich. De is to dick un to plump. Se halt sik dat wat na ünnen fullen is, dat langt ehr.


"Hihi, de mit Flünken bildt sik wat in..."

Man wat dor ünnen liggt, dat is ok Foder för anner Deerten. Wir wullen dat toeerst gor nich glöven. Dat kunn doch nich angahn, hier bi uns vör de Döör. Wat is dat? Sullen dat — sullen dat würklich Müüs sien? — Se sünd meist en beten groot. Du, dat sünd Rotten!


"...avers ik..."

Nee, igitt, Rotten!

Dor kiek, glieks bi den Pahl vun dat Vagelhuus, dor is en Lock. Dor, sühst du dat? Dor kiekt een rut. Is de nich nüüdlich, wat hett de för lütte runde Ohren.
Nu sünd dor al twee — nee, dree sünd dat.
De Rotten mütt weg. Glieks, segg ik.
Ach, Deern, wi köönt de armen Dinger doch nu nich verjagen, bi Snee un Frost. Dor, nu klabastert se den Efeubusch rup, rin in de Vagelvilla, gau en poor Körner verputzen, un denn, as so 'n Klettermax wedder hendal.


"...kaam doch överall hen, ok ahn Flünken! Klasse — un nu segg ik de ganze Verwandtschap Bescheed!"

Tja, so is dat bi uns buten vör dat Finster. Rootkehl un Dompfaff un Häger kaamt jümmers noch — un de Rotten sünd ok noch dor.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Karl-H. Nissen

25.2.10 . .Höpen!

Ok wenn de Winter uns ümmer wedder Snee bringt: Wi köönt höpen.
Ik heff hüüt in Goorn de eersten Sneekieker sehn. Se keken ut den hogen Snee. Kuum to glöven! Aver twee lütte Sneekieker steken ehr'n witten Kopp dörch de dicke Sneedeek. Wat müssen de vör Knööv hebben. N' beten wieder lang kemen noch mehr lütte Sneekieker.

Wi köönt höpen, dat de lütten Sneekieker uns den Lent bringt.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

25.2.10 . .De scheune witte Winter

All'ns in't Leven is relativ. As kort vör Wiehnachten de eerste Snee full'n weer, hebbt all de Lüüd sik bannig freit: "Nu hebbt wi endlich mol witte Wiehnachten." Rieklich Snee hett dat bröcht düssen Winter. Wenn du dörch't Holt geihst, is dat wunnerscheun. Op de Bööm liggt de Snee, liek as Dannenboomsmuck.

De Sünn schient dörch de Telgen, de lütte Vogels fleegt di meist vör de Fööt. Ik harr mi een lütte Tüüt mit Vogelfudder in de Tasch steken un heff dat henstreut. Dor kregen de lütten Piepers dat bannig hild.
Wi Minschen sünd nu al'n poor Weken sowiet, dat wi, wenn wi ut Finster kiekt un dat sniet, een lange Snuut mookt.

Stroot un Börgerstieg sünd glatt. Kannst as Footgänger knapp op de anner Strotensiet komen, wiel dor'n Hupen Snee an de Kant liggt. Jümmers ganz suutje mutt dat vöran gohn.
De keen Snee fegen mutt, de kann dat jümmer noch geneten, ober wenn du jeedeen Dag den Sneeschuver un den Streuammer in de Hand hest, is dat wat anners.

Wi schull'n Petrus Bescheed geven, nu is't noog, wi müchen Sünnschien, Blomen vör de Döör un Grootreinmoken. Wi müchen Fröhjohr, wi hebbt de Nees vull, un wenn dat noch so scheun utsüht, vun düssen langen, witten Winter.

Dor kann een sehn, nich mol Petrus kann uns dat recht moken. Is eben all'ns relativ.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Ursula Vollstedt

21.2.10 . .Harde Tieden!


Vagel-Restaurant an't Över

To lang duurt düsse Winter. Nich blots uns lütten Singvagels liedt Noot. Ok de Watervagels findt to wenig Freten. Up mien Spazeergang an dat Över vun de Trav heff ik veel verhungert Watervagels in Snee liggen sehn. Welk weern al storven, de annern legen halv doot up dat Ies. Weern mank de Iesschollen inklemmt un fastfroren.


De lütt Reiheraant is fastfraren

An't Över geev dat en Reeg Foderstellen. Dor weer denn en groot Drängelee. Besünners veel Zappis weern dor to Stell. Aver ok Möven, Aanten un Swaans weern dormang. De Zappis weern deelwies al so maddelig, dat se dat Foder in Liggen uppicken.

An Rand vun de Trav un mitünner ok meern mank de velen Vagels legen verhungerte Zappen. Dor möken sik de Möven överher. Veel rode Placken up dat Ies wiesen dat Enn vun en Watervagel.


Dode Zappis warrt vun ehr Aartgenossen betruurt

In Fischereehaven legen ok verhungerte Kormorane an't Över. Poor Daag vörher harr ik de stolten Vagels noch bewunnert. Nu kunn ik de Noot vun de Vagels sehn.

Seggt warrt ümmer, dat en harden Winter en natüürlich Utlees is. Nu is aver genoog un dat warrt Tiet, dat dat Fröhjohr bald kümmt.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

15.2.10 . .Gode Idee

Dor harrn wi mal ene gode Idee! Wi häkeln ut Garnreste lütte Büdel, de wi mit Nööt un Sünnenbloomkerne füllen un överall in'n Goorn uphangen. Dat duur gor nich lang un de lütten Vagels hangen an uns Büdels. Possierlich antokieken. Vele Daag harrn wi uns Freud dor an.
Man denn —— hett en Häger en Oog up een vun de Büdels smeten. Un zick-zack, harr he em tweireten, unsen Büdel. So 'n Slüngel! Kunn he nich in en vun uns beiden Vagelhüüs blieven. Ik heff fix mit em schimp, man dat help ja nu nix. De Büdel weer hen.
Ok de Drosseln versöken sik nu an unse Büdels, un ok ehre Snabels richten Schaden an. Man ganz slimm wöör 't as de Kreihen kemen. Also — villicht weer uns Idee doch keen so gode.

Dat Bild köönt Se per Klick vergröttern! — Anke Nissen

14.2.10 . .Ik heff ok Hunger!

In de Nacht harr dat wedder düchtig sniet. De kole Nordoostwind puust dörch den Kobel vun Jan Flink. He schüttel sik vör Küll. Hunger harr he ok al wedder. Dorbi wull he sik jüst wat verhalen. Dat help nix, he müss wedder los un sik wat to'n Freten söken.

De Telgen vun de Bööm un Büsch in de Goorns weern mit tominnst 20 cm Snee todeckt. Weer gor nich eenfach, de Nööt ünner den Snee uttomaken. De harr he al in Harvst as Vörrat in'n Goorn vergraven.


Jan Flink söcht — un sooo'n Lock mutt he buddeln, bloots för een Nutt? Dat sünd ganz slechte Utsichten för Jan Flink, so den Winter to överleven!

De Nees na ünnen leep Jan Flink över de Sneedeek hin un her. Endlich harr he en Spoor. He buddel en deep Lock. Dor harr he de Nutt. Een Nutt lang aver nich för sien groten Hunger. To sien Glück geev dat in den Goorn noch en Vagelhuus. Dat harr he sik in Harvst markt.


Nööt smeckt good — un Appeln eerst! Man deelte Appel is halve Appel — da hau ik doch lever mit min Hälft af!


Jan Flink in'n groten Slehenboom

Flink huusch Jan Flink vun Busch to Busch. Mitünner müss he över den hogen Snee. De lütten Fööt saken deep in den weken Snee. En breed Spoor bleev trüch. In't Vagelhuus harrn de Vagels allerhand för em nalaten. Un up de Terrass legen noch grote Stücken vun Appels. De smeckten Jan Flink besünner goot. Mit en groot Stück Appel hau he af in den neegsten Boom. Dor hett he sik den lütten Buuk richtig vullhaut.


Dulle Saak, so'n Foderhus!

Annern Dag weer he wedder to Stell. Den buschigen Steert as warme Deek över den Rüüch seet he wedder in't Vagekhuus un leet sik dat goot smecken. Mit Höölp vun dat Vagelfoder kann he sien Hunger stillen. So kümmt Jan Flink seker goot över den Winter.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

14.2.10 . .Buten un binnen

Buten is Ies un Snee, dicke Iestappen hangt vun 't Dack, süht wunnerschöön ut, as wahnen wi in en Märkenland. — Un in all de Köhlnis — as so 'n lütt Wunner — blöht de Christrosen. Een kunn denken, dat de strahlen witt Bloom mit dat Witt vun den Snee in'n Wettstriet steiht.

Ünner Buschwark dicht an 't Huus blöht de rode Christroos. Se lüücht ut den witten Snee rut. Een mütt dor eenfach henkieken. Ik heff enen Stengel afplückt un mit na binnen bröcht.

Binnen in uns Huus weer de Waterleitung infroren, so kolt weer 't. Man anners hebbt wi dat warm un komodig. Un — hier binnen up uns Finsterbank gröönt un blöht ok ene Christroos. Se steiht hier al siet Anfang November. Un se gröönt würklich; all ehre Blöden sünd so 'n beten gröönlich.

Nu weet ik nich, welk Bloom is schöner, de vun binnen orrer de vun buten? Kieken Se doch mal!

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Anke Nissen

7.2.10 . .Fischreiher up den Karpendiek


Karpendiek: tofraren

Düsse Winter harr dat in sik. Alle Dieken weern to. Dat froor Steen un Been. De nakelten Bööm recken sik in Heven un stünnen stief. Wenn de kole Wind dor dörchhuul, knarren un knurren se. Höör sik meist an, as stöhnen se för Küll.


"So'n Mist! Rechts nix..."

Bi dütt Weder wöör ik enen Fischreiher up den Karpendiek wies. He stünn up en Been, meist as so'n Wachsuldaat, meern up den Karpendiek. He ripp un röög sik nich. Keek he villicht in de Runn, up dor en Fisch för em weer?


"...links nix..."

Aver de Karpendiek weer tofroren. Narms weer en Waterlock to sehn. Wi sull he dor an en Fisch kamen? In Sommer hett he sik oftins mit Fisch ut den Diek bedeent.


"...un in'e Midd bloots Möwen! To'n Utwassen!"

"Flegen Fisch. Dat weer nu dat Richtige. Flegen Fisch mööt hier vörbikamen!"

An neegsten Dag keem ik wedder an den Diek vörbi. Un wedder stünn dor de Fischreiher, meist up den glieken Placken. Möven luren ok op dat Ies vun den Diek. Welk seten to den Fischreiher sien Fööt. Sehg meist ut, as wulln se em Sellschop leisten. Düttmal harr ik mien Knipskassen bi mi. Ik kunn mi teemlich dicht an den Reiher ranslikern. He beluur mi aver un keek mit sien scharpen Ogen ümmer rundüm. Denn böör he sien Flünken an un flöög hoch. He dreih twee Runnen un lann dorna wedder up dat Ies.


"Dat Minschen mi en Lock buddeln mööt..."

Jedeenmal wenn ik an den Diek vörbikaam, kiek ik na em ut. Ümmer wedder steiht he up dat Ies un luurt. Wolang he dütt Speelwark wull ahn Fisch dörchhöllt? Villicht sull ik em welk köpen.


"...dat is echt schaneerlich! Tschüß!"

Dat hebbt wull ok anner Minschen dacht. Twee Daag later weer ik wedder an den Karpendiek. Dor harr ener en Lock för den Fischreiher in't Ies haut. Nu stünn he an dat Waterlock un luur up Fisch. Wüllt höpen, dat he dor en Fisch finnt.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

7.2.10 . .Iesreis

Siet en poor Daag is dat bannig koolt un up de Trav swömmt veel Drievies. De groten un lütten Iesschollen sünd ganz dicht tohoop schaven. Blots de Fohrrünn is noch frie. Kuum dat dor an de Kant noch Waterlöcker för de Watervagels sünd. An so'n Waterlock kannst veel Aanten un Möven andrapen.

Bi Sünnenschien is dor en lebennig Drieven. Welk sitt an de Waterkant, anner up de Iesschollen. Eenige maakt sogoor groot Wäsch. Up dat Ies, in dat Waterlock un an dat Över vun de Trav is oftins keen Placken mehr frie. Föhrt denn en groot Fährschipp vörbi, breekt de Iesschollen uteenanner. Dat Drievies kümmt in Swung un de Iesschollen gaht up Reisen.
Denn süht dat meist so ut, as wullen de Watervagels dat de Minschen gliek doon. Wullen ok en Seereis maken. Se staht an de Ieskant Slang. En groot Iesscholl weer proppenvull. Se kreeg al meist dat Övergewicht. De en Eck vun de Iesscholl düker in de Trav. Un los güng dor ok al de Iesreis.

De annern Watervagels müssen an de Kant stahn blieven un töven, bit de neegst Iesscholl sik lööst harr.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

31.1.10 . .Dode Bussarde


Budssardhorst. Bild: Nabu

Sommers kann ik bi dat Angeln jümmer Bussarde seihn. Sei hebben een groten Horst inne Eik op die anner Siet. Ik mutt ganz still sitten.

Ik kiek jümmer mit den Fiernkieker. As de Jungen twee Weeken old weern, dann is da ja ümmer wat loos. De Eikenschrieger hålt alles tosamen, üm Palaver tau maken. Kreihen en Heisters sünd ümmer dor. Na ja, de Bussarde maakt dat nix ut.

Alle Kreihenvagels hissen den Bussard, besünners de lütten Bussarde in ehren Horst.


Bussard up de Luer. Foto: Marek Szczepanek/ Wikimedia Commons

Nu heff ik all twei ole Bussarde funnen. Dooot an den Weg. Dor heff ik hier een Schaulmeester fraagt. De is bi den Nabu. Hei hett mi vertellt, an den Doot vun de Bussarde sünd wi sülben schuld. Nee, nich wi direkt. Uns Buuren aver ganz säker.

Alle grooten Wischen sünd tau Feld mååkt worren. Dor ward nu Mais op anbuut. Dunnemals hett de Bussard vun denn Wischenpohl ut die Müs grepen. Hüdigendags sünd dor keen Wischenpohl miehr. Wat deit de Bussard?

Dat Gras wasst an den Rand vun de Weeg. Dor sitten die Müüs in. De Bussard sitt in de Strüük neven denn Weg. Hei süht natürlich de Müs. Hei packt sei un flücht mit de Muus. Jo, ok in Richtung up denn Weg. De Benzinkutschen sünd so schnell, de Bussard hett keen Tied to reterieren. Dor is dat denn mit den grooten Griepvagel passert. Op dat friee Feld schall een ja keen dode Busserde finnen, hett de vun den NABU seggt. Vör Schmacht schallen de nich starben.

Günter Weber


Ies an't Vagelhus

31.1.10 . .Iesig Sünndag

Dat geiht nich na de Reeg, nee, wer toeerst trecht is, de halt morgens dat Blatt ut den Breefkassen.
So weer dat ok an'n letzten Sünndag. Anneke keem mit dat vele Papier an, allens vull bedruckt, allens ganz wichtige Saken. Un denn harr se noch enen witten Zettel mitbröcht. Dor stünn up, ganz groot un dick: "Einladung zur Eisparty". Een vun uns Navers harr sik wat utdacht. Dat Ies up de Wakenitz weer nu foffteihn Zentimeter dick, schreev he, dat geev Punsch un Braatwust. Wi sullen man all kamen, ok de Kinner mitbringen, un de Striedschoh nich vergeten.
To so en fründliche Inladung kunnen wi doch nich "Nee" segen. Hebbt wi ok nich.


Herr un Fru Sneemann

So kort vör Meddag sünd wi dat lütt Stück över den Footweg in uns Straat henlopen na unsen Naver. Dat güng ganz goot, de mehrsten Lüüd harrn feegt un streut.
Wi sünd denn, so as dat up den Zettel stünn, dörch enen frömd Goorn gahn. Twee grote Sneemänner keken uns fründlich an. Vun den Goorn weer nu nix to sehn, leeg allens vull Snee, man to hören weer al wat. Musik weer in'n Gang, 'n Barg Gäst stünnen tohoop. All dick antrocken, ünner de Pudelmützen weern dat Lüüd, de wi eerst gor nich kennt hebbt. Man denn — mal richtig henkieken — denn weer doch männicheen bekannt Gesicht dorbi. Mit den Punschbeker in de Hand weern wi bald fix an 't Snacken.
En ornlich Stück vun de Wakenitz weer frie feegt, de Snee weer weg, prima to 'n Striedtschohlopen. Dat hebbt ok welk maakt, wi nich. Jungs un Deerns, ok utwussen Lüüd hebbt sik truut, se susen mit 'n Knüppel in de Hannen achter en lütt Puck an — un sünd up ehren Achtersen fullen. Spaaß mütt sien.
Wi beiden sünd denn en ganz End över dat Ies lopen. De Luft weer lütt beten diesig, de Sünn geev sik Möh, man se keem nich dörch. So eben üm de Eck rüm kemen wi an de Insel Spieringshorst. Wi sünd dor jümmers mal henlopen, so Sommerdag, an de ollen Fischerbuden vörbi. Nu kemen wi vun en ganz anner Eck, un de Insel sehg ganz anners ut.
Wedder trüch — nu en Wust un noch en Punsch un noch en beten snacken. Man denn wörr uns kolt.
"Kumm, en lütt End noch över dat Ies. Kiek, dor dröben is Eichholz. Dor achter de Bööm, dat grote gele Huus, dat is "Kaninchenberg". Un kannst du sehn, wat dor vörn steiht, dicht an de Wakenitz? Richtig. En Strandkorv! Na, harrst du Lust, so en beten dor to sitten, wi beiden, dicht bi 'nanner?"
Nee, Anneke harr keen Lust. Nu weer ehr so richtig kolt.
Wi hebbt uns ganz dull bedankt bi de Gastgebers för dissen schönen — iesig — Sünndag.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Karl-H.Nissen

30.1.10 . .Zogen einst fünf wilde Schwäne...

"Oha, da geiht aver en Auto rein gor nich an", denk ik, as ik dat rhythmische heesche Jaulen höör. Batterie lerrig orr infraren? Avers dat Hiemen höllt nich op; en Autofohrer harr doch längst opgeven? Ha, un dat Hiemen kümmt vun baven! Ik kiek hooch, un över mi flüggt en brede Kiel vun witte Swaans! Sünd Swaans denn Toogvagels? Mööt se sachs, wenn dat ole Leed nich lüggt... Se treckt na Noordwest, nich fief sünd dat, man söben; lang reckt sik ehr Häls, un wat dat rhythmische Jachtern nu vun ehr Flünken orr ut ehr Kehlen kümmt, is nich to kennen.

Singswaans sünd dat, de wannert, finn ik later rut. Mennig Singswaans wannert na Sibirien to'n Bröden un bringt den Winter bi us to. Nu liggt Sibiren nich in Richt Noordwest, avers wi wüllt höpen, dat se dat noch klaarkriegt.

Över frischen Snee flüggt se, över nix as frischen deepen Snee, dat ganze Land vun hier an bet na Sibirien. Un in Sommer warrt da, neem se flagen sünd, merrn an'n hogen Himmel baven, dat grote Steernbild vun'n Swaan stahn. Dat Sommersteernbild, dat "Kreuz des Nordens". De Himmel vergitt nich de Swaans, de ünner em flüggt.

Wa groot is doch de Welt!

Marlou Lessing

24.1.10 . .De Sneemann

Bi dull Sneedrieven, buten weer dat al düster, keem mien Mann na Huus. "Kiek mal, nevenan steiht een vör de Döör! Hest em al sehn?" Verwunnert keek ik ut, ik kunn nümms sehn. Aver denn wöör ik em wies. En Sneemann stünn bi den Naver vör de Döör! En richtigen Sneemann! Wo lang harr ik keen Sneemann mehr sehn!

Up den Kopp harr he en olen Blickputt. Mit glöhen Ogen, swatt wi Kahlen, keek he up de Straat. Ünner de rotfroren Wöttelnees kunnst de swatten Tehn sehn. He weer groot un kräftig. Dat weer en richtig staatschen Sneemann.

Twee Daag later, buten weer dat nich mehr so koolt, verloor he de Nees. De glöhen Ogen legen up de Eer. De Hoot seet scheev up den Kopp. Dat duur nich lang un de Sneemann kreeg dat Övergewicht. He full ganz eenfach üm.

Nu liggt he vör de Döör un smölt! — De Anblick geiht to Harten, so gresig hülplos liggt he da un vergeiht.

Aver en poor Daag later is he wedder upstahn. De Hoot seet graad up sien Kopp. Mit sien niegen Tehn grien he mi an. Sehg ut, as wull he seggen: "So gau warrt ji mi nich los! Bin bloots n'beten slanker worrn."

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

22.1.10 . .4 dode Busserten

Veer Stück. Veer dode Busserten vun Hamborg bet hier, also op 70 km Autobahn un Landstraat. Plattfohrt op de Fohrbahn orr stief un dood an'n Rand, de schöne witte Bost bi een noch ganz unversehrt... "Road kill" seggt de Ingelschen dorto, "Stratendode". Un al witscht ok vör min Auto en Bussert in'n Deepfloog vörbi. To'n Glück fohr ik langsam, wi kaamt us nich in'e Mööt. Woso, fraag ik mi, opmaal so vele? Min Verdacht: In düssen strengen Frost findt de Roovvagels meist nix mehr to'n Freten. So patrouilliert se de Straten un Autobahnen af — na Aas, na doodfohrte Deerten. Wenn se een funnen hebbt un dat verspiesen wüllt, warrt se sülven Opper vun'n Verkehr. Wat schallt se anners maken? Dat is de reine Hunger. Kannst ehr meist een to'n annern seggen höörn: "Kaam mit na de Autobahn! Etwas Besseres als den Tod finden wir da bestimmt!" Man da hett'n Uul seten...

Ünner de Deerten is so'n Winter meist as Haiti nu för de Minschen: Noot. Natuur is nich romantisch. Un op ganz natüürliche Wies starvt mennig. Wenn nich Hülp "vun buten" kümmt, vun Minschen. Bi Insekten findt wi dat good, wenn se starvt, se schallt "utfreren"; Singvagels fodert wi mit de Hand, Roovvagels mit dat Auto. Verkehrsadern, Levensadern, Doodsadern. — Orr weet Se en annern Grund för de velen doden Busserten?

Marlou Lessing

Nadrag 31.1.: Ok anner Lü hebbt dat beobacht, un Günter Weber hett en Verklaarn funnen — klick hier. Noch en anner Verklaarn heff ik höört: Busserten sünd Strichvagels, d.h. se wannert gelegentlich un nich allto wiet. Bi us sünd in'n Winter mennig Gast-Busserten ut Sweden, de dat dor to koolt is. De kennt sik mit de Gefohr vun Autos un en dichtes Stratennett rein gor nich ut un starvt dorwegen fakener an uns Straten as de heimischen Griepvagels.


13.1.10 . .Hevvt Duwen keen Oohrn?

Ikk har Visit ut dat Wikingerland. Dochter Mareike, de in Värmland as Doktersche hör Boantje noageit, har sükk mit mien Enkels Marlene un Leon up de Padd noa Düütschland moakt, üm Opa Franz in Saan een Freud to moaken. See weet, dat ikk, wenner ikk mien Kindskinner to foat kriigen kann, nich mehr to hollen bün. De gröttste Freud föör Marlenchen is denn jichens, wenn see mit Opa sien Duven futtern dröfft – so ok ditmoal.


Dat Bild wiest lütt Marlene (de Hannen hört Moder Mareike to)

Hör Bröer Leon de hett föör dat Voagelvolk noch nich so recht Sinn – de Technikkroameree van Opas Knipskist trekkt hüm woll mehr an as de moien Duven, de ikk all sied lange Joahren up us Huusböän hollen do.

As mien Deern denn een Prachtdeert van Duv in d’ Hannen nääm, um hör Deern de Voagel van dicht bi to wiesen, stunn van Marlenchen tomoal een Froach in d’ Lücht, up de mien Dochter eers gannich recht rutgääven kunn: "Haben Tauben keine Ohren?"

Heel saacht har Marlenchen dat froacht un hör Moder dorbi ankääken as Puus up Sönndach.


Duven sünd nich doov — na klaar!

Wat schull Mareike nun doon? Heel saacht deel see de lütji Pennen an de Duvenkopp bi d’ Sied un wies Marlene de Oohrschlitzen an beid Sieden. Nu weet de Deern wiers, dat Duven doch Oohrn hevvt.

Vöägels hevvt näämich keen Ohrmuschkels – doarüm köänt Voagels ok keen Seilsoohren hemmen – un köänt liekers Roopen, Singsang und Luuden ünnerscheeden. Dat helpt hör bi d’ Freen un bi d’ Hochtied moaken – dat helpt hör to lääven un to överlääven.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Franz Dreidax


10.1.10 . .Deertenhülp

Schittreiher (Griesreiher) stöäkeln meest dör leeged Woater üm dor Fischker to fangen. Ov un to doon see dat — ov versöken dat tominnst — ok in Tuunpooln. Liekers luurt dor foaker een Gefoahr, de see so nich kennen köänt. Veele Tuunwaterpoolen sünd nämich mit Netten övertrukken, ut Sörch, dat in de Kuul Kinner ovdrinken köänt – oaber ok as Verwoahr tägen de griese Fischdeef.


De Reiher kriggt den Kopp al wedder hooch. Klick op to'n Vergröttern!

In so een Säkerheitsnett över een Tuunwoaterpool in Saan har sükk körtens een Schittreiher verhoakt. Dat Deert wee an Ennen van sien Köänen un har keen spierke Moot mehr sükk to röögen, as ikk updüük un hüm to Hülp iil.

Dat eerste, wat ikk hum tokoamen leet, wee Waarmte ut Körnerküssens un anwaarmt Handooken. Noa tein Minüten in de Waarmte kunn de griese Voagel allwär sien Kopp hochtilln.

De Veedokter in d’ Noaberschkupp drüff de Voagel wäägen de Voagelsüükgefoahr nich ünner siene Fittiche näähmen un geev mi de Roat, dat Deert noa Rastää (Rastede) in dat Wilddeertenasyl to verbringen.


Klaus Meyer, Baas van't Wilddeertenasyl, mit Uul. (Klaus Meyer links, de Uul rechts)
Van Huusboas Klaus Meyer wuur de griese Patschent denn ok glieks annoahmen un wee so glükkerld in goode Hannen laand’t.
In d’ Wilddeertenasyl in Rastää sünd mennich Deerten ünnerbrocht un ok to bekieken, de man so in d’ Natur blossich hoast selten noch to sehn kricht. Dat heele Waark word van een Vereen dör Towendungen un freewillich Bidrääch an d’ Lääven hollen.

Froagen dorto stellen köänt ji ünner Anpingeln: 04402 – 985444.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Franz Dreidax


10.1.10 . .Strenge Winterdaag!

Dat sniet un sniet un will gor nich uphöörn. De Eer is al mit en dicke Sneeschicht todeckt. Ok up de Telgen vun de Bööm un up de Hecken liggt dichten Snee. De ganze Natuur is witt. Smuck süht dat ut, en richtig Wintermärken.

In de Nächten is dat bannig koolt. De armen Deerten in'n Woold hebbt en swoor Tiet. Se mööt den Snee wegkratzen, üm an dat beten Freten to kamen. Dor helpt de Förster un stellt en Krüff mit Heu för dat Rehwild up.

För de lütten Vagels hebbt wi al in Harvst en Vagelhuus in unsen Goorn. Dat Dack vun dat Vagelhuus hett ok en dicke Sneekapp up. Likers kaamt de Vagels anflagen. Se landt in den Snee un versackt mitünner richtig. Dat is en Leven un Drieven üm dat Huus. Mitünner is keen Placken mehr frie. Wi hebbt uns helle Freud doran.

Dat Vagelhuus warrd nich blots vun de lütten Vagels upsöcht. Ok Duven, Heister un Kreien kaamt un söökt na Vagelfoder. De Duuv luurt ümmer up een Telgen. Wenn de Luft rein is, kümmt se dörch den dicken Snee över den Rasen anwackelt. Se is so swoor un behäbig, se versackt in den depen Snee. Dat süht richtig drollig ut. Se lett en brede Spoor trüch. Ünner dat Vagelhuus findt se den de Koorns, de vun de lütten Vagels daalsmeten sünd.


De Duuv "swömmt" dör den Snee

Siet en poor Daag sünd de Vagels aver bannig schuuch. Dor mütt wat passeert ween. Un richtig, achtern in den Goorn legen n'Barg Feddern in den Snee. Dor weer en groten Vagel to Dood kamen. De Resten vun em legen blangbi. Dat weer mal en Ringelduuv!

Annern Dag kreis en Turmfalk över den Goorn. Düttmal harr de Falk dat up en Amsel afsehn. Un wedder legen Feddern in den Snee up den Rasen. —— Ok de Falk harr Hunger!
Nu weer uns kloor, worüm de lütten Vagels so schuuch weern. De strengen Winterdaag föddern Opfer. All wull'n leven un wat to Freten hebben.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

10.1.10 . .Myrte
Myrtus communis, Familie Myrtaceae; Anner Naam: Brautmyrte


De lütt Myrtenboom höört winterdags in en warmen Schuppen orr Wintergoorn, süss geiht he in!

Dat sall Lüüd geven, de köönt de Myrte un de Myrrhe nich uten'een hollen. Dorbi hebbt de beiden Planten wieder nix as de ersten dree Bookstaven liek. Anners sünd se heel verschieden. De Myrte hett lütte grüne Bläder — ähnlich as de Buchsboom — un ut ehre Telgen warrt för de Bruut de Bruutkranz bunnen.
Myrrhe aver is en Harz — süht beten wat ut as Berstein. Myrrhe hebbt de Hilligen dree Könige, "die Weisen aus dem Morgenland", dat Kind schenkt, tohoop mit Weihrauch un Gold. Myrrhe höört to de Heilplanten — Myrte nich.

Miene Tanten, mien Grootmudder un Mudder harrn jümmers ene Myrtenplant in'n Pott up de Finsterbank wassen, dat — wenn een Hochtiet harr — noog Myrte för Bruutkranz un Brüdigam-Strüschen vörhanden weer. Al in 't olle Israel hett en Bruut enen Myrtenkranz up 'n Kopp dragen. He is Symbol för en Jungfru. Dat sall herkamen vun de tugendhaftige Königin Esther, de ehr jüdisch Naam weer "Hadassa", un disse Naam warrt mit "Myrte" översett.

De grönen Bläder vun mien Mudders Myrte verströmen enen intensiven Duft. Ok wenn de Bläder dröög sünd, behollen se ehren Duft. Se köönt dorüm goot in Krüderkissen orrer Aromapött bimischt warrn.
Af un to blöh en Plant bi Oma, Mudder orrer Tant. De Blöden weern witt un duften ok bannig dull un bannig goot. Se harrn fiene güllen Staubgefäße.

De Myrte kann den Winter bi us nich buten överleven, se mutt ünner Dack bröcht warrn. In ehre Heimat (Mittelmeer) bringt de Myrtenstrukk Beeren. De wörrn fröher dröögt un denn tweistött. Se wörrn as Peper bruukt; denn richtig echten Peper weer fix düür.

De Myrte warrt in de Bibel veelmals nöömt. So in Jesaja 41, 19: "Ik sett Zedern in de Wööst, Akazien, Myrten un Ölbööm; ik plant Zypressen, Platanen un Buchsbööm dorto."

Myrtentelgen wörrn geern bi 't jüdisch Laubhüttenfest nahmen. Myrte tell to de vier Planten, de de Israeliten an'n ersten Dag vun dit Fest to sammeln harrn. Nehemia 8,15 seggt: "Treckt rut in de Bargen un haalt Telgen vun 'n edeln un vun 'n willen Ölboom; vun Myrten, Palmen un anner Bööm mit veel Bläder an, dat ji Laubhütten maakt, as dat schreven steiht."
De Myrten-Plant symboliseer Gott sien Huld, sien Freden un Freud.

In en arabisch Märken warrt vertellt, dat Adam — as Teken för siene Leevde — Eva enen Myrtentelgen schenkt hett. As Paris de Aphrodite den Appel geven hett, dor hett se enen Myrtenkranz in 't Hoor hatt. Un Shakespeare wull Venus (also de, de bi de Griechen Aphrodite heet) mit Adonis ünner Myrtentelgen tohoop bringen.

Abrakadabra: In miene "Hexenböker" — as mien leef Mann jümmers so respektlos seggt — heff ik en Rezept för Myrtenwien funnen. De Beeren vun de Myrte sall man in Obstbrand geven un tominnst enen Maand lang trecken laten. Denn dörchseihen. Orrer de Beeren in Buddels mit Roden Wien geven.
De Myrte weer de römisch Göttin Venus weiht. Se weer de Göttin vun dat Schöönsien un ok de Göttin vun de sinnlich Leevde. Dorüm is man de Meen, dat disse Myrtendrunk de Leidenschaft to 'n Kaken bringen kann. Also, Vörsicht!

De Fotos köönt Se per Klick vergröttern! — Anke Nissen


Wiehnachtliche Amaryllis. Bild: Antje Heßler. Klick op to'n Vergröttern!

27.12.09 . .Amaryllis

En beten wat ratlos keek ik dat Geschenk an, dat ik vör en poor Weken kregen harr. "Dat is en Amaryllis-Zibbel", wörr ik upklärt, un ik sull de man up enen Blomenpott mit Erd setten. Dor, wo de Zibbel so 'n poor Fasern harr, dor weer ünnen. Un dissen Faserkraam, den sull ik up de Erd setten — up gor kenen Fall in de Erd. Un denn bruuk ik blots noch af un to begeten un denn wörr ik al sehn...
Also goot, ik heff daan, wat mi seggt worrn weer, un ik stell fast: Dat sehg richtig unschöön ut, nüchtern un keen beten dekorativ. Ik söch noch enen groten Överpott, fünn toletzt enen Korv, in den ik den helen Kraam rinstell. Denn heff ik danke seggt, as sik dat höört, den Korv aver stell ik in en Eck, ganz achtern up 't Finsterbrett.
In de Vörwiehnachtstiet harr ik — as wi ja all — veel to doon. Elkeenmal, wenn ik mien Blomen mit Water versoorg, kreeg de oll Zibbel ok wat af. Verännern dee se sik nich.

Man denn, an enen Morgen, harr de Zibbel wat Grööns baben ut sik rutquetscht. Tominnst 2 cm hooch. Sull se Bläder kriegen? Ik freu mi un wies dat lütte Gröne mienen leven Mann un de sä: "Ah!" un "Oh". En Woch later weer ik dat, de "Oh" un "Ah" sä. Dat lütte Gröne weer nu 25 cm lang un weer tominnst dumendick, männer-dumendick.

Nu haal ik dit — as mi nu dücht — doch recht interessant Geschenk in de Wahnstuuv up de Finsterbank. De Plant veränner sik elkeen Dag, binah kann ik seggen, se veränner sik elkeen Stunn. En Morgen höör ik mienen leven Mann seggen: "Dunnerlüchtig! 2½ cm!"
Ik fraag: "Wie bitte?" "Tja," verkloor he, "ik heff gistern Avend einen Strich an de Fensterschiev maakt. Över nacht is se 2 ½ cm wussen, uns Bloom."

Also, dat "unförmig Gebilde" weer in de Twischentiet to "uns" Bloom worrn. Un wi weern beid övertüügt, dat de lang gröön Stengel baven in de Verdickung en Knospe utbill.
Avends dreih sik uns Bloom jümmer wieder na 't Licht, bet se an de Finsterschiev stöten dee. So bleev se denn över Nacht. Morgens, wenn 't hell wörr, richt se sik wedder up. So güng dat elkeen Dag: avends to'n Slapen lehn se sik an de Schiev, morgens keem se wedder tohööcht.


Amaryllis-Blööd

Man denn höör se up mit Wassen. Mien leev Mann haal sienen Tollstock: 54 cm! De Verdickung baven füng an sik to verännern. Se wörr dicker un dicker un kreeg verschieden Utbuchten. Se foldt sik uteneen. Wenn ik schräg achter ehr stünn, sehg se ein beten wat ut as en Düvel: twee spitzig Hörner un en ganz licht rode Snuut. Dat weer also würklich ene Knospe, dat warrt en Blööd! Un ünnen keem al wedder wat Grööns. Ditmal weer dat baven flach un breder. Dat warrt nu denn wohl Bläder warrn.

De Knospe is in de Twischentiet fix breed worrn, över 14 cm lang. Ok kann ik düütlich sehen, de Blööd will root warrn. Man upgahn is se noch nich. Wen mag se sik wohl to 'n eersten mal wiesen? Mi orrer mienen leven Mann?
De Spannung is groot.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Anke Nissen

20.12.09 . .Winteranfang!

Brrr! Weer dat kolt! Dat Thermometer an't Kökenfinster wies moorns Klock söven Minus 12 Grad. Un dat an'n 20. Dezember. De Winter weer dor. Den Dag vörher harr dat al düchtig Snee geven. Egentlich is na den Kalenner doch eerst de 21. Dezember de Anfang vun den Winter.

De Himmel weer kloor, dat sehg na enen richtig schönen Winterdag ut. Na en goot Fröhstück möken wi uns up den Weg an de Trav. Wi kregen noch jüüst den Sünnenupgang mit. As so'n Füerball krööp se över den Rand vun den Wohld up den Priwall. Över de See schööv sik en Nevelbank. De Mool weer kuum noch uttomaken. Aver dat weer gor keen Nevelbank. Dat weer en dampend Oostsee. Dichte Swaden trocken över't Water. Meist as wenn ünnert Water Füer anbööt woorn weer. Dat Water weer noch warm un leet feucht Luft upstiegen. Dörch de Küll enstünn dorut Waterdamp. Dat sehg ut as in en Hexenköök. De ganze Bucht weer verzaubert dörch den Nevel.

De Sünn weer an Heven al höger stegen. De eersten Strahlen drepen dat Traveöver. De Aanten harrn noch ehr Köpp ünner de Flunken. Aver nu strecken se ehr Köpp ünner ehr Fedderkleed rut. Schnattern miteenanner un söchen sik ehr Fröhstück.

Wi harrn in de Twischentiet böös verklaamte Hannen. Dat wöör Tiet, dat wi wedder na Huus kemen. En hitten Tee hett uns wedder upwarmt.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

13.12.09 . .Lütt Wiehnachtsvagel

Dat dat Rotkehlchen as Vagel vun'n Karfriedag gellt, weet wi ut en christliche Legende. Kortens nu heff ik leest, dat uns Rotkehlchen ok en Wiehnachtsvagel is.

Wo hübsch lüücht aver ok in'n Winter siene warm-rode Boss! Wo harmonisch passt dit Root to de Früchte vun de Stechpalme orrer de Eibe! — Gifft dat villicht Wiehnachtslegenden vun 't Rotkehlchen? Up Wiehnachtskorten is de lütt Vagel würklich oft to sehen. Man de würkliche Grund, dat he as Wiehnachtsvagel gellt, is: Disse lütte Vagel singt in'n Winter! Luut, kregel un resolut singt he, mehrst to Ulenflucht, in de Dämmertied, wieldess all annern Vagels in'n Winter still sünd. Lütt Rootbost deit dat, wieldat he ok in'n Winter en Revier besett, dat he mit keen anner Rootbost delen will. Un nich bloots He, ne, ok Se hett so en "Winterrevier" un singt unerbittlich de Konkurrenz weg. Lütt Rootbost is ja en Egenbrötler un leevt geern för sik alleen!

Uns Goorn höört ok to dat Winterrevier vun so en Rootbost. Un in uns Vagelhuus is dat Rotkehlchen dääglich to Gast. Oft sitt dat för sik alleen ünnen, ünner dat Vagelhuus. Ik seh den lütten Vagel in unsen Goorn mal hier, mal dor, hüppend, flatternd. In'n Sommer seh ik dat Rotkehlchen nich so oft, man in'n Winter is dat jümmers bi uns üm rüm. Wo oft freu ik mi in de kolle Johrstiet över dissen lütten Vagel, över siene Farv, siene X-Been, sien Singen, sien Muntersien! Ja, ik bün inverstahn, wenn dor seggt warrt, dat uns Rotkehlchen en lütt Wiehnachtsvagel is.

Anke Nissen; Bild: Andreas Trepte/Wikimedia Commons

6.12.09 . .De Stieglitz
Carduelis carduelis, ok Distelfink, Plattdüütsch: Stieglitsch / Steilitsch / Stiglitzken / Disselfink

As ik kortens dit un dat över Disteln leest heff, dor begegen mi en lütt, hübsch, bunt Vagel. De Lievspies vun dissen Vagel sünd de Samen vun de Disteln. Dorüm is he överall dor to finnen, wo Disteln gern wasst. Un wenn de Samen riep warrt, kann een Swärme vun disse Vagels sehen, de de Disteln plünnern. Wi kennt den Vagel all, he is en wunnerschöön Fink, de Distelfink. Vele Lüüd seggt "Stieglitz" to em.

De Legende vertellt, dat Vadder Gott, as he de Vagels maken dee, den Stieglitz bi 't Farven vun de Feddern reinweg vergeten harr. He keek nu heel bekümmert up den lütten Vagel dal, de unschienbor un ahn Farv vör em hock un trurig den Kopp hangen leet. Denn keek he in siene lerrig Farvpött, kratzt hier en beten un dor en beten. Toletzt bröch he lütte Kleckse geel, root, güllen, swart un en Fitzelchen witt tohoop.

"Dat helpt denn nix. Wi versöökt dat hiermit, man — du warrst bestimmt bannig bunt warrn", sä Vadder Gott un pinsel as eerst rund üm den lütten Snabel den lialütten Rest vun dat füürig Mohnblomenroot. Up de Flünken tupf he den lütten Klacks vun dat lüchen Scharbockskruutgeel, dorto keem noch Swart. De Boss wörr schöön güllen anmaalt un mit dat Fitzelchen Witt ünnerleggt.


Twee Stieglitzen mit Enkelin Emily. Stieglitz-Foto:
Armin März/Wikimedia Commons, Montage: Ludgerd Lüske

So is dat kamen, dat de Stieglitz so 'n farvenprächtig, bunten Vagel worrn is. He is för vele Minschen de schöönst Vagel up de Welt. Se hebbt em früher sogoor in Käfige hollen orrer an lütt Keden leggt — blots wegen sien Schöönsien.

Vele Künstler hebbt em maalt, ik erinner an Meister Bertram. He leev üm 1350 rüm. Up enen groten Altar, de in 't Museum in Hamburg steiht, hett he "Gott maakt de Deerten" maalt. Un dor findt sik mank Uul, Fleddermuus, Hahn, Swaan un Pagelun ok uns Stieglitz.

Anke Nissen

29.11.09 . .En Mispel un keen Mistel!

"Kiek mal, wat ik dor ünner den Boom funnen heff!" Ik wies mien Mann en lütt bruun un bannig harde Frucht. "Ik weet nich, wat dat is. Süht meist en lütt Quitt liek. Aver de is doch geel un ok grötter!" "Dat kunn ok en Oort Haagebutt ween", meen mien Mann. "Am besten, wi fraagt den Goorner dor achter de Kaat, wo de Boom mit de velen Frücht steiht."

He weer bi de Goornarbeit. As wi em ansnacken, stell he den Äscher af un keem an den Tuun. "Tscha, na düssen Boom bün ik al oftins fraagt woorn. Wat se dor in de Hand hebben, is en Mispel." "En Mistel?" "Nee, mit en P, en Mispel! En ganz ool Appelsoort, de man hüütvergeten hett. Se is lütt un böös hart un kann eerst na den eersten Frost verbruukt un eten warrn. Am besten kaakt man Marmelaad dorvun. Schnaps ut de Mispel smeckt ok goot. Hüütigendaags findt man de Mispelbööm blots noch in Klostergoorns un botanische Goorns. Hier achter de Kaat, wo se de Mispel ünnern den Boom funnen hebbt, is en olen Krüüdergoorn." Nu haal he sien Piep ut de Tasch, kloppt se up en Tuunpahl ut un stopp se bedächtig. As he se ansteken harr, trock he n'poormaal deep doran. Paff den blagen Rook in de Luft un fraag: "Wenn Se noch n'beten mehr doröver weten wöll'n, vertell ik dat geern." Wi nicken mit de Köpp. Denn kregen wi to höörn, dat düsse Appel ut Vorderasien kümmt. De Römer hebbt em denn för sik entdeckt. Wohrschienlich is de Appel dörch römische Legionäre na'n Noorden bröcht woorn. In fröhere Tieden gell de Boom sogoor as Heelplant, sien Frücht soorgt för gode Verdauung. Se hebbt enen hogen Gerbsäureandeel. Wegen de Heelkraft hett Kaiser Korl sogoor en Verordnung rutgeven: In jedeen Klostergoorn müssen Mispelbööm anplant warrn. —

He harr uns seker noch n'ganzen Barg mehr vertellen kunnt. Ik harr aver kole Fööt kregen un kunn nich mehr stahn. En poor vun de Frücht dörf ik mit na Huus nehmen. Na veertein Daag weern se week un ik kunn se bieten. Natüürlich heff ik se pröövt. Aver uns Appels smeckt mi beter.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

22.11.09 . .Hilligenkruut
Santolinochamae cyparissus, anner Namen: Heiligenkraut, Zypressenkraut

Düsse dekorative Plant höört to de Familie Korbblütler. Se warrt as Duftkruut un gegen Motten sammelt; dorto warrt de lütten Blödenköpp orrer ok de blöhen Sprossenspitzen sammelt.


Hier is dat Hillgenkruut keen Beetinfaten, sünnen in en Beet infaat

De latiensch Naam "santilina" erinnert vun de Spraak her an dat "sanctus" — un dat bedüüdt "hillig. So is de düütsch Naam "Hilligenkruut" entstahn. Un wiel dit Kruut nu dissen Naam hett, findt wi dit Kruut ok oft in de Bibelgoorns, so in den Goorn vun dat Bibelzentrum in Barth.

De Plant stammt ut warme Länner, as Bispill ut de Gegend üm dat Mittelmeer rüm. Bi uns in Norddüütschland hett de Plant dat en beten swoor in richtig harte Winter över de Runnen to kamen. Trotzdem is se oft as Zierplant in Goorns to finnen.
Ik heff mi vertellen laten, dat Hilligenkruut wunnerbor as lütt Beetinfaten to bruken is — jüst so as Buchs. Ik warr 't mal versöken.

Ik heff mi ok vertellen laten, dat dat Hilligenkruut an'n besten in'n März trüchsneden warrt — jüst so as Lavendel un de Smetterlingsboom.

Dat Loof vun 't Hilligenkruut süht so 'n beten sülvrig ut un hett enen goden aromatisch Duft. Ik mag dat Kruut lieden. In 'n laten Sommer kaamt denn de gelen Blöden un denn süht de Plant besünners dekorativ ut.

Uns Naver hett en groot un prächtig Plant vun 't Hilligenkruut in sienen Krüdergoorn. Man, he is nich so recht tofreden. Se blöht nich. Nu sünd wi jümmers an 't Sinneern, worüm deit de Plant dat nich. Na — villicht kaamt wi dor ja noch achter.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Anke Nissen

8.11.09 . .Wintermärken!

Dor hett uns de Winter aver överrascht. En poor Daag vörher harr de güllen Oktobermaand mit herrlichen Sünnenschien un bunte Farvenpracht "Tschüüs" seggt. Glieks achterna geev dat Snee, un dat nich so knapp. "Ik kann de Natuur ok smuck maken!" mell de Winter sik to Anfang vun den Nevelmaand an!

De letzten Blööm un de bunten Beern trock he en witt Kleed an. De Samenkapseln vun den Hibiskus harr he en witt Kapp upsett. Sehg meist ut, as wenn he witte Blöden harr. Ok anner Planten harr de Winter en witt Kapp upsett. Up mien Goornstohl leeg en witt Kissen. De Blomenputt harr enen breden witten Rand kregen. Dat weer en richtig Märkenland. De Winter harr mal kort den Töverstab röögt un nix weer mehr as den Dag vörher!


De Roos "Cinderella"

De lütten Deerten keken ganz verbiestert in de witte Welt. De Vagels flögen ümher un söchen na Foder. Up den Rasen harr de Winter en witt Laken utbreedt. Narms kunnen de Lünken un anner Vagels Köörns finnen. Gau heff ik Vagelfoder up den Lünkendisch streut. Dor weer furts Hochbetrieb, all rangeln üm den besten Placken.

Wat wull de lütt Igel to den Snee seggen wöör? He besööch uns jedeen Avend un haal sik sien Freten af. Ik heff en lütt Eck up de Terrass för em feegt un dor dat Freten hinstreut. As ik to Bett güng, weer he noch nich dor west. Aver an annern Moorn weer de Snee un ok dat Freten weg. Wüllt höpen, dat de lütt Igel un de annern Deerten un Planten den Besöök vun den Winter goot överstahn hebbt.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

Vagelbeerboom8.11.09 . .In'n Harvst ankamen

Nu hebbt wi em wedder faat, den Harvst. Mi kümmt't vör, as wenn he in dit Johr ganz besünners bunt is, as wöörn siene Farven ganz besünners strahlen un lüchen. Un de Daag, de beten wat düüster sünd? Ik mag ok de. Dat Licht is mattgüllen, de Konturen warrt vun 'n Nevel verwischt.

Kastanie an'n See

Un wenn ik denn mit miene ollen Fründinnen an 't Snacken bün; denn markt wi, dat wi ok alltohoop mit uns Leven in'n Harvst ankamen sünd. De hitten Sommerdaag sünd vörbi. Ok de stürmisch Fröhjohrstiet liggt al lang achter uns. Wi smuustern, wenn wi dor an denkt, dorvun snackt "Weeßt du noch, as...". Nu gaht wi an allens veel ruhiger ran. Wi nehmt uns trüch. Wi wüllt nich mehr allens verännern. Nu wüllt wi in Ruh un Freden leven mit uns Familien, mit uns' Frünnen, mit all Lüüd üm uns rüm. Wi seht elkeen Dag as en Geschenk an, is he nu düüster-gries, orrer strahlen vun Sünnenschien, is he regennatt orrer vull scharpen Wind...

Ik kiek in uns Rund: Griese Hoor, witte Hoor, lütt Taddern in de Hannen, Brill up de Näsen, de eerst Hörhelp is to sehn, Folden wiest sik hier un dor — man uns Ogen strahlt un lacht. Wi sünd in'n Harvst ankamen.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Anke Nissen

1.11.09 . .Güllen Oktoberdag

In de Nacht funkeln de Steerns vun kloren Heven üm de Wett. Moorns weer dat noch bannig kolt. Dat Thermometer an mien Kökenfinster wies null Grad. De Sünn luur al över de Bööm. Dat segg en goden Dag verrut. Seker warrt dat so'n richtig güllen Oktoberdag.


Stachelige Besöök up de Harvstblomen


An'n Achtersteven sitt Borsten

To Meddagstiet weer dat denn up de Terrass nochmaal so richtig warm. De Sünn harr eenige Insekten waak maakt. Ievrig flögen se üm den Asternputt mit de witten Blomen. Setten sik to'n Upwarmen up en Blööt un leten sik den Nektar goot smecken.

Meisttiets weern dat Keilflecksweevflegen un gewöhnlich Flegen. Aver en anner Oort weer noch dorbi. De harr en dicken Kopp. De Lief vun düsse Fleeg weer düstergeel un up ehr'n Rüüch weer en breden swarten Striepen. En ganzen Barg Hoor seten doran. De stünnen piel von den Lief af. En Sweevfleeg weer dat ok. Aver ik müss eerstmal nakieken, to welk Oort se to höört.

Dat weer en Igelsweevfleeg, stünn in mien Book. Ik müss richtig grienen. Nu harr ik nich blots Igel up de Terrass. Ne, ok en Igelsweevfleeg weer dorbi. De güllen Oktobersünn harr mi enen niegen Gast präsenteert.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

1.11.09 . .Harvstmorgen

Wi seten bi 't Fröhstück, leten uns dat smecken un keken dorbi ut dat Finster. Wat weer dat för en Morgen! Gistern noch allens gries un natt, hüüt strahlt de Sünn.
In Navers Goorn steiht en groten Appelboom. He hett noch all sien Bläder, en beten gröön un veel geel, ganz verschieden, un dat lüücht as anmalt.
En beten wieder lang steiht en Böök, du denkst meist, de Bläder sünd ut Gold. Un noch en beten wieder steiht en Boom mit Blattwark, ganz düüster-root, meist as de Gloot in enen ollen Aven.
De wilde Wien an de Garage hett blots noch en poor rode un gele Bläder, avers de lütten, blagen Druven, de sitt dor all noch an. Un dor sünd de Drosseln bi un pickt een na de anner af. Wenn de man nich duun warrt dorvun.
De Vagelbeerboom hett gor keen Bläder mehr, avers he is vull vun de roden Beeren. Jüst so is dat bi den lütten Flederbeerbusch, keen Blatt, dorför ganz vele swatten Beeren. Kiek, graad huscht de Tuunkrüper — de Zaunkönig — dörch de gele Bökenheck, hen na de Flederbeern. Kannst sehn, wo he den lütten Steert upstellt?
Un dor, dor löppt en Katteker över den Rasen. Ganz düüster is de, dat is al meist swatt. So enen heff ik lang nich sehn.
Nee, nu höllt mi dat nich mehr up mienen Stohl, nu mütt ik rut an de frische Harvstluft. In'n Goorn is noch en lütt beten to doon, en beten afsnieden, en beten rutrieten. En poor Dahlien sünd noch an 't Blöhen. Un ok noch en poor gele Rosen. En poor Tulpen-Zippeln heff ik noch in den Keller funnen, de kaamt gau noch in de Eerd. Un de frischen Muulwarp-Hümpel in'n Rasen trampel ik dal. Un denn stah ik dor mit de Hark in de Hand. Man Harken lohnt nich. De Bööm warrt noch lang un veel vun ehre Bläder dal smieten.
Avers mal so in den Goorn stahn, nix doon, blots kieken, bi Sünnenschien an den letzten Oktoberdag, dat is ok en Beleevnis.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Heiner Nissen

25.10.09 . .Lütten Swienegel!

Den ganzen Sommer hebbt wi up Swienegelkinner töövt. Harrn wi doch an Enn vun den Junimaand de Hochtiet vun de Öllern mitkregen. De hebbt uns den helen Sommer över ümmer wedder besööcht. Aver na lütte Swienegelkinner hebbt wi ümsünst utkeken! "Dat hett denn wull nich klappt", meen mien Mann. Wi harrn uns al utrekent, dat in den Augustmaand Swienegelkinner to uns kemen. —


Mama un Kind

Vör en poor Daag an Anfang vun den Oktobermaand hett uns nu de Igelmodder ehr lütt Kind vörstellt. En ganz nüüdlichen lütten Swienegel! Sien Stickeln weern wat heller as bi de Öllern. Ok harr he üm den Kopp mehr weke Hoor. So'n beten tögerlich trock de lütt Swienegel achter Modder her. Vadder keek dorbi to.


Familie Swienegel: Moder un Kind bi't Avendeten, dat Lütte alleen, Vadder. Klick op to'n Vergröttern!

De Lütt weer al goot ranwussen un nich mehr so ganz lütt. He weer quicklebennig, aver noch bannig schuuch. Wenn wi up de Terrass kemen, schees he gau üm de Eck. De lütten Been drögen em fix dorvun. He kenn uns eenfach noch nich.


Dat Lütte is schuuch, avers fotogen! Klick op to'n Vergröttern!

Mit de Tiet hett he sik so langsam an uns wennt. In de Schummeree lett he sik meist jedeen Dag sehn. Wi hebbt em n'beten wat to Freten hindaan. Vör den Winterslaap mütt he noch düchtig ranwassen un n'beten Fett ansetten. Sünst kann he den Winter slecht överstahn. Un dat weer ja man jammerschaad üm den lütten Swienegel.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

25.10.09 . .Endlich blöht de Aloe!

Al vele Johren lang steiht up uns Finsterbank en Aloe. Jümmers wenn ik mi sneden heff orrer ratscht, wenn de Rosen vun mienen leven Mann ehre Dornen gegen mi richt hebbt orrer anners wat mien Huut verletzt hett, jümmers denn breek ik en lütt Stück vun den fleeschig Aloe af un drück dat gegen mien Wund. Un jümmers warr ik in korte Tiet heilt.

Mien Aloe ist keen Aloe Vera, dat weet ik, man wat för 'n Naam mien Plant driggt, dat weet ik nich. Ik heff leest, dat gifft mehr as 100 verschieden Orten, dor bün ik denn gor nich eerst anfungen, mi üm den präzis Namen to kümmern.

Schenkt kregen heff ik de Plant vun enen ollen Fründ un Kollegen ut Hannover. He hett den Pott in en ganz normal Postpaket packt un herschickt. Villicht dat mi de Bläder dorüm över all de Johren so goot holpen hebbt, wieldat dat vun en goden Fründ kümmt?

In Loop vun de Tiet heff ik vele, vele Aflegger vun mienen Aloe utplant un groot trocken. Se sünd an Frünnen un Bekannte verschenkt worrn.

Nu aver heff ik wat Nies beleevt mit mienen Aloe, dat hett se bet nu noch nie maakt: Se hett enen langen Stengel dreven un is denn anfungen to blöhen. Lange rode Blöden — so 'n beten as Trompeten — staht baven in en Ort Druuv tohoop. Würklich to 'n Freuen!

Wokeen denkt da nich an J.C.Günther (1696-1723), den so jung doodbleven genialen Barock-Dichter, un sien "Trost-Aria":

Endlich blüht die Aloe,
Endlich trägt der Palmbaum Früchte,
Endlich schwinden Furcht und Weh,
Endlich wird der Schmerz zunichte,
Endlich sieht man Freudental:
Endlich endlich kommt einmal.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Anke Nissen

18.10.09 . .Rarität!


Wat witscht da an de Eer?

Dat weer an en richtig schöön un warm Harvstavend an'n Anfang vun den Oktobermaand. De Sünn weer al to Bett gahn un de Wind weer inslapen. De Schummertiet fung an. Ik harr mi dat nochmaal in de kuschelig Eck vun de Terrass komodig maakt.

Mit de Wiel weer dat al teemlich düster woorn. De letzten Vagels flögen in den Knick. Kuum kunn ik noch de enkelten Büüsch uteneen hollen. Dor beweeg sik mit eenmaal wat ganz Lüttes in en Ritz vun de Terrassenplatten. Wat dat weer, kunn ik nich utmaken. Seker weer dat en Mett. Nu krümm sik dat lütt Deert ok noch. Dor heff ik denn ganz eenfach mien Blitzer vun den Knipskassen anmaakt un en poor Biller knipst.


Dat is ja en lütte Lurk...!

Wat ik dor fasthollen harr, bün ik eerst an mien PC wies woorn. Dat weer ja en Rarität! Dor weer nich blots en Mett to sehn. Ne, dor weer ok noch en Lurk. De weer dorbi, de Mett to vertilgen. So'n selten Besöök harr ik noch ni up mien Terrass sehn.


Ingang na de Winterwahnung in'n roden Krink

Den neegsten Dag heff ik mit mien Naver över den selten Besöök up mien Terrass snackt. He hett in sien Goorn enen lütten Diek. Mien Naver hett mi denn verkloort, dat de Lurk up mien Terrass en Fru vun en Kammlurk is. De Lurk hett bi mi sien Winterwahnung ünner de Terrassenplatten funnen. Bi dat warm Weder harr he wull nochmaal Hunger kregen. Hett nochmaal so richtig tolangt un sik en Mett to Boss nahmen.


De Lurkfru verspiest de reesenhaftige Mett

In de Wintertiet, wenn dat buten kolt is, verfallt he in Starre un överleevt so de kole Johrestiet. Wenn dat denn in't neegtst Johr warm warrt, treckt he wedder üm. Denn leevt he bi mien Naver in den lütten Goorndiek.

Düsse Kammlurk, so hett mien Naver mi ok noch verkloort, steiht ünner den Oortenschutz. Ik dörf, solang he bi mi is, de Platten vun mien Terrass nich anböörn un nich verschuven. — De lütte Lurk hett mi also ganz in Besitt nahmen. He is nu Baas op mien Terrass. Un dat allens ahn Miet to betahlen!

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

11.10.09 . .Füüralarm an'n Strand: De Füürquall

"Ihhh -!", so roopt de mehrsten Lüüd, wenn se in'n Sommer bi 't Baden an en Qualle kaamt. Dorbi schaadt de lütten, hellen dörchsichtig Quallen een gor nich.

Stöttst du aver mit so 'n Füürquall tosamen, denn... Also, dat mag ik ok nich hebben. Ik heff mi vertellen laten, dat de Rettungs-Swimmer nu jümmers Rasier-Schuum baben up ehren Uppass-Turm hebbt, de sall goot helpen, wenn een vun de Füürquall trakteert worrn is.

Gistern an'n Strand heff ik disse Füürquall photographeert. Se weer strandt, answemmt, tohoop mit poor Swestern.

Dat Bild köönt Se per Klick vergröttern! — Anke Nissen

3.10.09 . .Adjüüs Sommer!

Dat is wohrhaftig so, as wull he uns Adjüüs seggen, so as wull he uns wiesen, wat he ok in den Septembermaand noch allens kann, de Sommer 2009! Wi schreven al den 26.09.09.

De warme Sünnenschien lock de Minschen an den Strand. Dat weer windstill un de Watertemperatur weer noch 17°C. Mennicheen lock dat klore Oostseewater noch to'n Baden. De Strandkörv weern meistendeels al in't Winterlager kamen. De Badesteeg weern afmonteert. De Bahlen müssen för dat Hochwater in'n Winter sekert warrn. Aver dat Schild "Springen von der Brücke verboten" stünn noch dor. Un up de Pahls harrn de Möven un de Kormorane Platz nahmen.

Likers leten sik en poor Minschen vun dat Badevergnögen nich afhollen. Ehr Kleder legten se ganz eenfach in den Strandsand un lepen in ehr Baadbüxen in't Water. De deep-stahend Sünn schmunzel dorto un strakel mit ehr warmen Strahlen de Baadgäst! Dat weer jüüst so, as wenn de Sommer seggen wull: "Ik vergeet juuch nich, 2010 bün ik wedder dor!"

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

27.9.09 . .Hochtiet in'n Septembermaand

Güstern heff ik mit mien Fründin enen lütten Utfloog maakt. De Septembersünn schien warm vun blagen Heven un hett uns up den Weg lockt. Wi wullen na de Karpendieken. Up den Weg dorhin sehgen wi de eersten Kastangen up de Straat liggen. Dor müssen wi doch anhollen un welk upsammeln. Wi stellen unser Auto an de Stratenkant.


Waterjungfern

Up de anner Siet leeg in de Nameddagssünn al de eerst groot Karpendiek. "Kiek mal", reep mien Fründin un wies mit den Finger na den Diek, "dor fleegt ganz veel Libellen!" Un wohrhaftig, gegen den hellen Heven wöör ik de velen Libellen ok wies.


Blootrode Heidejungfer

Dat weern tominnst twintig, luder verscheden Waterjungfern. Se jachtern an de Waterkant gau achternanner her. Ik kunn Mosaikjungfern un Diekjungfern utmaken. Ok en blootrode Heidejungfer weer dormank.

Twee vun de Diekjungfern setten sik na'n Stoot an enen dicken verdrögten Stengel. Gau güng ik ganz sachten achterna. Dor kreeg ik mit, dat de beiden Hochtiet möken. Un dat an't Enn vun den Septembermaand!


Mosaikjungfern-Hochtied

Ganz vörsichtig sliker ik mi neger an dat Poor. Dor keem doch in en Tandem noch en Poor anflagen. De setten sik ok an den verdrögten Stengel, hoorgenau ünner dat anner Poor. Dat weern Mosaikjungfern. Nu fehl blots noch de blootrode Heidejungfer! Aver de söch sik enen olen Boomstubben ut. Dor seet se ganz alleen un leet sik vun de Sünn beschienen.

Vergnögt un tofreden möken wi uns mit de eersten Kastangen up den Nahuusweg. Düssen Dag an'n Enn vun den Septembermaand 2009 warrt wi seker nich vergeten.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

19.9.09 . .Wedder wat tolehrt!

De warme Septembersünn hett uns to en lütt Radtour över den Priwall na Rosenhagen bröcht. Dat weer so warm, wi kemen meist in't Sweten. Hunger un Döst leten uns in en lütt Cafe inkieken. Wi kunnen noch buten in den Cafegoorn sitten. Dor blöh'n noch de Rosen un anner smucke Bloom. Glieks wöör ik enen smucken Bottervagel wies, enen bunten C-Falter. Denn müss ik doch knipsen. He gaukel vun Bloom to Bloom un lann achteran up den Naverdisch.

Vörsichtig sliker ik mi an em ran. He seet up en gediegen türkisfarvig Plastikdoos. Mit sien bunten Farven sehg dat richtig goot ut. Flöög denn mal hoch. Ümkreis aver ümmer wedder de Doos un sett sik dor up daal.

Dat müss ik mi doch wat genauer ankieken. Dor eerst wöör ik wies, dat in de Doos un ünner de Doos Wöpsen weern. Dat weer en Wöpsenfall! Dor weer as Lockmiddel för de Wöpsen Zuckerwater bin. Un dat hett den Bottervagel ok anlockt.

Wi twee hebbt up düsse Oort wedder wat tolehrt! Wi weet nu, wi en Wöpsenfall utsüht.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

13.9.09 . .En blagen Bottervagel! De Himmelsfalter

Up de Fohrt na Boltenhagen wöör ik an en helle un grote Huuswand in Klütz en Reklameschild vun enen blagen Bottervagel wies. An de Straat stünn ok noch en Wegwieser "Schmetterlingspark". Dor müss ik partu mal hin. Tomaal up uns Natuurnotizen bi Plattpartu de blage Bottervagel afbildt is.


Passionsfalter

Hüüt weer dat nu sowiet. As ik de Döör na de Flughall upmöök, slog mi braddig warme Luft in de Mööt. Mi versloog dat meist de Puust. Mank Palmen, Bananen un anner Gröön flögen veel bunte Bottervagels. Mit eens weer ik in de Tropen! Üm mi rüm gaukeln de bunten Bottervagels. Dat weern wull twintig bit dörtig verscheden Oorten. Ik wüss gor nich, wo ik so gau hinkieken sull.


Himmelsfalter mit slaten Flünken

Besünners fullen mi de groten blagen Bottervagels, de Himmelsfalter, up. De sünd in Südamerika to Huus. Dorvun flögen en ganzen Barg in de Hall ümher. To geern wull ik enen knipsen. Sliker vörsichtig achterna. Aver wenn se sik daalsetten, harrn se furts de Flünken tosamen klappt. Ok so sehn se smuck ut. Aver dat lüchten Blaag weer noch smucker. Wenn he de Flünken utbreed harr, weern dat 10 bit 12 cm. En annern smucken Bottervagel, de Passionsfalter, seet mit utbreedte Flünken ruhig up en gröön Blatt un leet sik vun mi knipsen.


De platte Himmelsfalter op dat Schild

Toletzt heff ik dat upgeven, den blagen Bottervagel to knipsen. Mi leep al de Sweet den Kopp hindaal. Ik müss an de Luft! Dor sehg ik buten an de Huuswand wedder dat Schild vun den blagen Bottervagel! De höll still! Den kunn ik goot knipsen!

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

6.9.09 . .De Sumpfzypresse un ehr Footvolk

In den Slottpark in Schwerin hebbt wi wunnersam Utwüchse sehn, de en Boom üm sik rüm drieven dee. Sowat weer mi noch nie ünnerkamen. Up en Schild ünner den bannig hogen Boom stünn "Sumpfzypresse". Tja, un en Sumpfzypresse harr ik bet nu ok noch nie sehen.

De Echte Sumpfzypresse (Taxodium, Familie Cypressaceae) gifft dat in Europa blots in Parks, heff ik mi seggen laten. Männichmal warrt se ok "Sumpfeibe" nöömt.

Disse wunnersam Wörtel-Utwüchse sind hohl. Se warrt "Atemknie" orrer "Atemwörtel" nöömt. Woto de dor sünd, wat se för en Bedüden hebbt, ik weet dat nich. Mien leef Mann meent, villicht — wiel dat doch en Sumpfplant is — hebbt disse Utwüchse wat mit dat stabile Hollfast vun den Boom in'n natten Grund to kriegen.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Anke Nissen

3.9.09 . .Japaansch Anemone

Bi Vetter Jakob in 'n Goorn, dor blöht ganz vele, richtig schöne Blomen. He hett mi vertellt, dat weern Japaansch Anemonen. De latiensch Naam is Anemone japonica, un dat gifft Lüüd, de seggt Japan-Anemone dorto un anner Lüüd seggt Harvst-Anemone dorto.

De Bloom hett "Japan" in ehren Namen, man herkamen deit se ut China, meent Vetter Jakob. Vun August an bit de Frost anfangt, blöht se; se brukt nich mal veel Sünn, se is robust, so zaart se ok utsüht. Un jedeen Johr warrt de Staude grötter un wokert de rosa See wieder.

Un sien leve Fru seggt: Ganz, ganz hübsch seht de rosa Blomen in en Vaas ut — villicht in en witt Porzellan-Vaas — oder en chinesische...?

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Anke Nissen


De swarte Punkt is in de Mitt

3.9.09 . .Wilde Möhre
Daucus carota, Umbelliferae (Doldengewächse)

Anner Namen: Möhre, Maurach, Mauroch, Merchen, Merl, Mörlen, Mohrrüben, Mohrwurzeln, Mohrenkümm, Mohrenköpfe, Morich, Murke, Murr, Eselsmöhren, Maidele, Schatthutbengel, Vogelnest

Wenn een in'n Sommer buten ünnerwegens is, denn süht een heel vele Dolden-Planten. All seht se — tominnst för miene Ogen — liek ut. Ik kann de eenfach nich ut'neen hollen. Is dat nu Fenchel, Anis, Kümmel, Dill orrer noch wat anners, nie bün ik mi seker.


Dat Tosamentrecken

Blots een Plant is dorbi, de kann ik jümmers glieks kennen, un dat is de Wilde Möhre. De Wilde Möhre hett in de Mitt vun ehre witte Dolde en düüster Blööd. As so 'n swarten Punkt süht dat ut.


Dat "Vagelnest"

Wenn de Plant utblöht hett, denn treckt sik de Dolde na de Mitt hen tosamen. As so 'n Vagelnest süht dat denn ut.

Ik weer graad ünnerwegens un dor stünn de Wilde Möhre an'n Weg. Ik heff se photographeert. Nu köönt Se sehen, wo dat mit de düüster Blööd in de Mitt vun all de velen witten Blöden utsüht. Un Se köönt ok sehen, woso in manche Gegend "Vagelnest" to de Wilde Möhre seggt warrt.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Anke Nissen

30.8.09 . .Tucke

Wi seten in Hohwacht an'n Strand, keken up 't Water un drömen so vör uns hen. Miteens sehg ik wiet buten enen groten, glitzern, güllen Ball. Ik wies em mien Fründin un se meen:
"Ach, nu weent bestimmt enerwegens en Kind üm sienen Waterball."

So weer dat aver nich.
Up en Brüüch stünn — ganz för sik alleen — en oll Angler. Ik bün liesen na em ran gahn, un — richtig — ünner de Brüüch swömm noch so'n lüchen Ball. As de Mann mal nich up't Water keek, as he in sien Tasch rüm kraam, dor heff ik dat waagt un em fraagt, wat he villicht so'n Ball as sowat as en Tucke bruukt.
"Joo, kann man wohl so seggen. "
Un na en Tiet:
"Heff ik mi sülms utdacht."
Un na noch en lütt Swiegstill-Tiet:
"De Wind, de drifft den Ball denn rut."

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Anke Nissen

30.8.09 . .Herbstzeitlose

Nu blöht se wedder, de Colchicum autumnale, de Herbstzeitlose. Se is en Plant, de vull vun Överraschen is. In 't Fröhjohr wiest se uns nix as ehre Bläder. De seht en lütt beten ut as Tulpen-Bläder. Man Blöden, nee, Blöden wiest se uns in 't Fröhjohr nich.
Un denn fangt de Bläder bald — naja, so Anfang Juli — an to welken, se starvt af, un beten wat later is nix mehr vun to sehen. De Plant is weg.

Man nu, hüüt morgen in unsen Goorn — toeerst denk ik noch an Krokus — man denn fallt mi in, dor blöht ja uns Herbstzeitlose. Zort lila. Un in'n Gegendeel to den Krokus, de dree Blödenstoff-Fadens hett, seh ik bi de Herbstzeitlose söß.

De Herbstzeitlose is bannig giftig. De hele Plant! Man besünners giftig sünd de Samen un Blöden. Dat Gift heet Colchicin (en Alkaloid). Al de Dosis vun 1,2 bet 1,5 Gramm Samen bedüüdt för Kinner den Dood. Eerst na en Latenztiet vun 2 bet 5 Stunnen markt een de Vergiften.
De Symptome sünd binah as bi en Arsenvergiften:

  • dat brennt un kratzt in'n Hals,
  • man hett Kolik un wässrig Dörchfall
  • dorto Erbreken.
  • De Dood passeert dörch Atemlähmen un Tosamenbreken vun 'n Krinkloop.

Un allens bi vull Bewusstsien! — Eerst Hölp: Medizinisch Kohle un Natriumsulfat.

Dat Bild köönt Se per Klick vergröttern! — Anke Nissen

26.8.09 . .Jungfer im Grünen
Nigella damascena; Fam. Hahnenfußgewächse / Ranunculaceae

Wat hier so schön blöht, is de "Jungfer im Grünen". Ik mag de Plant lieden. Se ist so fien, un ehre Blöden sind so schöön blaag. Se is veel as Goornplant to sehen, as Bispill in Buurngoorns. Wat mi ok an disse Plant gefallt, sünd ehre hübschen Namen:

  • Jungfer im Grünen (Jungfer in 't Gröne)
  • Braut in Haaren (Bruut in Hoor)
  • Gretchen im Busch (Greten in'n Busch)
  • Gretl in der Stauden
  • Venushaarige
    Un denn gifft dat ok noch Namen as:
  • Damaszener Schwarzkümmel,
  • Damaszener Kümmel,
  • Garten-Schwarzkümmel.

Na ene Sage ut Österriek hett en Vadder nich tolaten, dat sien Dochter ehren Leevsten heiraden kunn. De Deern wull aver keen annern Mann nehmen, dor is se in disse blage Bloom verwannelt worrn, in de "Jungfer in 't Gröne".

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Anke Nissen

26.8.09 . .Vulle Büxen!

De eersten Sünnenstrahlen an Moorn lüchen up mien rosa Anemone. Se blööt ümmer eerst in den laten Juli un den Augustmaand, de Anemone Japonikum. De smucken Blöden lockt veel Insekten an. Ganz besünners kemen de verscheden Hummeln to Besöök. Se bedenen sik iefrig mit den Blödenstoff, mit de Pollen. Dörch kräftig Slääg mit ehr Flünken in de Blööt lööst se de Pollen. Dorbi verdeelt sik de Stoff över de Hummel, un de süht wi inpudert ut. Denn strepelt de Hummel mit ehr Been de Pollen to Klumpen tohoop. De Klumpen, Pollenhöschen, kleevt se sik an de Achterbeen. Dorbi is en hohes fienes Summen to höörn, meist as wenn ehr wat passeert weer.


Hummel-Koppstand

Dat hett mi anlockt un ik heff en Hummel bi't Pollensammeln tokeken. Se harr ehr Büxen al randvull, söch aver ümmer noch mehr. Möök dorbi Koppstand, üm beter an de Pollen to kamen. Un ümmer noch kleev se welk an ehr Büxen. Wi se de wull na Huus bringen wull?


Affulln Pollenhöschen

Endlich harr se noog. Bi den Trüchfloog trock de Last vun de vullen Büxen de Hummel meist n'beten na ünnen. Aver se hett dat wull doch schafft. Seker weer dat en Arbeiderin ut en Hummelvolk.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

16.8.09 . .Sull 't al Harvst warrn?

Se sammelt sik al, de Vagels. Ik heff se graad sehen. An'n Plöner See seten se up de Wiern. De hele Swulken-Sippschaft keem so na un na answirrt. Bestimmt besnackt se dor ehre lange Reis. Un över de Feller küselt de Stare in lütte Hupen, de sik in sik sülven dreiht as en Planet. Düsse Swarms kullert dörch uns Welt, avers se kennt uns nich mehr; se dreiht sik üm sik sülven, se kennt bloots noch sik un ehr Reis.

Sull 't denn al Harvst warrn?

Dat Bild köönt Se per Klick vergröttern! — Anke Nissen

9.8.09 . .Kuum to glöven!

Dat weer an den 2. Augustavend. Wi seten up de Terrass un hüngen uns Gedanken na. "Up uns düssen Sommer de Hasselpogg wedder besöcht?", sinneer mien Mann. "Äpp, äpp, äpp", keem kott dorna en Stimm neern ut den Goorntuun. Ik stupps mien Mann an: "Dor, höörst em?" De neegsten Daag mell he sik ümmer wedder neern ut den Goorn mit sien "Äpp, äpp, äpp!"

Vunmoorn streu ik, as jeedeen Moorn Kokenkrömel up den Lünkendisch. Mien Blick güng dörch den Goorn un an'n End na de Rosen an de Huuswand. De harrn wedder düchtig Knubben ansett.

Dor, an de Wand mank den Jasmin weer en gröön Placken! Weer dat de Hasselpogg? Dat kunn doch nich angahn. Ik truu mien Ogen nich, ik dach ik drööm! Upreegt güng ik in de Stuuv un putz mi de Brill. Aver kuum to glöven, dat weer wohrhaftig de Hasselpogg. He seet dor an den glieken Placken in de Sünn as verleden Johr!

Up he güsternavend mien Stimm wedderkennt hett? Ik heff up sien "Äpp, äpp, äpp!" antert. Seker will he wedder mit mi snacken!

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

9.8.09 . .En Nachtuul

An'n Avend heff ik al oftins Nachtulen in mien Blomenbeet andrapen. Keen Nachtuul in Minschengestalt! Dat weern Nachtfalter, so nöömte Gamma-Ulen. Se flattern so unruhig vun Bloom to Bloom, dat ik keen Schangs harr, se to knipsen. Un hüüt, na den groten Regen, geev dat över Meddag n' beten Sünnenschien. Dat hett veel Insekten rutlockt. Se flögen in mien Goorn üm de Blomen. Un ok en Nachtuul, en Gammauul weer ünnerwegens.


De "Bookstav Gamma" is hier up de Vörrerflüchten best to kennen

Meern in de Sünn seet se dor an Navers Goorntuun. Wo kunnt blots angahn. Nu gaukel de Gammauul wieder na mien Goorn. Se flatter üm mienen Phlox. De Gammauul müss wull düchtig Hunger hebben. Sünst weer se doch in de Hauptsaak in de Schummertiet un in de Nacht ünnerwegens. Up düsse Oort kreeg ik Gelegenheit, en Gammauul to knipsen. Liekers weer dat gor nich licht för mi. As so'n Kolibri flatter se in de Luft un sweev vör en Blööt. Üm den Nektar to halen, höllt se sik mit de Vörderbeen ganz koort an en Blödenblatt fast. Se sett sik kuum mal daal.

De Gammauul is en typischen Wanderfalter un kümmt in'n Sommer ut den Süden to uns. Den Winter överleevt se as gröön Ruup. Se tellt to de Nachtulen un is wiet verbreet. Oftins kümmt dat to richtig Gammauul-Johrn. De Rupen richt denn in de Landwirtschaft dörch Freten groten Schaden an.

Se hett den Naam Gamma-Uul kregen, wiel se up ehr griesbruun Flünken en witt Teken hett, dat den griechischen Bookstaven Gamma liek süht. Wenn se de Flünken utbreet, kann man dat Teken up de Vörderflünken wies warrn. Bi slaten Flünken is se so goot tarnt, dat man se kuum wies warrt.

Enen Avend hett sik en Gammauul in mien Stuuv verirrt. Dat weer för mi de Schangs. Nu kunn ik se mit Blitzlich nochmaal goot knipsen!

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler


In de Hoor!! (Orr op de Kopphuut...)

2.8.09 . .Sünnenkäverplaag!

An Avend maakt wi geern nochmaal en lütt Radfohrt. So weern wi verleden Sünndag gegen Avend na't Brodtener Över ünnerwegens. Wi wullen blots över de Oostsee kieken. Al in den lütten Woold keem uns veel lütt Gedier in de Mööt flagen.

As wi denn de Fohrrööd an de Kant vun dat Över afstellt harrn, wöörn wi ganz veel Sünnenkäver in't Gras wies. Dat weer en dulles Gekrabbel. Ganz veel seten an en wegsmeten Appel. In de Sanddornbüsch turnen de Sünnenkäver rüm, kunnst se meist för riepe Sanddornbeern hollen. In de Twischentiet krabbeln se ok up uns Fohrrööd. Welk seten sogoor in de Speken.

So veel Sünnenkäver harrn wi dat letzt Mal in dat Johr 1989 sehn. An neegsten Dag stünn in de "Lübecker Narichten" en langen Artikel över de Marienkäferplage. An Strand weern so veel Käver, dat de Lüüd dorvör weglopen sünd. In de Vörreeg vun Tramünn hebbt sik de Sünnenkäver ok bi Niederegger breet maakt. Keen Stohl weer mehr frie. Ok up de Dischen un de Dekoration weern se an't Krabbeln.

Nu hett aver en scharpen Wind mank de Sünnenkäver uprüümt. — Aver blots bi uns in Tramünn! As wi en lütt Fohrt na Boltenhagen maakt hebbt, weern dor so veel lütte Sünnenkäver, kunnst kuum dien Meddageten in Roh up de Terrass to di nehmen. Up de Arms, in de Hoor un överall krabbeln de Käver rüm. Dat Treppengelänner na uns Lokal weer so vull Käver, kunnst di narms an fasthollen! Mal kieken, wi dat wieder geiht.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

2.8.09 . .Wat is dat?

Meist sehg dat ut, as harr en Künstler siene "Werke" in 't Water vun de Ostsee stellt. Hier mal en Steen, dor mal en Steen — un all weern övertrocken vun en wunnerfien Gröön. Ik kladder also rünner an 'n Strand un leep dörch den Sand bet an de Waterkant. Dat Gröne weer en Plant. Natüürlich dach ik eerst an Seegras — man nee, Seegras weer dat doch wohl nich.

Dit gröön Gefussel weer Darmtang (Enteromorpha). Un disse Algen köönt ganz ünnerscheedlich utsehn, as Bläder, as en Band, as en Schlauch, as en Schruuv, glatt orrer mit Telgen — orrer as Fadens, so as hier up de Steen. Süht dat nich ut, as harrn de Steen Hoor? Af un to geiht de Well dor över röver, denn beweegt sik disse Fadens — dor kannst bi in 't Drömen kamen, dor fallt di Märken in un anner Geschichten.

Petrus hett mi ut mien Drömen rutreten. He hett Water vun baben up mi dal kippt. Mien Fründin sä later: "Also, wenn du dien Hoor gröön farvst harrst, denn wörrst du nu utsehen as de Steen!" — Petrus harr mi würklich gründlich begaten.


Wenn disse Mönk an't Baoden is un sienen Kopp unnerduuket, denn süht man, dat hei mit sien greunet Hoar all wat in dei Joahre kaomen is. Orr is dat dei Wilde Wassermann?! Dei warrt ok mal öller!

Fotos: Anke Nissen; Montage: Ludgerd Lüske
De Biller
köönt Se per Klick vergröttern! — Anke Nissen

26.7.09 . .Königskerze

Nu kann een se wedder överall blöhen sehen, de staatsche Plant, de Königskerz. Hell geel heff ik se lüchen sehn in dat Vagelreservat Wallnau up Fehmarn, orrer an de Autobahn 20 mank Sarau un Genin, man ok bi uns in unsen Goorn. Piel un hooch raagt se över all de annern Blomen röver. Se is en upfallen Plant, de vun 'n Juli bet September blöht. Se drifft enen kerzengraden Stengel, de oft mannshoch is. Ik kenn vele Lüüd, de möögt disse Plant nich in ehren Goorn hebben. Se streut nämlich jümmers un jümmers ehre lütten gelen Blöden üm sik rüm. Un in enen pleegten Goorn — so meent disse Lüüd — süht dat nich goot ut.

Ik mag de Plant. Un dat is graad dat Besünnere an ehr, dat ehre Blöden dalfallt. Se hett villicht de empfindlichst Blöden in uns heimisch Flora. Al dat lüttst Antippen — as to 'n Bispill dörch en anflegen Insekt — maakt, dat sik de Blöden lööst un dalsweevt.

Hüüt Namiddag warr ik mal enen Spazeergang an de Wakenitz maken. Mal kieken, wat ik dor denn wohl en "Verbascum" — as de latiensch Naam för de Königskerz is — finnen kann.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Anke Nissen

12.7.09 . .De Bottervagelboom

Bi mien Naver steiht en düsterlila Buddleia in de Heck. Dat is en Zierbusch, ene Oort Sommerfleder. De Buddleia is 1890 ut China bi uns inföhrt woorn. Mit de verscheden Farven un de slanke un lichte Oort is he in Sommer en Smuckstück in uns Goorns. De Telgen mit de Blöden hangt in en'n Bagen na ünnen. He blöht vun Juli bit September.


Pfauenauge

Wi kennt em ok ünner den Naam "Schmetterlingsboom": he lockt al de verscheden Bottervagels an. Un düsse Sommer is bi uns en Bottervageljohr. So veel Bottervagels heff ik in unsen Goorn noch nie andrapen. Dat is richtig schöön. Villicht hett de Bottervagelboom uns dorbi holpen. He hett den Naam to Recht kregen.


Weißling

Güstern heff ik tominnst dörtig bit veertig Bottervagels tellt, de in de Moornsünn üm em rümgaukeln. Dor weer mitünner kuum noch en frien Placken up de Blöden för de verscheden Bottervagels to finnen.


Distelfalter un Pfauenauge

Distelfalter un Pfauenauge rangeln üm en goden Placken an de Sünn. Ok de Immen weern mit vun de Partie. De Weißlinge kregen meisttiets keen Been an Deck un lannen blots up en Blatt vun den Sommerfleder.

In'n Harvst plant ik mi ok so enen Boddervagelboom in de Heck. Dat heff ik beslaten. Denn mutt ik nich ümmer na den Naver röver.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

12.7.09 . .Greta Nümmersatt!

Dat liggt poor Weken torüch, dor heff ik vun mien niegen Naver vertellt. Vun de Katt mit den Namen Greta. Greta warrd jümmer frecher.

Bi mien morgendlichen Gang dörch den Goorn funn ik hüüt enen doden Mullworp. He leeg dor in dat natte Gras. Seker harr he de Nees to wiet ut sien Hümpel steken un Greta weer em wies woorn. Se harr em dor up den Rasen eenfach liggen laten.

Ik heff em denn up en Schüffel mit up de Terrass nahmen. Heff em up den Lünkendisch afleggt un mi genau ankeken. Wat harr he för en smuck week Fell! As Kind harr ik mal enen Mantelkragen ut Mullworpsfell. De weer so week. Dor heff ik ümmer mien Nees rinsteken un an dat weke Fell reven.

Un nu leeg dor vör mi up den Lünkendisch de dode Mullworp. Dat smuck Fell glänz in Sünnenschien. An de groten Graavhannen harr he lange Krallen. Mi düüch, he müss sik meist mal de Nägel snieden. Aver ne, de bruukt he ja, üm sik de Gänge ünner de Eer to graven.

As ik so sinneer, leep Greta al wedder dörch den Goorn. Ik kreeg ok mit, dat se al wedder wat fungen harr. Ik achterna, aver ik keem to laat. Ik kunn blots noch mitkriegen, dat se enen lütten Vagel in't Muul harr. Bit ik bi ehr weer, weer vun den Vagel nich mehr veel över. En poor Feddern weern de trurige Rest. Dat weer mal en lütt Kohlmeis! Uns niege Naversch Greta is en richtigen Nümmersatt! Se muusert sik so langsam to en Wildkatt. Wat kann en blots dorgegen doon?

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

5.7.09 . .Seenevel an'n 1. Juli

As ik moorns in de Slaapstuuv de Gardinen uptrock, weer allens in dicken Nevel hüllt. Kuum dat man dat Naverhuus sehn kunn. Un dat an'n 1.Juli! Aver gegen Klock teihn sett sik de Sünn dörch.

Mit mien Fohrrad möök ik mi up den Weg in de Stadt. Kuum weer ik den Barg hindaal, keem mi vun't Water noch wedder dicke Nevelswaden in de Mööt. De Oostwind dreev se över de Promenaad un över den Strand vör sik her. De Mool weer nich mehr to sehn un dat "Maritim"-Hotel weer en Stück körter woorn, weer blots noch halv to sehn. De lütten Damper tuten un dükern eerst up de Trav ut den Nevel up. De Passat up'n Priwall weer kuum uttomaken — en Geisterschipp. Allens weer in enen griesen Vörhang inhüllt.

Un dorbi harr de Wederkieker för den 1.Juli so richtig godes Sommerweder vörher seggt. De Minschen strömen ut Stadt un Land an den Strand. All söchen de frische Seeluft. Mit Nevel harrn se aver nich reken.

As mi en mit den Knipskassen sehg, meen he: "Auf dem Bild ist aber nicht viel zu sehen!" He grien mi an un kunn gor nich begriepen, dat man ok den Nevel knipsen kann.

Gegen Meddag weer denn de ganze Spöök an't Water vörbi. De Oostwind harr toleggt un de letzten Nevelswaden wegpust. De Lüüd seten in de Strandkörv un leten sik vun de Sünn beschienen. Welk weern sogoor in't Water gahn.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

5.7.09 . .Ziermahn

"Wat hest du denn dor för en Bloom ünnert Stuvenfinster stahn?" fraag mien Mann verwunnert. "Sall dat en Klunker för en Pudelmütz sien?" grien he.
Ik verkloor em, dat dat en Ziermahn weer. Mien Naver harr letzt Johr so'n Ziermahn in sien Goorn utseit. Dorvun weer seker en Samenkoorn in unsen Goorn weiht. Un nu weer en rosa Ziermahn ünner dat Stuvenfinster wiet upblöht.
"De maag ik nich lieden", weer de Kommentar vun mien Mann. "Kannst gor nich richtig dat enkelt Blödenblatt sehn. Dorvun hett düsse Ziermahn seker över hunnert. Dor gefallt mi de Klatschmahn mit sien poor Bläder un de smuck rod Klöör teinmal beter".
Twee Daag later harr de Ziermahn al de velen Bläder afsmeten. Wi hebbt se nich tellt! — Nau wi de Klatschmahn blöht he meisttiets bloots twee Daag.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler


Faken wünscht wi Greta na Kreta...

28.6.09 . .De niege Naver

Siet twee Johr hebbt wi enen niegen Naver. So ganz goot verstah ik mi nich mit em. Siet he bi uns leevt, hebbt wi twors keen Müüs mehr. Ok de lütten Geelhalsmüüs, de uns so veel Spaaß bröcht hebbt, sünd verswunnen. Un de Singvagels sünd recht schuuch woorn. Wenn he up Pirsch geiht, geevt de Amseln luut Alarm. Uns niege Naver is en Katt, se heet Greta. Un as Katten dat so an sik hebbt, bringt se ehr'n Fang na Huus un wiest em vör.

So keem vör eenige Daag mien Naversfru un harr wat up ehr'n Äscher liggen. "Guck mal, Greta hat mir einen Maulwurf vor die Füße gelegt," meen se. "Du fotografierst doch so geern! Und da wollte ich ihn dir zeigen, so'n Tier sieht man nicht alle Tage."

Wi hebbt dat Deert vun alle Sieden bekeken un genau ünnersöcht. Dat weer gor keen Mullworp. He harr nich de typischen Hannen to'n Graven. Dütt Deert harr Fööt mit Krallen an. Aver mit de lange spitz tolopen Snuut sehg he enen Mullworp bannig liek. Up den Äscher leeg en Spitzmuus. Wat harr se för en dichtes un smuckes Fell! De langen Tasthoor an de spitzige Snuut blenkern in de Sünn.

Uns niegen Naver harr en Spitzmuus fungen. De Spitzmuus is aver gor keen Muus, tellt nich to de Nager. Se is en Insektenfreter. Bi de Goorners is se geern sehn. Se steiht sogoor up de rode List vun de Orten, de man bistahn mütt. Aver dat weet uns niegen Naver — Greta — seker nich.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

21.6.09 . .Wollgras

Dat Wollgras, latiensch Eriophorum, höört to de Familie Sauergräser/Cyperaceae. In't Ammerland in 't Moor heff ik dit recht upfallen Gras funnen. Dat fallt in 't Oog mit siene lütten witten Wattebüschel.

Wollgras is en Moorplant, de oft vörkümmt. Blöhen deit dat Gras in 't Fröhjohr. In 'n Sommer wiest dat baven an'n End vun de Stiele siene Früchte, de utseht as wollig Büschel, as lütte witte Wattebüschel. Wollgras hett lange ünnerirdisch Wörteln-Utlöper.

Dat Wollgras will uns warnen. Dor, wo veel vun dit Gras wasst, sullen wi beter nich hengahn, denn dor is dat Moor för uns vull Gefohr. Dat Wollgras is also Warnplant, de geern an besünners gefährlich Stellen in Moor un Sumpf wasst.

Fröher hebbt de Lüüd disse witte "Watte" to Kerzendochte tosamendreiht orrer flochten. Ok in Kissen hebbt se disse "Watte" rinstoppt. Se hebbt de jungen Triebe roh eten gegen Dörchfall. Se hebbt de jungen Trieb in Öl dünst un so as Gemüüs eten. De Wörteln hebbt se schäält un roh eten, ok gegen Dörchfall. Un se hebbt de Wörteln schäält un in Öl dünst un eten. De Lüüd weern de Meen, dat geev Kraft, maak stark.

Fröher weer dat also praktisch en Nüttplant. Hüüt warrt Wollgras blots noch as Zierplant bruukt, oft an'n Goorndiek.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Anke Nissen

21.6.09 . .Hexengoorn

Mien leef Mann un ik weern in Ostfreesland. Dor heff ik — jüst so as in 't verleden Johr in Fulda — dörch Tofall enen hübschen Kloostergoorten funnen. Wi bekeken dat Klooster Ihlow — jedenfalls dat, wat dor noch vun nableven is, un ok dat, wat de Denkmalschutz dor üm rüm buut hett. Interessant! Vör allen för mienen leven Mann.

Ik aver heff mi recht bald na nevenan in den Kloostergoorn trüchtrocken un heff en feine Stund mank Blomen un Krüder beleevt. Funnen heff ik as Bispill de Düvelskrall (Phyteuma scheuchzeri, Glockenblomengewächse/ Campanulaceae), de ok "Rapunzel" nöömt warrt. Dat gifft heel vele Oorten vun de Phyteuma. As Heilplanten speelt se aver alltohoop keen Rull! Worüm also wasst se in dissen Kloostergoorn?


Engelwurz vör de künstliche Klosterruine Ihlow

En Viertel vun dissen Goorn weer as "Hexengoorn" utwiest. Dor heff ik vele giftig Planten in funnen, as Fingerhoot, Seidelbast... Dor heff ik aver ok vele Planten in funnen, de en mystisch Kraft naseggt warrt, as Bispill de Alraune. Un to disse magisch Planten höört ok wohl de Düvelskrall. De Volksgloven seggt: Een sull nie nich de Bläder vun de Düvelskrall afrieten, anners warrt de Blitz antrocken un inslagen.

Un denn heff ik dor Krüder in funnen as Dulldill (Bilsenkruut), dorvun kann de Minsch — as de Naam al seggt — dull warrn. De halluzinogen Wirken vun de Plant gaukelt den Minschen vör, dat he Töverkräft hett.

De mehrsten Krüder aver, de ik in dissen Hexengoorn funnen heff, weern "Fruunkrüder", also Krüder de in fröher Tieden vun heilkundig Fruun — oft Hebammen — gegen Fruunlieden bruukt worrn sünd (Andorn, Mutterkruut...).


"Düwelskrall"

De "Kräuterweiblein", de dörch Weten üm de Heilkraft vun Krüder und dörch ehr Helpen ein groot Segen för ehre Lüüd üm rüm weern, sünd männichmal in'n slechten Roop bröcht un anklaagt worrn. Man hett ehr groot Weten — ehr Fachweten — den Düvel toschreven, höll allens för Töver un hett de Fruun as Hexen verropen.

Dortomalen dominiern de Mannslüüd. Un dat Fruun Weten harrn, dat kunnen Männer överhaupt nich denken, överhaupt nich verstahn; dat wullen se wohrschienlich ok nich verstahn.

Ik aver heff nu verstahn, woso de Hexengoorn heel goot in enen Kloostergoorn rin passen deit.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Anke Nissen

14.6.09 . .En Billerradel

"Du, kiek mal, wat is up düt Bild to sehn?", denn wies ik mien Mann en Koort mit en Bild. He nehm mi de Koort ut de Hand, keek sik dat Bild genau an un schüttel mit den Kopp. "Kiek di de Koort nochmaal genau an. Du kennst dat!" Aver ümmer harr he noch nich rutfunnen, wat dat up dat Bild sien sull.

"Weetst Du, as ik hüüt niege Kantüffeln inköfft harr, wull ik se in mien Kantüffelkorf schütten. Dor legen dor noch en poor ole Kantüffeln. De harrn al lange Kiemen ansett. Un de müss ik ganz eenfach knipsen!"

"Ja", meen dor mien Mann, "nu sehg ik dat ok. De Kantüffel mit de Kiemen süht richtig smuck ut. Du, dat is ja en Billerradel! Dat müsst du inschicken!"

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

14.6.09 . .Vergeet mi nich

Up unsen Balkon sünd noch en poor upblöht vun de schönen blagen Blomen mit den sympathisch Namen "Vergeet mi nich".

Vör Johren heff ik mal enen Blomen -Adventskalenner maakt. Achter elkeen Döör harr sik en Bloom versteken. Achter de Döör Nr.13 sä en Bloom kort un knapp vun sik: "De Minschen verschenkt mi geern to 'n Afscheed, se doot dat wegen mienen Namen!" Natüürlich hebbt all uns Frünnen de Bloom richtig raadt. Un een hett mi dit Gedicht schickt:

Es blüht ein schönes Blümchen
auf uns'rer grünen Au,
sein Aug' ist wie der Himmel
so heiter und so blau;

Es weiß nicht viel zu reden
und alles, was es spricht,
ist immer nur dasselbe,
ist nur: Vergiß mein nicht.

Wenn ich zwei Äuglein sehe,
so heiter und so blau,
so denk' ich an mein Blümchen
auf unsrer grünen Au.

Da kann ich auch nicht reden,
und nur mein Herze spricht:
Du meines Lebens Wonne,
o Lieb', vergiß mein nicht.

August Heinrich Hoffmann von Fallersleben, 1798-1874

Ein mojet Bläumken bleiht
in use greune Wischke,
sien Ooge is so hemmelblaw
un giff usen Maut dei Frischke.

Et hett nich väl tau’n Schnaken
un alls, wat et weit,
is ümmer blots dat eine:
Vergät‘ mi nich, so as et heit.

Wenn ik twei lüttke Oogen seih,
so blaw un gaut taufräe,
so denk ik an mien Bläumken
up use greune Stäe.

Dor kann ik uk nix seggen,
un ik denk blots hartlich,
du büs dat Beste in mien Läben,
o, mien Leiv, vergät mi nich.

Südollenborger Platt van Ludgerd Lüske


Also, de Minsch, de Anke heet, de hett sik dor fix to freut.

Dat Bild köönt Se per Klick vergröttern! — Anke Nissen

7.6.09 . .De Snickenfall

Över Snicken ik heff al mehrmals so 'n beten schimpt. Se richt to un to veel Schaden mank miene Blomen un Krüder an. Ik mütt wat gegen se ünnernehmen. Ik mütt miene Planten schütten. Beides — Snicken un Planten — geiht nich. Dor hebbt miene Planten keen Chance. Ik heff al mal vun de Indisch Loop-Aant vertellt. Ditmal vertell ik vun de "biologisch Snickenfall". Kennt ji nich? Gaanz eenfach: Rhabarberbläder afsnieden un up den Rasen leggen. Ünner de köhlen licht feuchten Bläder draapt sik de Snicken to Klönen orrer anners wat. Morgens kannst de Bläder denn hoochnehmen un de Snicken insammeln.

Anke Nissen

1.6.09 . .Kattenminze

Dit Kruut, latiensch Nepeta cataria, is en Lippenblütler (labiaceae) un warrt ok Kattenkruut, hoochdüütsch: Katzenkraut nöömt.

As ik in'n fröhen Mai en Führen dörch den Kloostergoorn vun dat Maria-Magdalenen-Klooster in Lübeck maken sull, dor weer vun all de velen Krüder blots eerst de Kattenminze an 't Blöhen. Dat hele Beet lüüch wunnerschöön blaag vun all de velen Blöden.
As wi nu vör dat blöhen Beet in den Kloostergoorn stünnen, dor vertell en Fru — se keem ut Bruunswieg —, dat se disse Minze ok in ehren Goorn hett. Se plückt dat Kruut, dröögt dat, neiht lütte hübsche Küssen, füllt dor de dröögt Kattenminze rin un neiht de Küssen dicht.

"Hm. — Ja, un denn?", wunner ik mi.
"Jaha", sä se, "denn verkööp ik de Küssen up 'n Basar. De sünd ruck zuck verköfft. Dat flutscht blots so."
"Hm — ja, un wat maakt de Lüüd denn dormit?" wunner ik mi jümmers noch.
"Na, de Lüüd leggt de Küssen in den Korv vun ehre Katten, dat de wat to 'n Kuscheln un to 'n Smusen hebbt."
Hm — harr ik noch nie wat vun höört. Finn ik aver recht interessant.
Dat heet — so hett mi de Frau ut Bruunswieg vertellt —, dat Katten den Ruuch vun de Kattenminze to un to geern rüken möögt, se warrt vun den würzig Minzenduft antrocken, ok de Grootkatten as Tiger un Lööw.

Ok de oll Mönch un Abt Walhafrid Strabo kennt de Kattenminze. He beschrifft en Saalv ut Rosenöl un Kattenminze as Mittel, üm Wunden un Narben to 'n Verswinnen to bringen, dat de Huut wedder so utsüht as vörher.
Un denn vertellt he vun en "Königssaalv", de na en oll karolinisch Rezept maakt warrt un de ünner anner ok dat Bloot stillen kann. To'n Herstellen vun disse Saalv lett he 28 verschieden Krüder — ok uns Kattenminze höört dorto — in Botter sieden.

Hüüt warrt Kattenminze as Heilmittel kuum noch bruukt. Wi köönt dat Kruut aver oft as Zier- un Duftplant in Krüdergoorns sehen.

Anke Nissen

31.5.09 . .Distelfalter in't Unwedder

Klock twölf wies mien Thermometer an't Kökenfinster up de Nordsiet al 30° Warms an. Un dat an 26. Mai! In't Radio harrn se en Unwedder vörrut seggt. Mit den warmen Wind kemen Bottervagels in mien Goorn. So veel up eenmal un an enen Dag weer ik noch nie wies worrn.

Dat weern luder Distelfalter. Se gaukeln poorwies, mitünnner sogor to dritt dörch de Luft, flögen ümeenanner rüm un setten sik up de Blöden. Leten sik denn vun den warmen Wind wieder drieven. Den Dag över heff ik tominnst twintig dorvun tellt.

De Distelfalter is en ganz besünners smucken Boddervagel.

He höört to de Edelfalter un is en Wanderfalter. Sehn heff ik vun düsse Oort in de verleden Tieden ümmer blots mal enkelte Boddervagels. Denn heff ik mi al ümmer freut. Ditt hüüt weer för mi en groot Beleevnis soveel Distelfalter to glieke Tiet to sehn. Seker harr de warme Luft wat dormit to doon.

Dat Unwedder keem in de Twischentiet neeg un neger. Noch ümmer segeln de Boddervagels dörch de Luft. Denn pladder dat mit eens los. Dicke Druppen slogen up de Eer hindaal. Wi möken, dat wi in't Huus kemen.

Na'n korte Tiet weer allens vörbi. Dat harr sik düchtig afköölt un de Luft weer rein. Aver wiet un breet weer keen Bottervagel mehr to sehn. Ik heff dull höpt, dat se dat Unwedder goot överstahn hebbt.

An'n 29.5. kunn ik dat sehn: De Distelfalter hebbt dat Unwedder vun 26. un den Sturm von 27. un 28. Mai wohraftig överstahn! Se sünd wedder in mien Goorn! De een hett blots en halven Flünken verloren (Bild links), sitt aver liekers in de Sünn!

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

24.5.09 . .En blagen Bottervagel!

De güllen lüchten Lebensboom (Thujabusch) in mien Goorn treckt bannig veel Hummeln, Immen, Flegen un allerhand lütt Gedier an. Dat is bi goot Weder al in den Märzen- un den Aprilmaand en Summen un Brummen üm den Busch. Dor fraag ik mi ümmer wedder: Wat söökt se dor, findt se dor wat Besünneres?

Annerletzt, dat weer an't Enn vun den Aprilmaand, seet dor sogor en smucken blagen Boddervagel in de Sünn. He klapp sien Flünken up un to, flöög in de Luft, keem aver ümmer wedder trüüch. Harr he de Flünken up, weern se blaag mit en smuck swart Muster an'n Rand. Klapp he se tohoop, weern de Flünken hellblaag, binah witt, mit luder swart Punkten överseit.

Wi harrn dütt Fröhjohr besünners goot Weder. Bi Sünnenschien gaukel de blaag Bottervagel ümmer wedder üm den Busch. Eenmal weern se sogor to tweet. Ik heff achterna rutfunnen, dat de blaag Bottervagel en Fuulboombläuling weer. Dat is ja en heel snaakschen Naam. Bläulinge kenn ik, aver den Naam Fuulboombläuling harr ik noch nich höört. Dat müss ik ünnersöken. En Fuulboom heff ik funnen, heff denn aver faststellt, dat de Fuulboombläulinge nich blots up Fuulbööm ehr Eier afleggt. Ok anner Buschwark nütt de blagen Bottervagels för ehr Eier.

De Fuulboombläuling flüggt in't Johr tweemal, üm Eier aftoleggen. Dat eerst Mal vun April bit Juni un dat tweet Mal vun Juli bit August. De tweete Bruut dorvun överleevt denn as Popp den Winter.

Mien blagen Bottervagel hett dat jedenfalls trecht kregen, dat ik na en Fuulboom söcht heff. Un ik heff wohrhaftig in't Moor enen Fuulboombusch funnen. Mit sien rundlich-ovale Bläder süht he en beten as en junge Böök ut. He warrt avers nich so hooch un driggt in Harvst lustige rode Beeren.

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

22.5.09 . .Mairegen!

Tominnst söss Weken harr dat keen Regen mehr geven. De Eer weer knakendröög. De Planten un Bööm bruuken nödig Regen. Männicheen leet al den Kopp hangen. Nu harr Petrus endlich de Luken upmaakt. De hele Nacht harr dat richtig pladdert.

An annern Moorn luur de Sünn al wedder dörch de Wulken. Dat weer en Freud de frischen Planten antokieken. En wunnerboren Ruuch hüng in de Luft. Överall glitzern noch de Waterdruppen. Sehg ut, as wenn de Planten sik Parlen in't Hoor steken harrn. Up den Rasen glitzer dat meist as luder Diamanten.

Up eenige Bläder legen grote runde Waterdruppen. De Sünnenstrahlen leten se as Edelsteen upblitzen. In een Druppen spegel sik sogor de Heven. De hele Natuur weer vertövert.
Wat so'n Mairegen doch allens tostannen bringt!

De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Antje Heßler

 
 

 

 


na baven